اجازه ندهیم بیش از این در اعتیاد «هندوانه» غوطه‌ور شویم!
در شرایطی که کمبود آب سراسر کشور را فراگرفته و دمای هوای رو به افزایش است، آمار صادرات کشورمان حکایت از افزایش صادرات آب دارد؛ آبی که فشرده شده و تغییر نام یافته تا با شکل میوه درآمده و صادراتش بلامانع به نظر برسد؛ غافل از آنکه که جدای ضرر و زیان مستقیم صادرات این آب، ضرر و زیان‌های دیگری هم متوجه این تجارت هست.
سرویس اجتماعی فردا: در شرایطی که کمبود آب سراسر کشور را فراگرفته و دمای هوای رو به افزایش است، آمار صادرات کشورمان حکایت از افزایش صادرات پنهان آب دارد!
این روز‌ها یک محصول در بازار میوه و تره بار تهران آنقدر خواهان دارد که خیلی‌ها کار و کاسبی ثابت خود را رها کرده و رو به خرید و فروش آن آورده‌اند، زیرا مشتریان دست به نقدی که خیلی‌هایشان دلار در جیب دارند، به بازار سرازیر شده و تلاش دارند پیش از شکل گیری هر واکنشی، بار خود را ببندند.
شاید در وهله نخست باورش سخت باشد که «هندوانه» بتواند تاجران را به صف کند و در صف محصولاتی قرار گیرد که خرید و فروش آن اغلب ارزی است، نه ریالی ولی این موضوع حقیقتی آشکار است که این روز‌ها در بازار تره بار حاکم شده، چراکه عطش بازار ترکیه بیش از این حرف‌هاست و ارزش واردات این محصول به آن کشور را بسیار بالا برده است.
به همین دلیل است که هندوانه در عرض چند هفته، با افزایش نرخی بیش از دو برابر مواجه شده و حتی نرخ فروشش از نرخ عرضه نوبرانه این محصول ـ با این توجه که نرخ نوبرانه عموما بالاست ـ هم بالا‌تر رفته است؛ یک دو دو تا چهار تای ساده در اقتصاد که می‌گوید با بالا رفتن تقاضا و محدود بودن عرضه، نرخ بالا خواهد رفت!
البته این نخستین بار نیست که صادرکنندگان وطنی و وارد کنندگان خارجی به این محصول ایرانی علاقه نشان می‌دهند و برای ربودن گوی سبقت از سایرین در بهره‌مند شدن از مزایای مالی آن، سر و دست می‌شکنند؛ کار حتی آنچنان بالا گرفته که می‌توان جالیزهای هندوانه را از طریق اینترنت خرید و فروش کرد و بی‌آنکه محصول را دید، برای صادرات آن به کشورهایی مانند عراق و ترکیه، اقدام نمود.
البته هنوز زود است درباره افزایش توجه بازرگانان به این محصول در سال جاری سخن بگوییم، زیرا راه ارزیابی‌مان در این باره، آمار و ارقامی است که گمرک کشورمان تهیه می‌کند و زمانی در دسترس قرار می‌‌گیرد که همه چیز گذشته و از دسترس خارج است، ولی آن گونه که آمار و ارقام گمرک درباره صادرات این محصول در سال گذشته نشان می‌دادند، صادرات هندوانه در کشورمان در سال ۹۳، رشد ۳۷ درصدی به نسبت سال قبل به ثبت رساند!
کافی است این عدد بزرگ را گوشه ذهن نگه داشته و به این بیندیشیم که آیا محصول دیگری هم داشته‌ایم که چنین رشدی در صادراتش به ثبت رسیده باشد، تا به یک پرسش بزرگ‌تر برسیم: آیا هندوانه ایرانی اینقدر مرغوب است یا علت چیز دیگری است؟
شاید هندوانه‌های کشورمان در آبداری و شیرینی جزو بهترین هندوانه‌های جهان باشند، ولی نه شیرینی و کیفیت و نه مواردی از این دست اهمیت ندارند؛ وقتی که میبینیم این رشد صادرات در یکی از خشک‌ترین و کم باران‌ترین سال‌های عمر کشورمان رقم خورده و می‌دانیم برای عمل آوردن محصولی مانند هندوانه، مقادیر زیادی آب نیاز است.
به عبارت بهتر، ماجرای هندوانه و صادرات بی‌رویه آن زمانی مهم‌تر جلوه می‌کند که به صادرات آب پنهان دقیق می‌شویم و میبینیم که سال گذشته بیش از ۸۳۳ هزار تن هنداونه به قیمت کیلویی حدود ۷۰۰تومان به کشورهای مختلف صادر شد که حدود ۲۰۸ میلیارد لیتر آب برای آن صرف شده بود.
این معادله اینقدر از نظر اقتصادی ناراحت کننده است که گویی در حال مفت فروشی منابع آبی کشورمان به دیگر کشور‌ها هستیم؛ آن هم در زمانی که برخی بر این باورند جنگ آب آغاز شده و هر حرکت اشتباه در چنین اوضاعی، تاوان سنگینی خواهد داشت.
از این موضوع دردناک‌تر آنجاست که میبینیم در سایه رونق صادرات هندوانه، به نوعی کشاورزان را به کشت این محصول سوق می‌دهیم و آنانی را هم که کشتشان از دیربار محصولات جالیزی مانند هندوانه بوده، به این باور می‌رسانیم که کسب و کارشان گرفته و اصطلاحا روی قلتک افتاده‌اند و هر تغییری در این مسیر (مثل ممنوعیت صادرات هندوانه) دشمنی با ایشان خواهد بود!
به عبارت بهتر، گویی ایشان را معتاد به سودی خوبی از این مسیر کرده باشیم و بناگاه مجبورشان کنیم که ترک کنند! چه کشاورزانی که از قدیم جالیزکاری می‌کنند و چه آن‌ها که امثال مزارع گندمشان را به جالیز کشت هندوانه تبدیل کرده‌اند تا از دیگران جا نمانده و از بازار پر رونق فروش هندوانه سهمی داشته باشند.
اینجاست که بی‌تفاوتی مسئولان دو اثر به همراه خواهد آورد که یکی از دیگری دردناک ترند؛ نخست اینکه در دوران خشکسالی و میانه بحران آب، بخش زیادی از منابع آبی کشور به صورت آب پنهان درآمده و به ازای چندرغاز به کشورهای دیگر می‌رود و دوم آنکه در مسیر این تجارت جدید، عده‌ای بی‌توجه به عواقب امر به سود رسیده‌اند و سخت است مانع رسیدن این سود به ایشان در آینده شویم!
