از تولید برای آیفون تا تولید برای خودروهای برقی

وقتی تلفن همراه خود را به حالت ساکت Silent در می آورید، موتور برقی بسیار کوچکی که در آن تعبیه شده، به جای زنگ، گوشی را می لرزاند -یا در اصطلاحی که متداول شده «ویبره» می شود. این موتورهای مینیاتوری را یک شرکت ژاپنی به نام نیدک Nidec برای کمپانی اَپل می سازد و در این یک دهه گذشته با فروش این موتورها، به ثروت 1500 میلیارد ین (معادل 14 میلیارد دلار) رسیده است.
در سال های اخیر توجه شیگینوبو ناگاموری Shigenobu Nagamori ، بنیانگذار نیدک، به خودرو جلب شده است و چون تخصص شرکت او تبدیل انرژی ذخیره شده در باتری به حرکت است، طبیعی است که این تخصص در صنعت خودرو کاربرد داشته باشد. این فناوری که اکسل برقی e-exle یا قوای محرکه برقی e-drive هم نامگذاری شده، عرصه ی جدید رقابتی را در صنعت خودرو شکل داده است،‌ مخصوصاً که دوره گذار از خودروهای بنزینی درون سوز به خودروهای برقی در حال شتاب گرفتن است.
ناگاموری می گوید تا سال 2030 می خواهد 30 درصد از بازار اکسل برقی جهانی را در اختیار داشته باشد که معادل 20 تا 30 میلیارد دلار در سال است. در حال حاضر بازار این اکسل های برقی 2.8 تا 3 میلیارد دلار است.
او پیش بینی کرده که مسیر خودروهای برقی خیلی شبیه کولرهای گازی، ماشین لباس شویی و کامپیوتر در منازل است و قطعه اصلی همه ی این ابزارهای خانگی، سیستم موتوری یا قوای محرکه برقی است که یک واحد پردازش مرکزی (نرم افزار کامپیوتری) دارند و تنها چند شرکت عظیم جهانی هستند که از عهده استانداردسازی و تأمین این قطعات در دنیا برمی آیند.
اوایل امسال، ناگاموری در یک کنفرانس خبری گفت: «لپتاپ و سیستم تهویه اتاق، که سازندگان مختلف در دنیا می سازند، شاید ظاهری متنوع داشته باشد اما داخل آن را که نگاه کنید قطعات اصلی،‌ کم و بیش شبیه هم هستند. بخش اصلی فناوری های خودروهای برقی هم همین وضعیت را دارد که به زودی استاندارد و تجاری می شوند.»  به پیش بینی ناگاموری، اکسل های برقی و باتری ها را فقط چند کمپانی انگشت شمار می توانند تأمین کنند.
ناگاموری 76 ساله، برای تثبیت جایگاه «نیدک» در بین تأمین کنندگان اکسل برقی در آینده، جاتکو JATCO را از نیسان موتور خریداری کرد. جاتکو متخصص ساخت چرخ دنده است. بعد هم این کمپانی را با کسب و کار موتورهای برقی خود ادغام کرد. این موضوع نشان می دهد که برقی سازی خودروها با چه سرعتی در حال پیشرفت است.
شیرو ساکاماکی Shiro Sakamaki تحلیل گر دایوا سکیوریتیز Daiwa Securities می گوید: «نیدک رویکردی را به صنعت خودرو آورد که در صنعت فناوری [کامپیوتر، اینترنت] متداول بود. مثل تلفن های هوشمند و لپتاپ، مدل های خودرو از نو طراحی می شوند و ناگاموری روی این روند حساب باز کرده و می داند که خودروسازان به تأمین کنندگان اکسل برقی روی می آورند.»
اکسل برقی یا قوای محرکه برقی ترکیبی از چرخ دنده های خودروی برقی، موتور و ابزار الکترونیکی کنترل کننده قدرت است. به بیان دیگر اکسل برقی «مغز» سیستمی است که نحوه مصرف انرژی ذخیره شده در باتری را کنترل و آن را برای ایجاد حرکت به چرخ دنده ها منتقل می کند. این سیستم حتی توانایی دارد انرژی حاصل از ترمز گرفتن را دوباره در باتری ذخیره کند.
با زبانی دیگر، یک اکسل برقی که خوب طراحی شده باشد می تواند بهره وری و بازده خودروهای برقی را به حداکثر برساند، پیمایش به ازای هر بار شارژ باتری را بالا ببرد و کمک کند خودرو با نرمی بیشتری حرکت کند. در نتیجه ی بالا رفتن بهره وری و بازده،‌ هزینه های نیز کاهش می یابند. مهمتر از همه این ها، چون خودروسازان با فشار زیادی برای کاهش آلایندگی رو به رو هستند این فناوری در عرصه کاهش آلاینده های کربنی هم تأثیر زیادی دارد.
برخی از تأمین کنندگان فناوری های خودرو در حال ادغام یا همکاری مشترک در زمینه اکسل برقی هستند برای مثال قطعه ساز ژاپنی دنسو Denso‌ با سازنده سیستم های انتقال قدرت آیسین Aisin جوینت ونچری به نام BluE Nexus در سال 2019 راه اندازی کرده اند. بعد در اوایل سال 2020 تویوتا 10 درصد سهام این جوینت ونچر را خرید و در آن مشارکت کرد.
اوایل امسال هم «بورگ وارنر»، دلفی بریتانیا را تصاحب کرد و هیتاچی ژاپن با سه تأمین کننده هوندا ادغام شد. فولکس واگن، فورد و تویوتا و چند برند کوچکتر ژاپنی در حال شکل دادن اتحادهایی در زمینه فناوری خودروهای برقی هستند تا هزینه های تأمین اکسل برقی را کاهش دهند.
تسلا که خودش ازهمان ابتدا در زمینه فناوری اکسل برقی سرمایه گذاری کرده، خودش اکسل برقی خاص خودش را تولید کرده است.
جنرال موتورز و نیسان هم می دانند که کاهش هزینه در این فناوری تا چه حد است برای همین خودشان می خواهند مستقل اکسل برقی خاص خودشان را تکوین و توسعه بدهند. مخصوصاً که اگر قرار باشد این فناوری ها را خریداری کنند، مشکل عدم سازگاری با دیگر اجزای خودرو را تجربه خواهند کرد. زمانی این فناوری حداکثر کاهش هزینه و حداکثر بهره وری را خواهد داشت که طراح آن همه زیرمجموعه های لازم را نیز در اختیار داشته باشد.