نگذاریم خون از دماغ كسی بیاید

تعطیلات نوروز فرصت خوبی است كه بیشتر خانواده‌های ایرانی از آن برای مسافرت و گشت‌وگذار بهره می‌برند. هر چند همه به امید شادی و شادكامی اقدام می‌كنند، اما متاسفانه آمارهای سال‌های متمادی و پی‌درپی گذشته نشان می‌دهد بسیاری از اوقات این امیدها به تلخ كامی می‌انجامد.

آمار تصادفات جاده‌ای و حوادث نوروزی در ایران بسیار بالاست و هر ساله تعداد زیادی از هموطنان‌مان بر اثر این حوادث دچار آسیب‌های جدی‌شده و حتی جان خود را از دست می‌دهند.

در این میان گر‌چه آرزوی ما نوروزی خوش و در سایه سلامت و شادكامی برای همه هموطنان است، اما متاسفانه ظاهرا واقعیت از چیز دیگری حكایت دارد.

از آنجا كه بیشتر حوادث بخصوص حادثه‌های جاده‌ای یا صدمات ناشی از آن در دامن طبیعت، با خونریزی همراه است و نیز به دلیل خطرات جدی متعاقب بروز خونریزی كه به راحتی می‌تواند منجر به مرگ شود، در ادامه به توضیحاتی در این زمینه و مواجهه با آن می‌پردازیم. می‌توانید اطلاعات مفصلی را در این مورد و نیز آسیب‌ها و صدمات دیگر در پایگاه اینترنتی «امدادگر» (www.emdadgar.com)  ملاحظه كنید.

خونی كه می‌ریزد

خونریزی عموما در بسیاری از حوادث رخ‌می‌دهد و به همین دلیل آگاهی از ابعاد آن و شیوه رویارویی با آن بسیار مهم است.

خونریزی تبعاتی در پی دارد كه توجه نكردن به آنها می‌تواند كار را به مرگ بكشاند. این تبعات را می‌توان كاهش انتقال اكسیژن به بافت‌های بدن، كاهش فشار خون، افزایش تعداد ضربان قلب و البته كاهش قدرت پمپاژ قلب دانست.

اگر خونریزی متوسط باشد، یعنی حدود یك لیتر خون از دست برود و به آن بی‌توجهی شود، ممكن است سبب بروز شوك شود.

خونریزی‌های شدید نیز در صورت توجه نكردن ظرف مدت چند دقیقه ممكن است به مرگ بینجامد.

از نشانه‌ها غافل نباشید

نخستین علائم خونریزی رنگ پریدگی و افزایش تعداد ضربان قلب است. اگر خونریزی شدت یابد و مهار نشود، علائم دیگری نیز بروز خواهد كرد:

* احساس تشنگی
* ضعف و بی‌قراری البته گاهی به همراه پرخاش
* نفس‌نفس‌زدن‌های پشت‌سر هم البته كاملا سطحی
* سردی پوست و نشستن عرق سرد برپیشانی
* تند و ضعیف‌شدن نبض
* حالت تهوع و گاهی استفراغ
* خواب آلودگی و سیاهی‌رفتن چشم
* احساس سرگیجه
* احساس سرما

در خونریزی خارجی، خروج خون از بدن دیده می‌شود و برای تشخیص نیاز چندانی به علائم دیگر نیست، اما در خونریزی داخلی، خون به بخش‌های داخلی بدن می‌ریزد و ممكن است به طور مستقیم نتوانیم متوجه خونریزی شویم.

به همین دلیل نشانه‌های فوق كمك بسیاری به تشخیص خونریزی داخلی می‌كنند.

خوشرو باشید

به هنگام مواجهه با خونریزی حتی اگر نیروی آموزش‌دیده‌ای هم نباشید، می‌توانید اقدامات موثری در پیش گیرید و از بروز فاجعه جلوگیری كنید.

به یاد داشته باشید در چنین شرایطی اطلاع به اورژانس یا نیروهای امداد از مهم ترین اقدامات است و در اولویت نخست قرار دارد.

* سرعت عمل خود را بالا ببرید، اما یك اصل را هرگز فراموش نكنید: خونسرد باشید!

* اقدام به مهار خونریزی كنید.‌ (برای اطلاع از شیوه‌های مهار خونریزی به بخش «خونریزی را مهار كن!» كه در ادامه می‌آید توجه كنید)‌

* فرد آسیب‌دیده را در یك سطح صاف و هموار و راحت به پشت بخوابانید. توجه داشته باشید كه در این حالت، در صورت امكان باید زانو‌ها خمیده و بالاتر از سطح بدن قرار گیرند.

* در این حالت، لباس‌های فرد آسیب‌دیده را شل كنید. این قاعده را بخصوص درباره لباس‌های تنگ و كمربند حتما اجرا كنید.

* بدن فرد آسیب‌دیده را گرم نگه دارید.

* عضو یا اعضای آسیب‌دیده را بی‌حركت كنید.

* سعی كنید عضو آسیب‌دیده تا حد ممكن در ارتفاعی بالاتر از قلب قرار گیرد.

* اگر مصدوم دچار شوك شده است، پاهای او را بالاتر از بدنش قرار دهید.

* همواره به یاد داشته باشید كه بخصوص در موارد آسیب‌دیدگی ناحیه سر و گردن، این نواحی نباید پایین‌تر از سایر بخش‌های بدن قرار گیرند زیرا سبب افزایش میزان خونریزی خواهد شد.

* اگر خونریزی در اثر فرو رفتن جسم تیز یا برنده‌ای رخ داده است، هرگز سعی در خارج‌كردن آن از بدن مصدوم نكنید. این كار سبب شدت‌گرفتن خونریزی خواهد شد. به علاوه دقت كنید برای بندآوردن یا جابه‌جا كردن مصدوم هرگز به این جسم فشار وارد نشود.

* اگر در محل خونریزی خون لخته شده است، هرگز تكه‌های لخته خون را از بدن جدا نكنید زیرا سبب بروز مجدد خونریزی یا شدت آن خواهد شد.

* در كوتاه‌ترین زمان ممكن، اگر امكان دسترسی تلفنی به نیروهای امداد نیست، مصدوم را به نزدیك‌ترین مركز اورژانس منتقل كنید.

خونریزی را مهار كن

برای مهار خونریزی خارجی، روش‌های گوناگونی وجود دارد كه در اینجا به بیان سه روش ساده اكتفا می‌كنیم:

* استفاده از آب سرد در خونریزی‌های جزئی: این روش به راحتی می‌تواند سبب لخته‌شدن خون در ناحیه آسیب‌دیده در صدمات جزئی‌شده و خون را بند آورد.

* بالا نگه داشتن عضو آسیب دیده: در صورت امكان، عضو آسیب‌دیده را بالاتر از سطح بدن و بخصوص قلب نگه دارید. این كار سبب كاهش میزان خونریزی خواهد شد. طبیعی است كه این روش برای خونریزی همه اعضای بدن امكان‌پذیر نیست. به‌علاوه اگر در عضو دچار خونریزی شكستگی وجود داشته باشد نیز نمی‌توان از این شیوه استفاده كرد.

* اعمال فشار مستقیم بر ناحیه دچار خونریزی: این روش، موثرترین روش بندآوردن خون است. برای این كار به دو شیوه می‌توان عمل كرد:

1‌- یك یا چند عدد گاز استریل یا یك تكه پارچه تمیز (ترجیحا سفید) را روی محل خونریزی قراردهید و با دست بر آن فشار وارد كنید و در همین وضع نگه دارید تا خون بند بیاید.

2‌- گاز استریل یا پارچه تمیز سفید را روی محل خونریزی قرار داده و با یك عدد باند یا یك تكه بزرگ پارچه تمیز محكم بانداژ كنید تا از ادامه خونریزی جلوگیری كند.

نحوه بانداژ مهم است: بانداژ از یكسو نباید به قدری شل باشد كه نتواند جلوی خروج خون را بگیرد و از سوی دیگر نباید آنقدر محكم باشد كه مانع جریان خون طبیعی عضو و كبودشدن آن شود.

خونریزی خاموش

همیشه خونریزی خارجی نیست. گاهی بدن از داخل خونریزی می‌كند كه در واقع یك اتفاق به ظاهر خاموش است زیرا به چشم نمی‌آید و از همین جاست كه خطرش دو‌چندان است؛ چون اگر علائم غیرمستقیم آن را نشناسیم (علائمی كه در بالا به آنها اشاره شده است)، نمی‌توانیم خونریزی را تشخیص دهیم و ممكن است همین امر جان مصدوم را با خطرهای جدی مواجه سازد.

به یاد داشته باشید در صورت وقوع خونریزی‌های متوسط یا شدید دقیقه‌ها تعیین كننده‌اند. پس به نشانه‌های خونریزی دقت كنید و در صورت مشاهده بلافاصله وارد عمل شوید.

زنگ خطرهای مهم

علاوه بر مواردی كه در بالا به آنها اشاره شد، مواردی هم هستند كه معنای مهمی دارند و باید مورد توجه ویژه قرار گیرند زیرا از صدمات بخصوصی حكایت می‌كنند:

* اگر ضربه به سر مصدوم وارد شده باشد، استفراغ‌های مكرر بسیار جدی است و نشانه ضربه مغزی به‌شمار می‌رود. به علاوه خروج مایع شفاف مغزی از بینی و گوش نیز نشانه ضربه مغزی است.

* اگر مصدوم از ناحیه شكم مورد اصابت قرار گرفته باشد، درد شدید ناحیه شكم می‌تواند نشانه خونریزی داخلی به شمار رود. این خونریزی عموما ناشی از پارگی یكی از اعضای داخلی است كه می‌تواند شامل اعضای حیاتی باشد.

دست روی دست نگذارید

هنگام خونریزی:
* نخستین و مهم‌ترین كار، انتقال مصدوم به نزدیك‌ترین مركز درمانی است.

* علاوه بر این كار، آنچه اهمیت دارد بررسی علائم حیاتی مانند نبض، ضربان قلب و تنفس است.

* به علاوه باید سعی كنید فرد آسیب‌دیده را در وضع و شرایط مناسب قرار دهید. در صورت بروز حالت تهوع و استفراغ‌های متوالی، فرد را به پهلو بخوابانید تا در صورت استفراغ، محتویات از دهانش خارج شده و وارد ریه‌های او نشود. سهل‌انگاری در انجام این كار به راحتی می‌تواند باعث خفگی فرد شود.

* در صورت بروز خونریزی داخلی در دست یا پا، اندام آسیب‌دیده را بالا نگه دارید. این كار تحت تاثیر جاذبه، سبب كاهش میزان خونریزی خواهد شد.

* تا رسیدن نیروهای امدادگر یا رساندن مصدوم به مركز درمانی، چیزی به او نخورانید.

* در ضربه مغزی كاملا دقت كنید كه سر مصدوم بالاتر از سطح بدن او قرار گیرد و هرگز مانع خروج مایع مغزی از گوش یا بینی او نشوید.