نگاه پست‌مدرن به ماشين مشتي مندلي
خودروي مفهومي طراحي شده توسط دو دانشجوي گروه طراحي صنعتي از پرديس هنرهاي زيبا دانشگاه تهران در مسابقه بين‌المللي طراحي داخلي خودرو (Interior Motives Awards 2012) در بخش بهترين طراحي فضاي داخلي مفهومي، رتبه اول را كسب كرد و در بين برنده‌هاي هشت بخش مسابقه نيز عنوان طرح منتخب سال را به دست آورد.
سياوش جعفري جوزاني و مينا كثيري‌فر از دانشگاه تهران با طرح خودروي مفهومي اتوپول (Autopool) در معتبرترين مسابقه بين‌المللي طراحي خودرو ميان شركت‌كنندگاني از سراسر جهان به اين موفقيت دست يافتند.
اين دو دانشجوي خلاق دانشگاه تهران از مسابقات طراحي خودرو، طرح ساختارشكنانه خودروي خود و برخوردهاي نهادهاي مسئول پس از كسب جايزه حرف‌هايي خواندني دارند.
عنوان مسابقه بين‌المللي طراحي خودرو به اندازه كافي هيجان‌انگيز است، اما هدف اصلي اين مسابقه چيست؟
جعفري‌جوزاني: مسابقه طراحي خودرو (interior motives Awards) هر ساله توسط نشريه انگليسي interior motives كه يكي از نشريات تخصصي معتبر در اين حوزه است، برگزار مي‌شود كه مراسم اعلام برندگان آن هر سال همزمان با نمايشگاه خودروي پاريس يا نمايشگاه خودروي فرانكفورت برگزار مي‌شود.هيات ژوري اين مسابقه كه معتبرترين رقابت دانشجويي در حوزه طراحي خودروست همگي از سر طراحان معروف‌ترين شركت‌هاي طراحي خودروي دنيا هستند و به نوعي المپياد جهاني طراحي خودرو شناخته مي‌شود.
كثيري‌فر: جوايز interior motives هر ساله در هشت بخش اعطا مي‌شود كه در هر بخش سه گروه به عنوان نامزدهاي دريافت جايزه معرفي و در نهايت يك گروه موفق به دريافت جايزه مي‌شود.در نهايت از بين هشت برنده بخش‌هاي مختلف، يك فرد يا گروه به عنوان برنده اصلي و دانشجوي برگزيده سال معرفي مي‌شود. تيم ما علاوه بر جايزه بهترين طراحي مفهومي كابين (داخل خودرو) مسابقات امسال عنوان دانشجوي برگزيده سال 2012 در طراحي خودرو را هم كسب كرد.
گويا هر سال موضوعي براي مسابقه تعريف مي‌شود. موضوع مسابقه امسال چه بود؟
جعفري‌جوزاني: موضوع كلي مسابقه امسال، طراحي خودرويي براي آينده بود كه در چهار زمينه مختلف از جمله طراحي خودرو براي يك شخصيت معروف دنيا، اسطوره بعدي، جذابيت مكانيكي و يك روز از زندگي (طراحي خودرو بر اساس يك فرهنگ خاص به انتخاب خود تيم‌ها) برگزار شد كه خودروي مفهومي ما در اين زمينه و بر مبناي فرهنگ شهر بوداپست مجارستان شكل گرفته است.
چطور شد فرهنگ بوداپست را انتخاب كرديد؟
كثيري فر: ما به دنبال فرهنگي مي‌گشتيم كه ظرفيت استفاده در طراحي خودرو را داشته و در عين حال نوعي حس مسئوليت و جمعگرايي در آن باشد. خودروي ما بر اساس فرهنگ hitchhiking (مسافرت رايگان با ايستادن كنار جاده، متوقف‌كردن و سوارشدن به خودروهاي عبوري با علامت دست) در شهر توريستي بوداپست طراحي شده است البته اين فرهنگ به دليل مسايل امنيتي و اين كه فرد بايد مدت زيادي منتظر بماند تا حد زيادي منسوخ‌شده و شعار ما زنده‌كردن مجدد hitchhiking بود؛ البته هيچ هايكينگي كه مدرن و سيستماتيك باشد.
اسم خودرو هم كه Autopool گذاشتيم را از carpool گرفتهايم كه به معناي سواركردن اتوماتيك افرادي است كه در مسيري يكسان با راننده تردد مي‌كنند.
خودروي طراحي شده چه ويژگي‌اي دارد؟
جعفري‌جوزاني: ايده خودروي مفهومي اتوپول در واقع تعريفي ساختارشكنانه از فضاي داخلي خودروست كه در آن صندلي به عنوان عنصري مستقل از خودرو تعريف مي‌شود، به طوري كه در سطح شهر ايستگاه‌هايي تعبيه مي‌شود كه تعدادي صندلي در خود جاي داده‌اند. مسافران به اين ايستگاه‌ها مراجعه كرده، روي يك صندلي مي‌نشينند و مقصد خود را مشخص مي‌كنند. يك سيستم جامع هوشمند، اولين خودروي شخصي را كه مبدا و مقصد يكساني با آن مسافر دارد به طرف ايستگاه هدايت مي‌كند و يك سامانه اتوماتيك در حالي كه خودرو به آرامي در كنار ايستگاه حركت مي‌كند، صندلي را به داخل خودرو سوار مي‌كند، درست مثل سوارشدن به يك تله‌كابين.
به نظر كمي سخت مي‌آيد. مزيت سوارشدن به خودرويي كه صندلي ندارد يا در واقع مزيت صندلي سواري طرح شما چيست؟
جعفري‌جوزاني: در اين طرح با نگاهي نو و جسورانه به خودرو، صندلي اساسا از خودرو جدا شده و در واقع خودرو تا وقتي سرنشيني ندارد هيچ صندلي‌اي هم ندارد. در نتيجه وزن خودرو و ميزان سوخت مصرفي آن به نحو قابل توجهي كاهش مي‌يابد.
مكانيسم و چيدمان اتوپول به صورتي طراحي‌شده كه بتواند بدون نياز به توقف، صندلي‌هاي حامل افراد را در مبدا يا مقصدشان سوار يا پياده كند. به اين ترتيب هر فردي كه خودروي شخصي خود را استفاده مي‌كند، همزمان به حمل و نقل عمومي نيز كمك كرده و در ضمن با افراد جديد آشنا شده و با توريست‌ها ارتباط برقرار مي‌كند.
از لحاظ فني اين خودروي مفهومي را قابل ساخت مي‌دانيد و آيا اقدامي در اين زمينه انجام داده‌ايد؟
جعفري‌جوزاني: اين ايده از لحاظ فني قابل اجراست، ولي با توجه به تاثيرات عميقي كه در سيستم حمل و نقل خواهد داشت، سرمايه‌گذاري زيادي براي ساخت ايستگاه و ترويج فرهنگ استفاده نياز دارد و همان‌طور كه گفته شد پاسخي متفاوت به نياز حمل و نقل بر مبناي فرهنگي خاص است كه مطمئنا براي جا افتادن آن فرهنگ بايد كار كرد.
آقاي جعفري! گويا شما در سال 2010 هم نامزد دريافت جايزه Interior motives شده بوديد. درباره طرح ارائه‌شده به آن مسابقه هم توضيحاتي بدهيد.
جعفري‌جوزاني: اين ايده مبتني بر كاربرد ايده شبكه‌هاي اجتماعي در سيستم حمل و نقل و در واقع تلفيقي از شبكه‌هاي اجتماعي با سيستم حمل و نقل براي رفع مشكلات اين حوزه بود. در اين طرح خودرويي دو نفره موسوم به megaptera با الهام از حركت دسته‌جمعي نهنگ‌ها طراحي شده بود كه اين قابليت را دارند در طول مسير حركت خود به خودروهايي كه تمام يا بخشي از مسير آنها مشابه است، متصل شوند و به اين ترتيب بدون نياز به رانندگي با مصرف سوخت و آلايندگي كمتر حركت كنند.
استفاده از چنين سيستمي چه مزايايي دارد؟
جعفري‌جوزاني: اين طرح در واقع تلفيقي از سيستم حمل و نقل خصوصي و عمومي است و از مزاياي هر يك از آنها برخوردار است.شما هر‌گاه مايل باشيد مي‌توانيد به خودروهاي هم مسير ملحق شويد كه هر بار يكي از آنها مسئوليت رانندگي و هدايت مجموعه را دارد و در نتيجه از دشواري‌هاي رانندگي راحت شده و ميزان سوخت مصرفي خودرو هم كاهش مي‌يابد.
در عين حال داخل خودروي خود نشسته‌ايد و از امنيت و استقلالي مشابه خودروهاي شخصي در اين سفر عمومي برخورداريد و البته هر وقت مايل باشيد مي‌توانيد از سيستم حمل و نقل عمومي جدا شويد و مستقل حركت كنيد.
در حال حاضر چند هفته‌اي از دريافت جايزه بين‌المللي طراحي خودرو و كسب عنوان دانشجوي امسال توسط شما مي‌گذرد. آيا نهادهايي مثل بنياد ملي نخبگان هم از شما تقدير كرده‌اند؟
جعفري‌جوزاني: متاسفانه نهادهايي مثل بنياد ملي نخبگان صرفا ملاك‌هاي خاصي مثل رتبه كنكور، ارائه مقاله و المپيادهاي علمي معدودي را از شرايط احراز نخبگي مي‌دانند و با وجود اعتبار بالاي جوايز مسابقات جهاني طراحي خودرو كه به تعبيري اسكار طراحي خودرو به شمار مي‌رود در مراجعاتي كه به بنياد ملي نخبگان داشتيم، برخورد مناسبي با ما نداشتند.
در حالي كه ضرورت دارد در رشته‌هايي مثل طراحي صنعتي، ملاك‌هاي خاصي براي ارزيابي افراد و شناسايي نخبگان در نظر گرفته شود.
آيا شما اين مساله را با مسئولان بنياد درميان گذاشته‌ايد؟
جعفري‌جوزاني: در مراجعاتي كه به بنياد داشته‌ايم برخورد مناسبي با ما نشد و حتي حاضر به پرداخت هزينه سفر خانم كثيري‌فر به محل اعطاي جايزه نشدند، در حالي كه ايشان به دليل كسب رتبه برتر در كنكور سراسري مشمول حمايت‌هاي بنياد است. اساسا بايد شورا و محلي باشد كه ارزش چنين مسابقاتي و كسب جايزه در آنها را مطرح كنيم كه متاسفانه امكان طرح مساله را هم پيدا نكرده‌ايم. بي‌توجهي به مسابقات بين‌المللي طراحي صنعتي در حالي است كه در سال‌هاي اخير معمولا هر ساله يكي دو دانشجوي ايراني در چنين رقابت‌هاي خلاقانه سطح بالايي، نامزد يا برنده جايزه مي‌شود.
كثيري‌فر: در چند سال اخير حداقل هفت هشت دانشجوي ايراني نامزد و برنده چنين مسابقات معتبري شده‌اند، از جمله آقاي جعفري كه دو سال پيش هم نامزد دريافت اين جايزه شده بود و چند جايزه در مسابقات داخلي طراحي خودرو كسب كرده و چند طرح ابتكاري در زمينه طراحي خودرو دارد، ولي جالب است هنوز هيچ‌گونه تسهيلاتي را براي چنين دانشجوياني در نظر نمي‌گيرند و مسابقاتي را كه در سطح جهاني كاملا شناخته شده است و سرطراحان شركت‌هاي بزرگ خودروسازي دنيا براي استعداديابي به اين مسابقات و برگزيدگان آن توجه دارند علمي نمي‌دانند!
نحوه پياده و سواركردن مسافران اتوپول در ايستگاه
از ويژگي‌هاي اين سيستم حمل و نقل كه از دوچرخه‌هاي اجاره‌اي و تله سي‌يژ يا تله‌كابين الهام گرفته اين است كه خودرو بدون نياز به توقف با كم‌كردن سرعت، صندلي‌هاي حامل افراد را در مبدا يا مقصدشان سوار و پياده مي‌كند.
به اين ترتيب يكي از بزرگ‌ترين مشكلات سيستم حمل و نقل عمومي كه ايستادن و حركت متوالي خودروها بوده و به افزايش بار ترافيكي معابر و ميزان سوخت مصرفي منجر مي‌شود، برطرف مي‌‌گردد.
در اين خودرو صندلي‌ها از سقف معلقند و مي‌توانند چيدمان‌هاي مختلفي بگيرند. از ويژگي‌هاي خودرو اين است كه با افزايش مسافر قابليت اضافه‌شدن طول دارد. حداكثر ظرفيت خودرو 12 صندلي يعني حدود ظرفيت يك ون نسبتا بزرگ است كه در طرح از فولكس واگن استفاده شده است. حجم نسبتا زياد خودرو با توجه به مزاياي آن كاملا قابل توجيه است.
