نگاهی به راه و رسم ازدواج موقت در شهرهای مذهبی

عصر خبر – سایت‌هاي همسریابی عمدتا در دو حوزه «ازدواج دائم» و «ازدواج موقت» فعالیت مي‌کنند. برخی از آنها فقط به ازدواج دائم مي‌پردازند، برخی فقط به ازدواج موقت و برخی هر دو را مد نظر قرار مي‌دهند.

اگرچه حالا اکثر پایتخت نشینان موضوع صیغه را با سایت‌هاي اینترنتی پیوند مي‌دهند، اما بحث ازدواج موقت از مدت‌ها قبل رواج داشته، به خصوص در شهرهای مذهبی این امر به عنوان امری شرعي مورد نظر بوده است. موضوع به قبل از سال 1335 باز می‌گردد، زمانی که زنان خواهان ازدواج موقت به معتمدین محل مراجعه مي‌کردند و ایشان نیز مردان را به این زنان معرفی مي‌كردند.
بعد از سال 1335 به گفته یکی از روحانیون قدیمی مشهد، با دخالت فرح دیبا (همسر محمدرضا پهلوی) صدور اوراق صیغه‌نامه متوقف مي‌شود. اما موضوع به صورت غیررسمی، ولي شرعی ادامه می‌يابد.

هم‌اکنون در شهرهای مقدس که جامعه حساسیت بیشتری روی روابط زن و مرد دارد، بحث ازدواج موقت بیشتر مورد توجه است، ازدواج‌هاي موقت به دو شیوه قانونی مثل سراسر کشور و به شیوه شرعی در این شهرها رایج است.

عقد موقت: آغاز مثل عقد دائم؛ پایانی متفاوت محضرداران در شهرهای مذهبی با مراجعات برای ازدواج موقت بیگانه نیستند. اکثر آنها روزانه مراجعاتی در این خصوص دارند، یکی از محضرداران در شهر قم درباره مراجعات مي‌گوید: «ما در روز مواردی از پسران و مردانی را داریم که با مراجعه به ما برای ازدواج موقت جویای مورد مي‌شوند. زنان بیوه یا مطلقه هم برای ازدواج موقت مراجعه مي‌کنند، اما تا به حال دوشیزه‌ای برای این موضوع مراجعه نکرده است.»
این محضردار در ادامه به راه‌هاي قانونی ثبت ازدواج موقت اشاره و مي‌افزاید: «ما مجوز نوشتن عقدنامه ازدواج موقت را نداریم و فقط مي‌توانیم در قباله ازدواج به جای دائم بنویسیم انقطاع. در این صورت اسم‌هاي طرفین در شناسنامه درج مي‌شود و مراحل قانونی‌ای را که ازدواج دائم نیاز دارد، داراست؛ یعنی گواهی عدم اعتیاد، اجازه پدر در صورت دوشیزه بودن، گواهی مبنی بر مطلقه یا بیوه بودن و غیره باید طی شود. اگر مرد هم دارای همسر اول باشد باید از دادگاه اجازه همسر اول را به همراه داشته باشد»
وی در خصوص بعد از پایان مدت ازدواج موقت یادآوری مي‌کند: «اما بعد از تمام شدن عقد و عده زن طرفین مي‌توانند به ثبت احوال مراجعه کرده و نام‌ها را از شناسنامه‌ها به طور کامل حذف کنند»

ماجرای برگه‌هاي صیغه‌نامه
صیغه‌نامه‌هایی که معمولا به صورت یک برگی یا دفترچه‌ای مي‌باشند بر خلاف تصور عموم، جزو اوراق رسمی و قانونی نیستند و بیشتر گواهی است مبنی بر اینکه دو نفر با هم برای مدت مشخصی محرم هستند. تمام محضرداران اعلام مي‌کنند که از نظر قانونی اجازه مهر این عقدنامه‌ها را ندارند. زیرا هنوز قانونی مبنی بر این رویه وجود ندارد.

در قم به صورت رسمی مکان یا شخصی برای تنظیم صیغه نامه اعلام نشده است، اما اشخاصی هستند که با چاپ کارت، بروشور و حتی اعلامیه به دیوار مدعی تنظیم این اوراق هستند!
این گواهی‌ها را برخي روحانیون یا اشخاصی که سابقه در محضر داری دارند، به‌وسیله مهر برجسته یا مهر شخصی صادر مي‌کنند و از طرفی این گواهی‌ها مورد پذیرش اداره اماکن نیز هست.

یکی از روحانیونی که چنین گواهی‌هایی را صادر مي‌کند در این باره مي‌گوید: «حسن تکمیل صیغه‌نامه برای جوانان، مردان و زنان به این است که اولا ارتباط آنان به صورت کاملا شرعی و قانونی است و تشویش در مکان و زمان ارتباط بین آنان از بین مي‌رود و دوم آن که دیگر مرد نمی‌تواند از کفالت زن فرار کند. با وجود این صیغه‌نامه‌ها زن مي‌تواند در صورت بروز مشکل حق خود را بگیرد.»

او ادامه مي‌دهد: «شرع و دین این اجازه را به متولیان دینی مي‌دهد که این امكان را برای جامعه فراهم آورند. این برگه‌ها هم گواهی شرعی برای مردم است. اما در مواردی که مشکلات حقوقی ایجاد مي‌شود، ما باید جوابگو باشیم. لذا بعضی از دوستان مبالغ بیشتری را دریافت مي‌کنند که جبران مافات شود»

این روحانی یادآور مي‌شود: «دفاتر ثبت ازدواج هم بعضا چنین گواهی‌هایی را صادر مي‌کنند، اما این گواهی‌ها را با مهر محضر مستند نمي‌کنند بلکه با مهرهای شخصی این کار را انجام مي‌دهند» وی سپس درباره مدارک مورد نیاز ادامه مي‌دهد: «صیغه نامه برای زنان بیوه و مطلقه نوشته مي‌شود. اگر هم دوشیزه است، اجازه پدر لازم است.»

این صیغه‌نامه‌ها به طور کلی به دو صورت ارائه مي‌شوند یکی به صورت تک برگی و دیگری در دفترچه‌هایی شبیه به شناسنامه.

در این برگه‌ها عکس طرفین، به انضمام مدارک مورد نیاز، مدت و مهریه درج مي‌شود. یک کپی از آن نزد شخص تنظیم کننده و اصل آن به زوجه(زن) داده مي‌شود تا در موقع لزوم بتواند از آن استفاده کند.

هزینه تنظیم این صیغه‌نامه‌ها مشخص نیست و بین 50 تا 400 هزار تومان متغیر است و بستگی به تنظیم کننده و زمان صیغه نامه دارد.
وي در ادامه به میزان مهریه ازدواج موقت اشاره مي‌كند و مي‌گوید: از آنجا که بعد از اتمام مدت عقد موقت، زن باید عده نگه دارد عده هم در زمان عقد محاسبه مي‌شود، معمولا مهریه‌ها بین 50 تا 200 هزار تومان است که با توجه به زمان و توافق طرفین مشخص می‌شود».

دختر و پسر باید بتوانند روابط شرعی داشته باشند
یکی از روحانیون قدیمی مشهد در رابطه با لزوم سازوکار ازدواج‌هاي موقت مي‌گوید: «ازدواج موقت پیش درآمد ازدواج دائم است، پیش‌تر به دلیل ارتباط کم دختر و پسر، ازدواج موقت این ضعف را جبران مي‌کرد. اما براي ممانعت از بروز روابط ناسالم و غيرشرعي، این مقوله باید دوباره سر و سامان داده شود.»

او عقیده دارد «اگر مراکزی دایر شود که دختر و پسر بتوانند به جای کوچه و خیابان، از طریق قانون و ظابطه با هم آشنا شده و روابط حسنه و شرعی داشته باشند، این اتفاق خوبی است.»
در گذشته دختران و زنان مطلقه و بیوه که قصد ازدواج داشتند موضوع را با معتمدینی مثل امام جماعت مسجد در میان می‌گذاشتند، این‌طور که قدیمی‌ها مي‌گویند پیش از سال 1335 هم موضوع ازدواج موقت مطرح بود و محضر‌ها قباله و عقد نامه موقت داشتند و ارائه مي‌دادند. اما در سال 1335 و بعد از ممنوعیت چند همسری و درج عقد انقطاع در عقدنامه‌ها توسط فرح (در عقدنامه‌هاي حال و گذشته در قسمت نوع عقد مي‌توان نوشت، دائم یا انقطاع)، این امر به صورت رسمی برچیده شد.

علی ابطحی – دنیای اقتصاد