کدام دردهای شکمی حتما باید جدی گرفته شود؟!

با توجه به گستردگی تنوع درد در ناحیه شکم و معده و ضرورتی که برای شناخت انواع خطرناک این دردها وجود دارد، پزشکان متخصص پژوهشکده گوارش و کبد بیمارستان شریعتی تهران در نشستی با خبرنگاران حوزه پزشکی سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی به تشریح دردهای شکمی پرداختند.

این پزشکان با بیان این که اساسا تعدادی از دردهای شکمی نیاز به مراجعه به پزشک ندارند مانند درد شکمی که هنگام خوردن مقدار زیاد آب یخ یا سیکل قاعدگی در زنان ایحاد می شود، در عین حال تاکید کردند که اگر افراد همراه با درد در ناحیه شکم دچار کاهش وزن، تهوع و استفراغ، خونریزی در گوارش یا دردهای شبانه ای بودند که دفعات آن زیاد می شود، موضوع را پیگیری کنند.

**درد شکمی و قلب
دکتر امیرعلی سهراب پور، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این نشست اظهار کرد: گاهی اوقات دردهایی که در ناحیه بالای شکم و زیر جناغ وجود دارد،ناشی از دردهای قلبی است. در حقیقت گاهی درد در ناحیه ای از شکم احساس می شود، اما اصل درد در قفسه سینه و منشا آن، قلب است.
معاون آموزشی بیمارستان شریعتی تهران، ایجاد و تشدید درد در پی فعالیت هایی مانند بالا رفتن از پله را مهمترین علامت این عارضه اعلام کرد و گفت: کسانی که دارای سابقه نارسایی قلبی هستند یا سابقه سکته قلبی، عمل قلب باز و آنژیوگرافی دارند، اگر دچار درد در ناحیه بالای شکم شوند، بهتر است آن را جدی بگیرند و آزمایشات لازم را برای تشخیص قطعی آن انجام دهند.
سهراب پور چاقی، سیگار، چربی و قند خون، استرس، سن بالا، فشارخون بالا و سابقه خانوادگی را از عوامل خطر بیماری قلبی (ریزفاکتورهای بیماری قلبی) اعلام کرد و گفت: هر دردی در این ناحیه نباید موجب نگرانی شود، اما افرادی که ریزفاکنورهای این بیماری را دارند و درد آنها به واسطه فعالیت شدید می شود، باید قبل از معاینه پزشک گوارش به متخصص قلب مراجعه کنند.
به گفته عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، معمولا در جوانانی که ریزفاکتورهای ابتلا به بیماری قلبی را ندارند، درد در این ناحیه از شکم ناشی از درد قلب نیست.

**درد شکم همراه با کاهش وزن
وی با اشاره به این که درد شکم همراه با کاهش وزن مهم است و می تواند خطرناک باشد، گفت: این موضوع به سن خاصی مربوط نمی شود و حتی افراد حدود 25 ساله هم اگر به این وضعیت دچار شدند، باید با مراجعه به مراکز درمانی موضوع را به طور جدی پیگیری کنند.
فوق تخصص گوارش و کبد اظهار کرد: در صورتی که کاهش وزن به مقدار حدود پنج کیلوگرم در مدت حدود شش ماه باشد و یا به عبارت دیگر، در طی این مدت حدود 10 درصد وزن کاهش یابد، فرد باید به پزشک مراجعه کند تا علت این موضوع به درستی تشخیص داده شود.
سهرب پور توضیح داد: بیماری های معمولی گوارش و دردهای ناشی از استرس سبب کاهش وزن در بیمار نمی شود و به همین دلیل باید آن را به طور جدی پیگیری کرد.
معاون آموزشی بیمارستان شریعتی تهران بیان کرد: همچنین اگر افراد دفع خون در مدفوع یا استفراغ های خونی همراه با دل درد داشته باشند، باید این موضوع مورد بررسی دقیق قرار گیرد.
وی گفت: درد شکم همراه با زردی پوست موضوع نسبتا شایعی است اما باید بررسی دقیق در این زمینه صورت گیرد چرا که می تواند مرتبط با کبد و مجرای صفراوی باشد.
سهراب پور افزود: درد دیگری که مهم است و باید مورد بررسی قرار گیرد، دردهای شکمی همراه با استفراغ مکرر است. گرچه حالت تهوع شایع است اما اگر همراه با درد و تکرار باشد، لازم است که در اسرع وقت به پزشک مراجعه شود.

**درد شکم و اختلال عملکردی دستگاه گوارش
وی شایع ترین دسته از بیماری هایی را که سبب درد شکم می شود، بیماری عملکردی دستگاه گوارش دانست و گفت: اختلال عملکردی دستگاه گوارش هنگامی رخ می دهد که روده به وظیفه خود درست عمل نمی کند.
به گفته سهراب پور، علت این اختلال ناشناخته است و پژوهشگران همچنان در حال بررسی دلایل بروز این عارضه هستند. در این دسته از اختلالات، حرکات لوله گوارش دستخوش تغییراتی می شود که نتیجه آن می تواند دردهای شکم، نفخ و تغییرات اجابت مزاج باشد.
فوق تخصص گوارش و کبد افزود: اسپاسم یکی از بخش های دستگاه گوارش اعم از مری، معده و روده از دیگر مشکلات ناشی از این بیماری است که فرد دچار آن می شود.
وی همچنین با اشاره به میکروب های مفید در روده، گفت: تولید ویتامین K و تبدیل غذا به مواد مغذی از جمله اقدامات این میکروب ها است. مواد غذایی اگر مدتی در یک نقطه در روده بماند، این میکروب ها آن را تخمیر می کنند که در اثر آن فرد دچار نفخ می شود.

**درد شکمی و سندرم روده تحریک پذیر
دکتر محمد امانی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در این نشست گفت: بیماری سندرم روده تحریک پذیر با عناوین مشابه دیگری همچون روده عصبی یا پولیپ عصبی 25 درصد افراد جامعه را با شدت و ضعف متفاوت درگیر کرده است.
وی با اشاره به اینکه دردهای شکمی شایع ترین علت مراجعه افراد به درمانگاه و مطب ها است گفت: 25 درصد افراد با شدت و ضعف متفاوت با مشکلات عصبی روده ناشی از بیماری سندرم روده تحریک پذیر مواجه هستند و این بیماری که در زنان بیشتر شایع است، از هر 5 نفر یک نفر در سنین 20 تا 50 سال را درگیر می کند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به علائم این بیماری مانند احساس درد، نفخ و سنگینی شکم گفت: با توجه به علائم مشترک این بیماری با سایر بیماری های گوارشی، پزشکان با انجام آزمایش های تخصصی از مبتلا نبودن فرد به بیماری های دیگر اطمینان پیدا کنند.
فوق تخصص گوارش و کبد افزود: بیمار به دلیل حساسیت اعصاب روده دچار تغییر در اجابت مزاج از حالت یبوست به اسهال می شود و همچنین احساس عدم تخلیه کامل را دارد.
وی با توجه به متغیر بودن تجربه افراد نسبت به واکنش های غذایی گفت: تجربه نشان داده است که مواد غذایی همچون هندوانه، خربزه ،خیار، سیب، نان و محصولات گندم و انواع گیاهان نفاخ همچون کلم بروکلی، کلم و کاهو مشکلات این بیماران را افزایش می دهد.
امانی نکته مهم در این بیماری را حساسیت و وسواس افراد عنوان کرد و گفت: افرادی که دچار استرس هستند و در محیط های استرس زا قرار می گیرند، امکان حساس شدن اعصاب روده در آنها بیشتر است ولی این بیماری خوشبختانه با وجود مزمن بودن که شاید سال ها هم با بیمار همراه باشد، ولی به هیچ عنوان پیشرفت نمی کند و به بیماری بزرگی تبدیل نخواهد شد.
وی با تاکید بر این که به هر حال درد های شکم را باید جدی گرفت گفت: دل دردهای مهمی هستند که به عنوان علائم خطر شناخته می شوند و ضرورت دارد بیمار آزمایش ها و پیگیری لازم را انجام دهد؛ این دردها شامل دردهای شکمی در سنین بالای 50 سال ، در افرادی که سابقه بیماری های گوارشی در خانواده را دارند، دردهایی که افراد را از خواب بیدار می کند و سبب مراجعه به اورژانس می شود، افرادی که در هنگام مصرف غذا احساس می کنند آنچه خورده اند گیر کرده است، و همچنین دردهای همراه با استفراغ پایدار و خونریزی است که علاوه بر این ها، کاهش وزن واضح را نیز باید جدی گرفت.

** کاهش شیوع زخم معده
وی علت اصلی بروز زخم معده، را عفونت ناشی از باکتری ‘هلیکو باکتری پیلوری’ عنوان کرد و گفت: خوشبختانه با توجه به پیشرفت و بهبود وضعیت بهداشتی شیوع این بیماری در بعضی از مناطق که تا 80 درصد در گذشته شیوع داشته، روبه کاهش است.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به اینکه همه مشکلات معده به زخم ارتباط ندارد، گفت: عواملی همچون برگشت اسید از معده به مری (ریفلاکس) یا التهاب در معده ممکن است با زخم معده اشتباه گرفته شود. در بیمارانی که زخم معده دارند، این عارضه با خوردن بعضی از مواد غذایی همچون نوشابه های گازدار، فلفل و سس ها تحریک می شود و موجب درد و سوزش در قسمت فوقانی شکم می شود.
وی یکی از دلایل عمده زخم معده را مصرف داروهای مسکن غیراستروئیدی عنوان کرد و گفت: مصرف داروهایی همچون پروفن، ژلوفن و آسپرین موجب زخم معده می شود ولی متاسفانه در جامعه مصرف این داروها امری عادی است. مصرف سیگار و تریاک هم می تواند سبب زخم معده شود.
امانی از امپرازول به عنوان یک داروی بی خطر نام برد و گفت: یکی از دلایل کاهش زخم معده نسبت به گذشته، رواج استفاده از این داروها است و امروزه تقریبا همه خانواده ها با رانیتیدین و امپرازول آشنا هستند و این داروها به کاهش اسید معده بسیار کمک می کنند.
فوق تخصص گوارش و کبد با اشاره به این که در گذشته زخم معده یک بیماری مزمن و فراگیر بود، گفت: در حال حاضر زخم معده شیوع کمتری دارد و به راحتی درمان می شود و بیمار بعد از سه ماه اثری از زخم خود نمی بیند.

**مردان و کم خونی فقر آهن
وی همچنین با اشاره به این که انتظار نداریم مردان در هر سنی به کم خونی فقر آهن مبتلا شوند، گفت: اگر مردان به این بیماری مبتلا هستند باید مورد بررسی کامل و جامع قرار گیرند تا علت مشخص شود.

امانی ادامه داد: اگر کم خونی فقر آهن به خصوص در مردان همراه با درد باشد، باید مورد معاینه دقیق قرار گیرند.

وی ادامه داد که همچنین در صورتی که زنان یائسه کم خونی داشته باشند باید مورد بررسی دقیق قرار گیرند؛ علاوه بر این اصولا زنان در دوران عادات ماهیانه ممکن است با درجاتی از کم خونی مواجه شوند، اما در این مورد هم انتظار نداریم کم خونی فقر آهن آنان در این دوره شدید باشد.

امانی بیان کرد: در صورت شدید بودن کم خونی در ایام قاعدگی به صورتی که هموگلوبین کمتر از 10 باشد و یا درد با علائم درد شکمی ویژه عادات ماهیانه همخوان نباشد، نیاز به بررسی دقیق تری وجود دارد.

وی همچنین با اشاره به این که مشکلات تیروئید می تواند علائم مشابه سندوم روده تحریک پذیر داشته باشد، گفت: کم کاری تیروئید می تواند یبوست و نفخ و پرکاری تیروئید نیز می تواند اسهال داشته باشد.

امانی، کبد چرب را یکی از بیماری های شایع در کشور اعلام کرد و گفت: این بیماری می تواند علائمی مانند نفخ شکم، سنگینی و فشار و دردهای غیرواضح ایجاد کند و به همین دلیل بررسی آنزیم های کبدی در این وضعیت بسیار مهم است تا بیماری به طور دقیق تشخیص داده شود.

وی به شیوع بیماری التهاب روده ای در سال های اخیر اشاره کرد و گفت: طی 10 تا 20 سال اخیر این بیماری در کشور افزایش پیدا کرده است و این بیماری را نباید به اشتباه بیماری سندرم روده تحریک پذیر تشخیص داده شود.

به گفته امانی، کم خونی، یبوست و اسهال از علائم بیماری حساسیت به گندم است و هر چند اغلب علائم این بیماری همانند سندروم روده تحریک پذیر است اما با معاینه دقیق باید این بیماری را تشخیص و نسبت به درمان آن اقدام کرد.