گزیده‌ای از مشاهیر مدفون در حرم مطهر رضوی
این افراد محبان اهل بیت(س) و عالمان برجسته عصر خود نیز به شمار می‌رفتند، کسانی که خواستند حیات ابدی‌شان همچون زندگی دنیایی‌شان در کنار حضرت ثامن‌الحجج، امام رئوف شیعیان بگذرد.
طی سالیان دور بیش از 50 تن از مشاهیر مسلمان و شیعه کشورمان در حرم رضوی دفن شده‌اند.
به گزارش ایسنا، این 50 تن، گزیده‌ای از اشخاصی هستند که در حرم رضوی به خاک سپرده شدند و طی این گزارش و گزارش‌های دیگر به معرفی آنان می‌پردازیم.
این افراد محبان اهل بیت(س) و عالمان برجسته عصر خود نیز به شمار می‌رفتند، کسانی که خواستند حیات ابدی‌شان همچون زندگی دنیایی‌شان در کنار حضرت ثامن‌الحجج، امام رئوف شیعیان بگذرد.
شیخ‌بهایی، (953-1030) ه.ق: از جمله معدود اشخاصی در حرم رضوی است که سالانه میلیون‌ها زائر بر مقبره این عالم مشرف می‌شوند و تقریبا هر زائری که در حرم رضوی حضور می‌یابد بر مقبره وی نیز مشرف می‌شود. بهاء الدین محمدمعروف به «شیخ بهایی» فرزند شیخ حسین، در لبنان به دنیا آمد. نسبش به حارث همدانی صحابی معروف حضرت علی علیه‌السلام می‌رسد.
شیخ بهایی در سن 13 سالگی همراه پدرش به ایران آمد، پدرش از فقها و محدثین بود و به درخواست شاه طهماسب صفوی به عنوان شیخ‌السلام که بالاترین مقام دینی آن زمان بود، انتخاب شد و بعد از رحلت پدر بزرگوارش در عهد شاه عباس صفوی خود به این مقام منصوب شد.
شیخ بهایی در دوران زندگانی خود سفرهای علمی و تحقیقی زیادی از جمله جامع عباسی در فقه، عروةالوثقی در تفسیر قرآن، خلاصه الحساب، اربعین، کشکول و کتاب‌های ارزشمند دیگر را پدید آورد.
معماری مسجد شاه اصفهان، مهندس حصار نجف آباد، تقسیم آب زاینده رود، معماری صحن عتیق(انقلاب اسلامی) حرم مطهر رضوی و … از آثار ماندگار شیخ بهایی است. محل دفن شیخ بهایی در حرم رضوی همان مکانی بوده است که وی در آنجا تدریس می‌کرد.
علامه سیدجلال‌الدین آشتیانی (1304-1384ه.ش): تخصص این عالم، فلسفه و عرفان اسلامی بود. استادان وی آیت‌الله العظمی بروجردی، علامه طباطبایی، میرزا احمد و میرزا مهدی آشتیانی بودند.
تدریس در دانشگاه مشهد در رشته فلسفه و تصوف اسلامی از سال 1338ه. ش، مدیرگروه فلسفه و حکمت از سال 1349، معرفی به عنوان دانشمند برجسته توسط فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران آبان در سال 1376، تدریس حکمت و عرفان در مدرسه امام صادق (علیه‌الاسلام) از مدارس حوزه علمیه مشهد، همکاری نزدیک با دکتر سیدحسین نصر از مهمترین فعالیت‌های وی به شمار می‌رود.
دکتر نصر او را با هانری کربن آشنا کرد و محصول این همکاری مجلدات «منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران» است. هستی از نظر فلسفه و عرفان و شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا از دیگر آثار و نگاشته‌های اوست.
آیت‌الله شیخ مرتضی آشتیانی (1281-1365 ه.ق): وی در رشته فقه و اصول، فلسفه و‌اجتهاد استاد و صاحب‌نظر بود. استادان وی آیت‌الله حاج میرزا محمدحسن آشتیانی، میرزا ابوالحسن جلوه، میرزا حسین نوری و آخوند خراسانی بودند. از آثار وی کتاب «الاجاره» تقریرات درس ایشان و رساله‌ای در معنا و مفهوم حدیث «نیت المومن خیر من عمله» است.
آیت‌الله شیخ محمدتقی آملی (1304-1391 ه.ق): وی در اجتهاد، عرفان و اخلاق تخصص داشت. سیدعلی آقا قاضی طباطبایی، شیخ علی نوری، آقا ضیاءالدین عراقی، محمدحسین نائینی و بزرگانی دیگر معروف‌ترین استادان وی بودند. از جمله فعالیت‌هایش تربیت شاگردان فرهیخته بود حضرات آیات حسن‌زاده آملی و جوادی آملی از نامدارترین شاگردان مکتب ایشان هستند.
منتهی الاصول الی غوامض، کفایه الاصول، حاشیه بر بخش حکمت منظومه سبزواری مهمترین آثار و نگاشته‌های وی است. به گفته برخی مرحوم آیت‌الله العظمی شیخ محمدتقی آملی از جمله شخصیت‌هایی است که توفیق تشرف و ملاقات با حضرت امام زمان(عج) را پیدا کرد.
میرزا مهدی آیت‌الله زاده خراسانی (1292-1364 ه.ق): شیخ زین‌آلعابدین شاهرودی و آخوند خراسانی دو استاد وی بودند. سال 1327 ه.ق، در جریان اولتیماتوم روس، میرزا مهدی همراه پدر خود آخوند خراسانی، به قصد مبارزه با روس‌ها آماده حرکت از نجف شد و با درگذشت ناگهانی آخوند، همراه علما و مردم مومن به منظور جهاد علیه روس از نجف حرکت کرد در شهر کاظمین از طرف علمای بزرگ آن شهر به ریاست هیاتی انتخاب شد که ماموریت داشت برای بیرون راندن روس‌ها با دولت ایران همکاری کند، در جریان نهضت مشروطه در ایران نیز برای استقرار مشروطیت تلاش فراوان کرد.
حجت‌الاسلام سیدعلی اکبر ابوترابی (1318-1379 ه.ش): بزرگانی چون الهی خراسانی، وحید خراسانی، شیخ کاظم تبریزی و آقا مصطفی خمینی استادان وی بودند. ابوترابی در مسئولیت‌های مختلف قرار گرفت؛ نماینده ولی فقیه در امور آزادگان، نماینده ولی فقیه در دانشگاه تهران و نماینده مردم تهران در دوره چهارم و پنجم مجلس شورای اسلامی، اسارت در زندان‌های رژیم بعث صدام به مدت 10 سال بخشی از فعالیت‌های اوست. وی تجسم عملی ایثار، بی‌اعتنایی به دنیا، خدمت به مردم و عشق به اهل بیت(علیهم‌السلام) بود. در کتب مختلف از وی به سیدآزادگان تعبیر می‌شود.
سیدحسین ادیب بجنوردی (1259-1341 ه.ش): وی در فقه و اصول، هیات، ریاضیات، منطق و حکمت سررشته داشت و استادانش میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری، میرزا عبدالرحمن مدرس، حاج آقا حسین قمی و میرزا حبیب‌الله مجتهد بودند.
تدریس در حوزه و دانشگاه، تاسیس دبیرستان دانش در مشهد، همکاری در تاسیس دانشکده معقول و منقول اصفهان، معاونت فنی کتابخانه ملی تهران از فعالیت‌های اوست. از آثار ادیب بجنوردی می‌توان به مجموعه اشعار، سیر طبیعت، مقدمه‌ای بر توحید مفضل، درباره معراج و کتابی در منطق اشاره کرد.
میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری (1281-1344ه.ق): وی در یکی از روستاهای نیشابور به دنیا آمد، پس از آشنایی با خواندن و نوشتن برای دانش‌اندوزی به مشهد مهاجرت کرد، مقدمات و مقطع سطح دروس حوزه را خود بدون استاد خواند و مقداری فقه، اصول و حکمت را نزد اساتید فرا گرفت و خود به مقام استادی رسید.
ملک‌الشعرای بهار، بدیع‌الزمان فروزانفر، محمد پروین گنابادی، و بزرگانی دیگر از جمله شاگردان وی هستند. ادیب اهل قناعت و مناعت طبع بود و هفته‌ای یک بار به حرم مطهر مشرف می‌شد و در بیشتر درس‌های او، بیش از 300 طلبه شرکت می‌کردند.
شیخ محمدتقی ادیب نیشابوری (1315-1396 ه.ق): وی در محضر میرزا عبدالجواد نیشابوری، آقا بزرگ حکیم، سیدجعفر شهرستانی علوم مختلف را فراگرفت. گوهر تابنده، تاریخ ادبیات عرب، تاریخ ادبیات ایران، گوهرمراد، آرایش سخن از آثار ارزشمند اوست. گفته می‌شده که ادیب انسانی آزاده و نسبت به امور دنیوی بی‌اعتناد بود.
شیخ محمدحسن ادیب هروی (1263-1347 ه.ش): وی شاگرد میرزا عبدالجواد نیشابوری، شیخ محمدحسین نائینی و سیدهادی خراسانی حائری بود. از آثارش می‌توان به کتاب «الحدیقه الرضویه» و «تاریخ انقلاب طوس» که در این دو کتاب مشاهدات خود و معاصرینش در زمینه روزگار مشروطیت واقعه به توپ بستن حرم مطهر رضوی توسط ارتش روسیه، قیام مسجد گوهر شاد، وقایع شهریور 1320 و اشغال خراسان توسط قوای روس را با دقت نوشت اشاره کرد. همچنین کتاب ارزشمند «دستور حسن» از آثار اوست که برای تدریس در مدارس نوشت و مکرر به چاپ رسیده است.
آیت‌الله سیدیونس اردبیلی (1296-1377 ه.ق): بزرگانی همچون آخوند خراسانی، فاضل شربیانی، سیدمحمدکاظم یزدی، میرزا محمدتقی شیرازی استاد وی بودند. آیت‌الله اردبیلی در حدود سال 1310 ه. ق، عازم نجف و کربلا شد و از محضر بزرگان آنجا استفاده کرد و در کنار رسیدگی به امور طلاب علوم دینی، مدتی نیز سرپرستی حوزه نجف را به دستور میرزای شیرازی بر عهده داشت. سال 1353 ه. ق به مشهد آمد و در آنجا مقیم شد. در جریان قیام مسجد گوهرشاد، در طول نهضت ملی، بیت آیت الله اردبیلی مرکز تصمیم‌گیری چهره‌های مذهبی و سیاسی مشهد علیه رژیم پهلوی بود. او آثاری همچون رساله علمیه ایشان با نام «وجیزه المسائل» و چند اثر دیگر در علم اصول را پدید آورد.
آیت‌الله شیخ حسنعلی اصفهانی معروف به شیخ نخودکی (1279-1361 ه.ق): مقبره او نیز در بین ساکنان مشهد بسیار شناخته شده است، بزرگانی چون محمدصادق تخت پولادی، جهانگیز خان قشقایی و سیدمرتضی کشمیری استادان وی بودند.
شیخ حسنعلی اصفهانی از عارفانی است که شیوه او همان روش امامان معصوم‌علیهم‌السلام بوده است، وجود او سرشار از عشق به ولایت بود و هیچ‌گاه از مسیر آنها جدا نشد. پدرش او را از همان کودکی در هر سحرگاه بیدار و با نماز و دعا آشنا ساخت و از آن پس، تا 15 سالگی، بیشتر شب‌ها را تا صبح بیدار می‌ماند و از 15 سالگی تا پایان عمرپربرکتش هر ساله ماه‌های رجب و شعبان و رمضان و ایام البیض هر ماه را روزه‌دار بود. بسیاری از ساده‌زیست بود و سادات را احترام می‌کرد و خدمت به مردم و برآوردن حاجت آنان را از عالی‌ترین مصادیق عبادت خدا می‌دانست.
از آثار شیخ حسنعلی اصفهانی می‌توان به ترجمه و تصحیح کتاب صلاه فیض کاشانی، تعلیقاتی بر تذکره المتقین شیخ محمدبهاری، رسائلی در توحید، امامت، معرفت نفس، مقامات عارفین، شرایط سیر و سلوک، صفات بندگان خدا اشاره کرد.
آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی(غروی) (1303-1365 ه.ق): اشخاصی مانند آخوند خراسانی، شیخ محمد بهاری همدانی و میرزای نائینی استاد او بودند. میرزا سال1340ه.ق به مشهد آمد. اثر وجودی وی در حوزه خراسان در قرن اخیر کم سابقه بود. او مکتب معارف آل محمد علیهم‌السلام را با مجاهدت علمی و عملی خود در این دیار رونق بخشید و عده زیادی از صاحبان علم و فضیلت را بر گرداگرد وجود خود فراهم آورد. ایشان شاگردان برجسته و فاضلی را در مکتب خود تربیت کرد که تاکنون این مکتب را که «مکتب تفکیک» خوانده می‌شود در خراسان زنده نگه داشته‌اند. معارف القرآن در اصول اعتقادات اسلامی و اعجاز قرآن مهمترین آثار او هستند.
آیت‌الله میرزا محمدمهدی اصفهانی (1152-1218 ه.ق): آقا محمد بیدآبادی، شیخ حسین عاملی مشهدی، و وحید بهبهانی بخشی از اساتید وی هستند. سال 1192 ه.ق، تولیت آستان قدس رضوی را بر عهده داشت و پس از ارتحال سیدمحمدامام جمعه سبزواری در سال 1198 ه. ق نماز جمعه را در مشهد اقامه کرد و به تدریس فقه و اصول و اشارات و پاره‌ای از کتاب‌های ریاضی مشغول شد و شاگردان زیادی را تربیت کرد.
مرحوم میرزا در جریان محاصره مشهد توسط سربازان محمدحسین خان سردار جهت دستگیری نادر میرزا نوه نادرشاه افشار، به دلیل مخالفت با نادر میرزا و حمایت از مردم، در داخل حرم مطهر رضوی به دست نادرمیرزا و افراد او به شهادت رسید و با عنوان شهید چهارم اشتهار یافت.
آیت‌الله شیخ محمدتقی بجنوردی (متوفی به سال 1314 ه.ق): وی از چهره‌های نامدار خراسان در سده 14ه.ق بود، فقه و اصول را در نجف نزد شیخ حسن نجفی صاحب جواهر و شیخ مرتضی انصاری فرا گرفت، سپس به مشهد آمد و به تدریس پرداخت. بزرگان زیادی را تربیت کرد، شیخ اهل زهد و تقوا بود، درجریان نهضت تنباکو منزلش، قطب معنوی آن روز خراسان و مورد اعتماد مردم بود.
آیت‌الله شیخ غلامحسین تبریزی (1260-1359ه.ش): شیخ غلامحسین تبریزی در تبریز و نجف به تحصیل پرداخت. پس از اتمام تحصیلات به تبریز بازگشت و به توصیه پدر به فعالیت‌های مذهبی و سیاسی روی آورد و «جمعیت دیانت اسلامی» را در سال 1343ه.ق، تاسیس کرد. آیت الله تبریزی به خاطر مناسب نبودن شرایط برای فعالیت‌های دینی و سیاسی در تبریز به مشهد آمد و در نهضت گوهرشاد مشارکت داشت و فعالیت‌های سیاسی خود علیه نظام شاهنشاهی را تا سال 1357 ادامه داد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نماز جمعه تا سال 1359 به امامت وی در مسجد گوهرشاد اقامه می‌شد. آثاری چون گوهرهای درخشان، ترجمه اعتقادات مفید و ترجمه وجوه اعجاز قرآن علامه بلاغی از بزرگترین آثار و ترجمه‌های او به شمار می‌رود.
ملاعباس تربتی (1251-1322ه.ش): ملاعباس تربتی، معروف به «حاج آخوند» در روستای «کاریزک» تربت‌حیدریه، در یک خانواده متدین چشم به جهان گشود و در شهر تربت‌حیدریه و مشهد مقدس به تحصیل علوم دینی پرداخت، او مردی هوشمند و ژرف‌بین بود و شخصیت معنوی‌اش به گونه‌ای بود که در ملاقات با افراد تاثیر عمیقی روی آنها می‌گذاشت. فضیلت‌های فراموش شده مهمترین اثر اوست.
ادامه دارد
