انتقاد از باج‌خواهی‌های برخی تئاتری‌ها
او اگرچه ترجیح داد که درباره‌ی برخی خواسته‌های عجیب تئاتری‌ها با جزئیات صحبت نکند، اما نظر خود را درباره‌ی تئاترشهر و شوراهای هنری این مجموعه خیلی به صراحت مطرح کرد.
عصرخبر: مدیرکل هنرهای نمایشی با انتقاد از باج‌خواهی‌های برخی تئاتری‌ها، گفت: غُر زدن بعضی دوستان آنقدر عجیب است که به یک فرهنگ غلط در تئاتر تبدیل شده است.
در روزهایی که برخی عنوان می‌کنند تئاتر ایران دوران کم‌فروغ خود را می‌گذراند و بسیاری از نمایش‌هایی که در چندوقت اخیر به صحنه رفته یا می‌روند با استقبال خوب تماشاگران روبه‌رو نمی‌شوند، مدیر کل هنرهای نمایشی نظر متفاوتی دارد و تاکید می‌کند که اگرچه کمبود مخاطب قابل تحلیل و بررسی است، اما آن رخوتی هم که گفته می‌شود در تئاتر وجود ندارد.
مهدی شفیعی در گفت‌وگو با ایسنا، علاوه بر بیان نظرات خود نسبت به حال و احوال این روزهای تئاتر، از دلیل اجرا شدن نمایش‌های کم‌مخاطبی که گفته می‌شود با سفارش اداره‌ی کل هنرهای نمایشی به صحنه رفته، حمایت‌هایی که از گروه‌ها صورت می‌گیرد و نیز انتظار برخی تئاتری‌ها برای گرفتن امتیاز بیشتر سخن گفت.
او اگرچه ترجیح داد که درباره‌ی برخی خواسته‌های عجیب تئاتری‌ها با جزئیات صحبت نکند، اما نظر خود را درباره‌ی تئاترشهر و شوراهای هنری این مجموعه خیلی به صراحت مطرح کرد.
صندلی خالی به کم شدن مخاطب ارتباط دارد؟
شفیعی ابتدا درباره‌ی اینکه به نظر می‌رسد حال این روزهای تئاتر نسبت به گذشته خیلی خوب نیست، چرا که بسیاری از سالن‌های تئاتری به ویژه در چند وقت اخیر تئاترشهر، با تماشاگر کمی روبرو بوده‌اند و نوعی رخوت در تئاتر دیده می‌شود، بیان کرد: خیلی با این موضوع که شرایط نسبت به قبل خوب نیست موافق نیستم، چون قطعا شرایط تئاتر با گذشته تفاوت دارد. همین تغییر جامعه، فضای جوان شده و باسوادی که در جامعه‌ی معاصر داریم باعث شده که حضور افراد به لحاظ هنری و نیز فارغ‌التحصیلانی که به این عرصه وارد میشوند در مقایسه با گذشته روند رو به رشدی داشته باشد. ضمن اینکه پتانسیل زیادی هم برای مخاطب تئاتر ایجاد شده و اگر فضای مجازی و سایت‌های فروش را رصد کنید می‌بینید که میزان مخاطب اصلا قابل مقایسه با گذشته نیست. درواقع تئاتری که خوب باشد و خوب هم تبلیغ شود در هر سالنی که اجرا شود با صندلی خالی مواجه نمی‌شود.
او ادامه داد: شاید دلیل این که برخی نمایش‌ها با صندلی خالی روبرو میشوند به کم شدن مخاطب تئاتر ارتباطی نداشته باشد و دلایل دیگری را هم می‌توان کنار هم گذاشت و در این‌باره قضاوت کرد. یک نکته‌ی مهم در تئاتر امروز ما این است که در تهران تعداد تماشاخانه‌ها و صندلی‌ها شرایط متفاوتی را نسبت به گذشته دارند و این خود ناشی از تمام اتفاقاتی است که هم در حوزه‌ی آموزش عالی با افزایش فارغ‌التحصیلان تئاتر رخ داده و هم ظرفیتی که با رشد تالارهای خصوصی ایجاد شده است. تمام این‌ها باعث شده‌اند که اگر امروز بخواهید تئاتر ببینید باید فرصت زیادی برای دیدن درنظر بگیرید.
وقتی سالن با بلیت مهمان پر می‌شود
وی با اشاره به این گفته‌ی برخی تئاتری‌ها که در این‌سال‌ها باید مخاطب تئاتری هم تربیت می‌شد، گفت: من هم با این موضوع موافقم و معتقدم بیش از این تعدادی که الان تئاتر می‌بینند، می‌توانیم مخاطب داشته باشیم، اما در شرایط فعلی بخشی از مسئله‌ی کمبود مخاطب به تبلیغات و بخشی به کیفیت تئاترها هم برمی‌گردد. وقتی ما صرفا برای فستیوال کاری را تولید می‌کنیم ممکن است در زمان اجرای عمومی با اقبال مخاطب روبرو نشود که برای این قضیه نمایش‌هایی را هم می‌توان مثال زد، اما اگر پروسه‌ی اجرای عمومی با اطلاع رسانی و تبلیغات مناسب همراه باشد، شاهد افزایش مخاطب و نیز تأثیرگذاری هنر تئاتر در جامعه می‌توانیم باشیم.
شفیعی در پاسخ به اینکه اشاره‌اش به رصد فضای مجازی و افزایش مخاطب تئاترها نمی‌تواند خیلی دقیق باشد، چرا که اخیرا بسیاری از سالن‌های نمایشی با بلیت مهمان پر میشوند، اظهار کرد: شاید مورد نظر شما بیشتر چند نمایشی باشد که اخیرا در تئاترشهر به صحنه رفته‌اند، در حالی که در همین مجموعه، نمایش‌هایی را هم داشته‌ایم که صندلی‌های پورتابل آن پر شده‌اند. با این حال فکر می‌کنم دلیل اینکه برخی نمایش‌ها با مخاطب مواجه نمی‌شوند را باید بررسی کرد و تحلیل این شرایط می‌تواند ما را به ایده‌هایی برای مدیریت بهتر مجموعه‌های تئاتری برساند، اما به طور کلی معتقدم الان ظرفیت خوبی در حوزه‌ی مخاطب داریم و اگر نمایش خوبی به صحنه برود و تبلیغ مناسبی داشته باشد، در سالن‌های بزرگ هم شاهد صندلی خالی نخواهیم بود.
سفارش مرکز و کم‌رونقی تئاترشهر؟
مدیرکل هنرهای نمایشی همچنین درباره‌ی اینکه به نظر می‌رسد یکی از دلایل کم رونقی برخی سالن‌های تئاترشهر اجرای نمایش‌هایی به سفارش اداره‌ی کل هنرهای نمایشی باشد، گفت: واقعیت این است که در حوزه‌ی هنر و آفرینش هنر یکسری هنرمندان هستند که انتظار دارند در تالارهای دولتی مورد توجه قرار گیرند و امکان اجرا داشته باشند. در این پروسه‌ی آفرینش به ویژه در تئاتر، قطعا قبل از هر چیز با اسم یک کارگردان مواجه هستیم که چه تالار، سفارش دهنده باشد چه دولت و چه خود هنرمند درخواست اجرا داده باشد، در وهله‌ی اول شما با کسی طرف هستید که پای کارش امضا دارد و اینکه اثر خلق شده موفق بوده است یا خیر را پس از بررسی میزان استقبال مخاطب و نظر منتقدان می‌توان مشخص کرد.
او با اشاره به اینکه برخی از نمایش‌هایی که باید اجرا شوند در جریان جشنواره‌ها قرار داشتند، افزود: البته ما حتی خارج از پروسه‌ی جشنواره هم با آثاری مواجه هستیم که کارگردان موفقی داشته، اما با وجود اعتمادی که به او وجود داشت کار موفقی ارائه نشد و مدتی قبل کاری با این ویژگی به صحنه رفت که به کارگردانش به صراحت این مسئله را گفتم و از آنجا که او خودش هم هنرمند منصفی است پذیرفت که اجرای خوبی نداشته است. به هر حال این را هم باید بپذیریم که در دل تولید هر اثر هنری یک آزمون و خطایی وجود دارد.
لزوم اجرای عمومی نمایش‌های ناموفق فجر چیست؟
مهدی شفیعی در ادامه با اشاره به بحث سفارش اجرای نمایش از سوی اداره‌ی کل هنرهای نمایشی و در پاسخ به اینکه چرا برخی نمایش‌های تولیدی در جشنواره‌ی فجر که مخاطبی هم نداشتند باید حتما اجرای عمومی داشته باشند؟ گفت: جشنواره‌ها به ویژه جشنواره‌ی فجر فراخوانی دارند که براساس آن متونی را برای اجرا انتخاب می‌کنند و این پروسه‌ای بوده که همیشه منتقدان خود را داشته است، اما اصلاح این شیوه در جشنواره‌ی امسال براساس همین تحلیل‌هایی بود که مطرح می‌شد؛ به همین دلیل امسال اساس جشنواره بر مرورِ نمایش‌های یک سال گذشته‌ی تئاتر قرار گرفته است.
اظهار نظری صریح درباره تئاتر شهر
او در پاسخ به اینکه با توجه به اجرای کم فروغ برخی نمایش‌هایی که اخیرا در تئاترشهر طبق آیین‌نامه‌ی جشنواره فجر به صحنه رفتند، برآیند تصمیمات شوراهای هنری این مجموعه را چطور ارزیابی می‌کند؟ بیان کرد: خیلی صریح بگویم که با این شیوه‌ی تعداد زیاد مشاور برای تالارهای تئاترشهر شخصا موافق نیستم، البته در کمپانی‌ها و مجموعه‌های تئاتری می‌توان از مشورت‌ها استفاده کرد ولی تصمصم گیرنده‌ی اصلی باید مدیر باشد که بتواند پاسخگوی تصمیمات هم باشد. بنابراین فکر می‌کنم آینده‌ی تئاترشهر به این سمت برود که مشورت‌های خود را کسب کند، اما نه در این سطح گسترده.
وی درباره‌ی اینکه اگر قرار باشد مثل آنچه به تازگی رخ داده در جدول برنامه‌های تئاترشهر برای اجراهای مناسبتی محرم تغییرایجاد شود، چه استقلالی برای مدیر یک مجموعه می‌توان متصور بود؟ اظهار کرد: اصولا هر تالار یا موسسه‌ایی براساس اهداف یک ساله‌ی خود برنامه‌ریزی می‌کند و طبیعی است که جایی مثل تئاترشهر در روزهای مناسبتی بسته نباشد و برنامه‌ی مشخصی برای اجرا در نظر بگیرد. بنابراین خدشه‌ای به استقلال موجود وارد نشده و طبق پروسه‌ایی که در این سال‌ها طی شده تلاش براین بوده که خیلی حرفه‌ایی به سمت اجرای آثار مناسبتی برویم.
تدوین شکل جدید حمایت از گروه‌های تئاتری
شفیعی در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره‌ی سوبسیدها و یارانه‌های دولتی به تئاتر و ارزیابی خود از آن گفت: آنچه مشخص است این است که تئاتر همیشه از جانب دولت‌ها به حمایت مالی نیاز دارد و نمونه‌ی آن هم کشورهای توسعه یافته‌ایی هستند که تئاتر در آن‌ها خیلی جدی است و به شکل ویژه‌ایی از تئاتر حمایت می‌کنند، پس این موضوع قابل انکار نیست اما به نظرم شکل حمایت باید خیلی حساب شده باشد. در گذشته حمایت‌های دولتی با توجه به تولیدات کمی که روی صحنه می‌رفت، به طور مستقیم به گروه‌ها پرداخت می‌شد و در نتیجه در بعضی از سال‌ها موضوع جذب مخاطب و وجود صندلی خالی حتی دغدغه‌ی برخی گروه‌ها هم قرار نمی‌گرفت.
وی اضافه کرد: در این سال‌های اخیر شکل‌های حمایتی مختلفی در حوزه‌ی تئاتر وجود داشته که یکی از آن‌ها ایجاد جذابیت برای بخش‌های صنعتی، تجاری و معافیت‌های مالیاتی بوده و شکل دیگر هم اعطای وام با سودهای کم یا تسهیلات دولتی برای ایجاد تماشاخانه‌های خصوصی یا تولیدات تئاتر بوده است. البته شکل مستقیمی مثل یارانه برای مخاطب و کاهش قیمت بلیت برای حضور گسترده‌تر طیف‌های مختلف هم می‌تواند وجود داشته باشد. همچنین به موسسات خصوصی و نیمه‌دولتی هم می‌توان یارانه‌ای داد تا امکانات بیشتری را به گروه‌ها بدهند.
او ادامه داد: شکل دیگر هم می‌تواند کمک‌هزینه‌های تولیدی باشد که به گروه‌ها پرداخت شود و تمام این‌ها قابل انجام است که می‌توانند با تحلیل پیش برده شوند. با این حال تاکید می‌کنم که در این سال‌ها هیچ‌گاه حمایت از تئاتر قطع نشده است و مثلا در سال 94، با دو میلیارد و 500 میلیون تومان از حدود 130 گروه نمایشی حمایت مستقیم صورت گرفت؛ گروه‌هایی که در تماشاخانه‌های خصوصی، نیمه دولتی و دولتی اجرا داشته‌اند. امسال هم بر مبنای افزایش اعتباری که داریم قرار است این مسئله را مدون‌تر دنبال کنیم؛ یعنی از تولیدات تماشاخانه‌های دولتی و آن‌هایی که حرفه‌ای کار می‌کنند و نیز تماشاخانه‌های خصوصی که از ما مجوز گرفته‌اند براساس برنامه‌ای که ارائه می‌دهند حمایت میشوند و در حال حاضر مراحل نهایی این کار برای مدون شدن حمایت‌ها در حال انجام است.
یارانه مخاطب داده می‌شود؟
مدیرکل هنرهای نمایشی در توضیح بیشتر درباره‌ی “یارانه مخاطب” گفت: درباره این لفظ یارانه باید بگویم، کمکی که ما می‌کنیم براساس ردیف “حمایت از توسعه و ترویج تئاتر” است که در اختیار معاونت هنری و بخشی از آن در اختیار اداره‌ی کل هنرهای نمایشی قرار می‌گیرد، اما متاسفانه یارانه‌ای که به صورت تخصصی به حوزه‌ی فرهنگ و هنر با ردیف مشخص باید داده شود مغفول مانده است.
شفیعی با اشاره به اینکه این یارانه در حوزه‌ی نشر و کتاب به طور مشخص وجود دارد. ادامه داد: در مصوبه‌ی اصلی، فعالیت‌های هنری یعنی تئاتر، سینما، هنرهای تجسمی و موسیقی هم لحاظ شده و آن‌ها هم این امکان را دارند که از یارانه‌ی دولتی استفاده کنند، ولی متأسفانه در این سال‌ها کمتر به آن توجه شده است. البته سال گذشته طی اتفاقاتی قرار شد این موضوع فعال شود و تئاتر هم نصیبی از این حمایت ببرد. ما فعلا این برنامه را در سه سطح دنبال می‌کنیم که یکی از آن‌ها یارانه‌ی مخاطب است و سعی می‌کنیم با نگه داشتن قیمت بلیت در یک سطح مشخص، تئاتر مثل موسیقی به یک کالای لوکس تبدیل نشود.
درشت‌ترین رقم حمایت در تئاتر 94
وی در پاسخ به اینکه آیا سال قبل در بخش حمایت از گروه‌های تئاتری رقم کلانی هم پرداخت شده است؟ گفت: اگر مدنظر شما از حمایت کلان این باشد که تمام هزینه‌های تولید یک اثر را پرداخت کرده باشیم، خیر، ولی درشت‌ترین ارقامی که پرداخت کرده‌ایم حدود 150 میلیون تومان بوده است.
وی درباره‌ی اینکه آیا دستاورد خاصی باعث شده که چنین حمایتی صورت گیرد؟ بیان کرد: این ارقام به قضایای زیادی ارتباط دارد، چون ما از همه‌ی آثاری که در مجموعه‌های مرتبط با اداره‌ی کل هنرهای نمایشی به صحنه رفته است حمایت کرده‌ایم و این حمایت در کنار مبلغی است که از گیشه حاصل می‌شود. با این حال رقم حمایتی با توجه به بازیگران گروه و تعداد عوامل و تناسب آن با اهداف موجود، ممکن است تفاوت داشته باشد ولی این چتر حمایتی برای همه‌ی آثاری که تولید شده‌اند وجود داشته است.
و اما، تئاتری‌های همیشه ناراضی!
شفیعی در بخش پایانی این گفت‌وگو با تاکید براینکه تمام حمایت‌ها و میزان آن‌ها در یک شورای تخصصی بررسی و تصمیم‌گیری می‌شود، درباره‌ی چرایی نارضایتی برخی کارگردان‌ها آن هم با وجود دریافت مبالغ درشت حمایتی گفت: دلیل برخی از نارضایتی‌ها این است که بعضی از هنرمندان هنوز با تغییر سازوکارهای اجرایی و حمایتی جدید سازگار نشده‌اند. مثلا در چند سال گذشته آثاری بوده‌اند که بالای 150 میلیون تومان به آن‌ها پرداخت می‌شد و شب‌هایی با کمتر از 10 تماشاگر نمایش به صحنه می‌رفت، اما برایشان مهم نبود چون پول را گرفته و همه هم راضی بودند، اما باید پرسید که آیا آن پروسه خوب بود؟
وی با بیان اینکه متاسفانه گاهی پیش آمده که برخی گروه‌ها امتیازخواهی‌هایی هم داشته‌اند، به بعضی اتفاقات عجیبی که هر ازگاهی با حضور تئاتری‌ها در اتاقش رخ می‌دهد اشاره کرد و افزود: در پروسه‌ی فعلی داشتن تبلیغات و خالی نبودن سالن برای گروه‌ها مهم است، اما برخی غُرهایی که مطرح می‌شود یک فرهنگ غلط است که در تئاتر وجود دارد، مثل همین که برخی دوستان به جای گفت‌وگو مسائل خود را رسانه‌ای می‌کنند و بعد به اینجا می‌آیند تا به زعم خود امتیازاتی بگیرند.
