استفاده از سلول درمانی برای درمان نارسایی قلبی

دکتر سارا پهلوان در گفت وگو با ایسنا، با اشاره به پیشرفت‌های سلول درمانی، در زمینه بیماری‌های ایسکمی قلبی در ایران گفت: بیماری های ایسکمیک قلبی همچون سکته قلبی که متعاقب آن ممکن است نارسایی قلبی ایجاد شود، در اولویت سلول درمانی قرار گرفته‌اند و در  ابن راستا اولین کارآزمایی‌های بالینی سلول درمانی بر روی بیمارانی که دچار انفاکتوس میوکارد بودند و باید برای آنها عمل بای‌پس عروق کرونری انجام می‌شد، آغاز شد.
وی افزود: درمان‌های رایج برای انفارکتوس میوکارد، باز کردن عروق با آنژیوگرافی یا بای‌پس عروق کرونری است که به وسیله آنها سعی می‌شود به بخشی که دچار ایسکمی شده، خونرسانی کرده و عملکرد عضله بازیابی شود. اما مشکل اینجاست که زمان ایجاد ایسکمی، بخشی از بافت عضله قلبی دچار مرگ می‌شود و این بافت مرده از طریق تکنیک‌های رایج درمانی یعنی بازکردن یا پیوند عروق قابل جایگزینی نمی باشد. با گسترش سلول درمانی، دانشمندان دریافتند که امکان جایگزینی سلول‌های عضله قلبی با این روش می‌تواند فراهم شود. در ایران نیز سلول درمانی همزمان با سایر مراکز تحقیقاتی-درمانی دنیا آغاز شد و در ابتدا از سلول‌های بنیادی مغز استخوان برای این منظور استفاده شد.
پهلوان درباره نقش سلول‌های بنیادی مغز استخوان در این خصوص گفت: این سلول‌ها می‌توانستند واکنش‌های ایمنی را کنترل، از تشکیل بافت فیبروز جلوگیری و رگ زایی را تحریک کنند. این سلولها به افرادی که دچار بیماری‌های ایسکمیک قلبی بودند تزریق شدند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان درباره نتایج این کارآزمایی‌های بالینی بیان کرد: نتایج این کارآزمایی‌های بالینی نشان داد تا حدودی وضعیت بیماران بهتر شده بود اما بررسی‌های طولانی مدت حاکی از این بود که تزریق این سلولها بهبودی قابل توجهی نسبت به درمان‌های موجود قبلی ایجاد نمی‌کرد. به همین دلیل ما یک سری آزمایشها بر روی حیوانات آزمایشگاهی انجام دادیم تا بتوانیم بهترین سلولی که این بهبودی موثر را ایجاد می کند، بهترین دوز سلول، گروه بیمارانی که دارای شرایط دریافت این سلول ها هستند و زمان تزریق سلول را مشخص کنیم.
پهلوان ادامه داد: در ادامه، سلول بنیادی بالغ مزانشیمی را از بافت های مختلف همچون بافت چربی، بافت مغز استخوان و ژله وارتون به دست آوردیم تا ببینیم کدام سلول می‌تواند بهتر بافت قلبی را ترمیم کند. یک نظریه ای وجود دارد، بیانگر این که شاید سلول برای قلب چندان بی‌خطر نباشد. چون ممکن است با تزریق به قلب مرکز آریتمی ایجاد شود. در نتیجه گروهی از دانشمندان معتقدند شاید ترشحات سلولی برای تزریق به قلب موثرتر از خود سلول باشد. ما فرآورده‌های سلولی حاصل از سلولهای بنیادی بالغ مزانشیمی را در حیوانات مدل استفاده کردیم. ولی باز هم منجر به جایگزینی بافت عضلانی نشد. لذا ما سلول های دیگری که جزو سلول های بافت قلبی هستند، مثل سلول عضله قلبی، را در آزمایشگاه تولید و آنها را در موش مدل پیوند زدیم.
وی با اشاره به لزوم استفاده از حامل‌هایی برای انتقال سلولها و فرآورده‌های سلولی گفت: نکته ای که در سلول درمانی بیماری‌های قلبی وجود دارد این است که چون قلب مکانیک بالایی دارد و با شدت می‌تپد، اگر سلولی را به صورت وریدی یا داخل میوکارد یا سرخرگ تزریق کنید سلول ممکن است در آن جا نماند و شسته شود. به همین دلیل از حامل‌هایی که می‌توانند آنها را به بافت قلب ببرند استفاده می‌شود. این حامل‌ها را که از جنس پلیمرهای طبیعی یا سنتزی است طراحی کردیم تا ببینیم چه حاملی میتواند این سلولها یا فرآورده های سلولی را به قلب حمل کرده و آنها را آن جا نگه دارد.
عضو گروه تحقیقاتی قلب و عروق پژوهشگاه رویان درباره نتایج نهایی این تحقیقات گفت: در حال حاضر نتیجه حدود 15 سال پژوهش در مراحل بالینی و پیش بالینی این است که دریافتیم ما میتوانیم از یک کوکتل(مجموعه‌ای از سلول، فرآورده‌ی سلولی و یک حامل سلولی) استفاده کنیم تا پس از ایسکمی قلب ترمیم و بازساخت صورت گیرد. با استفاده از این سه جزء نتایج خوبی در مرحله پیش بالینی گرفتیم و داریم سعی میکنیم این آزمایش‌ها را در حیوانات بزرگتر هم انجام دهیم و در صورت مساعد بودن نتایج و اخذ مجوزهای لازم، این آزمایشها بر روی انسانها هم انجام شود.
وی در بخش پایانی سخنان خود درباره نتایج پژوهش‌هایی در زمینه ی تولید بافتهای قلبی و عروقی در آزمایشگاه خاطرنشان کرد: ما بر روی تولید بافتها یا ارگان قلبی با استفاده از سلولهای بنیادی کار کردیم و امیدواریم شرایطی فراهم شود که ارگانهایی که در آزمایشگاه ساخته میشود برای افرادی که به بافتهای قلبی و عروقی نیاز دارند استفاده شود. ما قبلا بر روی حیوانات کوچک کار کرده بودیم و توانسته بودیم قلب موش را با استفاده از سلولهای انسانی تولید کنیم. اکنون تصمیم داریم آزمایش های بیشتر را بر روی حیوانات بزرگتر انجام دهیم.