درحالی که ملت و مملکت با دشوارترین شرایط معیشتی و اقتصادی ناشی از شرایط تحریمی دست به گریبانند که بعضی بازیگران و ناظران همچون وزیر خارجه دولت ترامپ از آن به‌عنوان «سنگین‌ترین تحریم‌های تاریخ بشر» یاد می‌کنند، رئیس‌جمهوری راه‌حل مشکلات کشور را از علما و طلاب حوزه‌های علمیه طلب کرده و رئیس شورای‌عالی حوزه‌های علمیه سراسر کشور نیز بلافاصله در کوتاه‌ترین بازه زمانی ممکن، نمایندگان اقتصادی پارلمان را گرد خود جمع کرده و از «ورود قاعده‌مند حوزه به حوزه اقتصاد» خبر داده است!

درحالی که طی این چندروز گذشته، نه‌تنها اقتصادانان دانشگاهی و کنشگران سیاسی و مدنی، بلکه حتی بعضی روحانیون و علمای مذهبی هم با موضع انتقادی به این اظهارات واکنش نشان دادند، پرسش از اقتصاد اسلامی و مسائلی همچون بانک‌داری غیر ربوی قابل تامل است؛ به‌خصوص آن‌که بانک بدون ربا حتی ازجانب بعضی مراجع تقلید شیعه نیز موردتاکید قرار گرفته اما این مسئله همچنان در آستانه چهل و سومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی همچنان مغفول مانده است.

این درحالی است که تحقق بانک‌داری بدون ربا، آن‌طور که یک عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه به  گفته، دست‌کم در شرایط کنونی و با اقتصادی که تورم دورقمی دارد و نظام بانکی که نرخ سودش بیش از اغلب بانک‌ها در سراسر جهان است، دست نیافتی و بعید به نظر می‌رسد.

محمدتقی فاضل میبدی با تاکید بر این‌که بانک‌داری بدون ربا نیاز به الزاماتی دارد که تحققشان نه در حیطه اختیارات حوزه است، نه در توان این نهاد آموزشی-مذهبی، می‌گوید: «درواقع نهایت کاری که از حوزه و علما برمی‌آید، این است که بگویند ربا حرام است؛ همان‌طور که در قرآن آمده که ربا حرام است!»

او با اشاره به اهمیت تعریفی که از ربا به دست می‌دهیم، توضیح می‌دهد: «مسئله این است که شما وقتی پولی را در بانک سپرده می‌گذارید، این پول ارزش افزوده دارد و درنتیجه بانک‌ها در همه جا به ازای این پول، به سپرده‌گذار مبلغی را به‌عنوان سود می‌پردازد. همین‌طور که وقتی از بانک وام می‌گیرد، باید سود آن را بپردازید؛ بنابراین حذف سود بانکی به‌طور کامل ممکن نیست و تنها می‌توان کاری کرد که نرخ این سود به حداقل برسد که این هم به دلایلی دیگر ممکن نیست.»

این استاد دانشگاه مفید قم می‌گوید: «امروز دنیا این کار را می‌کند و می‌بینم که بانک‌های کشورهای توسعه‌یافته با سود حداقلی وام می‌دهند و در عین حال، برای سپرده هم سود چندانی درنظر نمی‌گیرند. چراکه مسئله تورم را حل کرده‌اند اما اینجا، اگر کسی دارایی‌اش را در بانگ بگذارد، ظرف یک سال، درصد قابل‌توجهی و شاید بیش از نیمی از ارزش دارایی‌اش از بین رفته و چه کسی این زیان را جبران می‌کند؟!»

او می‌گوید: «در کشوری که تورم دورقمی وجود دارد و ارزش پول ملی به‌طور روزانه کاهش می‌یابد، معنای اینکه ربا حرام است، روشن نیست!»

فاضل میبدی که معتقد است «حرمت ربا و سود در جامعه‌ای مطرح است که تورم کنترل شده باشد و ارزش پول ملی محفوظ»، می‌گوید: «امروز در بسیاری از کشورهای صنعتی دنیا، ربا به این شکل وجود ندارد. پس چرا در جمهوری اسلامی که می‌خواهیم آن را اسلامی اداره کنیم، سود و بهره بانکی از اغلب کشورهای غیراسلامی بالاتر است؟!»

این عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم که علت این وضعیت را در نابه‌سامانی نظام اقتصادی کشور می‌داند و با بیان این‌که نظام اقتصادی، نیازمند اصلاحاتی ورای اختیار و توان حوزه است، می‌گوید: «امروز اقتصاد به سیاست گره خورده و تا وقتی رویکردهای سیاسی در کشور اصلاح نشود و در بحث سیاست خارجی و تعامل به جهان به نتیجه روشن نرسیم، وضع اقتصاد هم همین است و مشکلات اقتصاد هم مرتفع نمی‌شود و نمی‌توان نسخه بانک بدون ربا پیچید!»