پیامدهای بهبود مناسبات تهران- ریاض برای منطقه

به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، پس از انتشار اخباری تایید نشده مبنی بر دیدار مقامات ایرانی و عربستانی در عراق و فارغ از صحت و سقم این اخبار، محمد بن سلمان ولیعهد این کشور موضع گیری جدیدی درباره ایران کرده است. ولیعهد عربستان سعودی در مصاحبه‌ای ابراز امیدواری کرده که روابط بین تهران و ریاض بهبود یابد. به نظر می رسد عربستان در حال آغاز مسیری جدید در مناسبات منطقه ای و تعامل با ایران است. مسیری که با استقبال تهران مواجه شده است.

 سیاست خارجی عربستان بویژه در سالهای اخیر تا حد زیادی وابسته به روابط عربستان با آمریکا بوده است. با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا و آغاز تحریم ها علیه ایران، عربستان از رویکرد محافظه کارانه خود فاصله گرفت و همراه با دولت ترامپ سیاست تهاجمی علیه ایران را در پیش گرفت. حالا با به قدرت رسیدن جو بایدن در آمریکا و تصمیم وی برای بازگشت به توافق هسته ای به نظر می رسد عربستان نیز تصمیم دارد در سیاست های خود تجدید نظر کند.

ولیعهد عربستان به تازگی در مصاحبه‌ای تلویزیونی وقتی درباره ایران سوال شد، لحنی آشتی جویانه‌ به خود گرفت و گفت که می خواهد شاهد کامیابی ایران و پیشرفت ایران باشد. او ایران را یک کشور همسایه خواند که عربستان خواهان رابطه‌ای خوب با آن است.

محمد بن‌سلمان در گفت‌وگویی که بامداد چهارشنبه ۸ اردیبهشت از شبکه‌های مختلف پخش شد، در پاسخ به پرسشی در خصوص احتمال برقراری روابط بین ریاض و تهران گفت: در نهایت، ایران یک کشور همسایه است، همه ما امیدواریم که رابطه خوب و متمایزی با ایران برقرار کنیم. وی تصریح کرد که دو کشور منافع مشترک و متقابلی برای پیشرفت و بهبود منطقه و جهان دارند.

البته ولیعهد عربستان با تکرار ادعاهای پیشین خود گفت که که مشکل ما رفتار منفی ایران است، حالا می‌خواهد از طریق برنامه هسته‌ای، یا حمایت از شبه نظامیان غیرقانونی در برخی از کشورهای منطقه باشد، یا برنامه موشک‌های بالستیک این کشور باشد. بن سلمان این را هم گفته که اگر ایران به حمایت از شبه‌نظامیان در منطقه پایان دهد، با ازسرگیری روابط با ایران مخالف نیست. عربستان سعودی به دنبال خصومت دائمی با ایران نیست، اما هرگونه بهبود در روابط بین دو کشور مشروط خواهد بود.

ایران در سال‌های اخیر بارها دست دوستی برای کشورهای همسایه دراز کرده و هم راهکارها و مکانیسم‌هایی برای تحقق امنیت درون زا در منطقه ارائه کرده است.

چندی پیش روزنامه بریتانیایی فایننشال تایمز پیش از این از گفت و گوهای مقامات ارشد ایران و عربستان سعودی برای اصلاح روابط فیمابین دو کشور خبر داد. بر اساس این گزارش این گفت و گوها پنج سال پس از قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور صورت گرفته است و این مذاکرات که در ماه جاری و در بغداد انجام شده است. ‌ فارغ از صحت و سقم و تایید و تکذیب این دیدار و محتوای آن ایران بر مبنای سیاست‌ها و اصول کلی خود مبنی بر اولویت رابطه با همسایگان، همواره از گفت و گو و تعامل با کشورهای منطقه و همسایگان استقبال کرده است.

دریافت صحت و سقم این خبر در نشست خطیب زاده با خبرنگاران موضوع سوال تعداد زیادی از خبرنگاران بود. خطیب‌زاده در نشست خبری روز ۳۰ فروردین با اشاره به انتشار خبرهایی در رسانه‌های بین‌المللی در خصوص مذاکرات رو در روی ایران و عربستان در عراق گفت که نقل‌ قول‌های متضادی در این خصوص منتشر شده، ایران همواره از گفت‌وگو با پادشاهی سعودی استقبال کرده و آن را به نفع مردم دو کشور و صلح و ثبات منطقه‌ای می‌داند.

وی بعد از آن در یک گفت وگوی زنده با جمعی از خبرنگاران خارجی از جهان عرب و کشورهای غربی در بستر برنامه «کلاب هاوس» در پاسخ به نخستین پرسش در خصوص اخبار غیررسمی مبنی بر گفت وگوی مقامات ایرانی و عربستانی در عراق، بدون اعلام نظر در خصوص صحت و سقم و یا محتوای گزارش رسانه‌های خارجی، اظهار داشت: در خصوص گزارشی که نخستین بار در نشریه فایننشیال تایمز منتشر شد، باید بگویم که ما به طور کلی از هر ابتکاری برای کاهش تنش‌ها و افزایش همکاری در منطقه ما استقبال می‌کنیم و قطعا به دنبال برقراری نوعی گفت‌وگو و ارتباط با همسایگان خود هستیم.

خطیب‌زاده با مرور تاریخ روابط اخیر ایران و عربستان به تلاش برخی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از جمله عراق، کویت، پاکستان، چین و آلمان در برقراری گفت وگو بین تهران و ریاض اشاره داشته و تصریح داشت که همواره بین دو کشور حتی در چند سال اخیر، ارتباطات و تماس‌های مستقیم وغیرمستقیم جریان داشته است.

واقعیت این است که تا زمانی که گره مناسبات و روابط عربستان و ایران باز نشود بسیاری از مشکلات منطقه لاینحل باقی خواهد ماند و تداوم این روند عملا هزینه های سنگینی بر کشورها و ملت‌های مسلمان منطقه وارد می‌کند.

نکته ای که در این بین حائز اهمیت است اینکه رابطه و مناسبات دو قدرت مهم منطقه ای که نوع روابط آنها عملا شئونات ملتهای منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد نباید وابسته و متاثر از روابط با قدرتهای فرامنطقه ای باشد.

انتظار می رود قدرتهای مهم منطقه با عنایت به ابزارها و ظرفیتهایی که دارند کمتر تحت تاثیر قدرت های بیرونی باشند. رویکردی که اگر در سالهای اخیر بر روابط و مناسبات منطقه حاکم بود امروز از بسیاری از خسارت های جانی و مالی جلوگیری می شد. در هر صورت بهبود مناسبات تهران و ریاض روزهای نوید بخشی هم برای مردم دو کشور مهم حتی برای یمن،لبنان،عراق، سوریه و شاید مناطق دیگر باشد. تجربه تقابل و تعامل دو کشور در حوزه انرژی هم در این زمینه قابل ذکر است.

همکاری دو قدرت مهم انرژی می تواند در کنترل قیمت نفت به سود کشورها و ملتهای منطقه باشد. این منابع در صورت وجود مناسبات دوستانه می تواند به جای خرید سلاحهای زیبای غربی صرف مقابله با فقر و تنگدستی و خشونت های اجتماعی و سیاسی ناشی از آن در منطقه شود. خشونت هایی که در سالهای اخیر عملا منطقه را به کانون تنش و درگیری تبدیل کرده است.