وضعیت «فقر» در ایران

خبرگزاری ایسنا: احد رستمی در همایش اهمیت ارزیابی برنامه‌ها و سیاست‌های اجتماعی به موضوع ارزیابی سیاست‌های اجتماعی در ایران اشاره کرد و گفت: از سال 1383 که وزارت رفاه تشکیل شد، قرار بود بودجه رفاه از طریق وزارت رفاه توزیع شود و تعامل با سازمان مدیریت و دستگاه‌های حمایتی وجود داشت تا کار پیش برود.
وی افزود: اما چالش نخست این بود که مستندات دال بر اثرگذاری و اثربخشی اجرای طرح‌ها چیست؟ وزارت رفاه فاقد ابزارهای مناسبی برای ارزیابی برنامه‌ها بود.
مدیر کل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه به همین علت در معاونت رفاه اجتماعی به این نتیجه رسیدیم که باید محاسبه فقر چند بعدی را دنبال کنیم اظهار کرد: این برنامه از مدتی پیش در دستور کار ما قرار گرفت و به گزارش وضعیت مختلفی از استان‌های مختلف دست پیدا کردیم. به عنوان مثال علی رغم اینکه میانگین کشوری فقر چند بعدی شهری 5.3 و فقر چند بعدی روستایی 4 بود اما با توزیع بسیار نامتوازن آن در استان‌های مختلف روبرو هستیم.
وضعیت «فقر سلامت، آموزش و مسکن» در کشور
توزیع فقر در کشور نامتوازن است
رستمی افزود: زمانی که فقر چند بعدی را بر اساس ابعادش بررسی کردیم نیاز استانها متفاوت شد. به عنوان مثال در بعد فقر سلامت استان‌هایی چون کردستان و لرستان در بعد شهری بیشترین آسیب پذیری را دارند و در مناطق روستایی به لحاظ فقر سلامت، استان‌های البرز و هرمزگان بیشترین آسیب پذیری را دارند.
رستمی ادامه داد: یا در خصوص «فقر آموزش»، استان سیستان و بلوچستان هم در بعد شهری و هم روستایی بیشترین آسیب پذیری را نسبت به استان‌های دیگر دارد. همچنین ابعاد دیگری چون «مسکن» استانداردهای زندگی و … بررسی شده و مشخص شد توزیع فقر کاملا در کشور متفاوت و نامتوازن است. در برخی استان‌ها با فقر بهداشت، در برخی با فقر مسکن و در برخی با فقر آموزش روبرو هستیم.
مدیر کل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه به عنوان مثال علی رغم آنکه در استان‌هایی چون آذربایجان شرقی و یزد درصد فقر چند بعدی شهری و روستایی پایین است، اما آسیب پذیری «زنان سرپرست خانوار» در این مناطق بیشتر است گفت: محاسبه فقر چند بعدی تلاشی بود تا بتوانیم پیوندی میان بودجه و برنامه ریزی بخش‌های مختلف ایجاد کنیم؛ به عنوان مثال این موضوع که سیستان و بلوچستان گرفتار فقر آموزش است کمک می‌کند تا تخصیص بودجه برای این مناطق بهبود پیدا کند.
دهک‌بندی 23 میلیون خانوار در ایران
وی ادامه داد: تجمیع پایگاه اطلاعاتی رفاه ایرانیان از سال 87 در وزارت رفاه سابق شروع شد اما از دو سال پیش با جدیت جمع آوری اطلاعات را شروع کردیم و موارد مختلفی اعم از نوع پوشش بیمه‌ها، نوع خودرو، شغل خانوار، اطلاعات مالیاتی، محل سکونت، اطلاعات وام‌های دریافتی خانوار و … بر اساس روش‌های مختلف ثبت شد و توانستیم 23 میلیون خانوار در ایران را دهک بندی کنیم و به تحلیل‌هایی فراتر از حد انتظار رسیدیم.
احتمال اعطای یارانه مشروط به انجام آزمایشات پزشکی
رستمی افزود: به عنوان مثال استان‌های مرکزی بیشترین تجمیع بیماران خاص را داشتند، البته وضعیت شهرهای مختلف نیز از این لحاظ کاملا متفاوت بود و برخی شهرستان‌ها تجمع بیشتری از بیماران خاص داشتند. زمانیکه بیمه سلامت نیز اطلاعات خود را با اطلاعات ما تطبیق داد به چشم انداز جالبی برای برنامه ریزی در این خصوص رسید. به عنوان مثال با توجه به این اطلاعات می‌توان راهکارهایی را در نظر گرفت که شاید بتوان گفت اعطای یارانه مشروط به انجام برخی آزمایش‌های پزشکی در شهرستان‌هایی که آمار بالایی دارند، بشود.
مددجوی کمیته امداد شدن، یکی از ملاک‌های خواستگاری در برخی مناطق کشور
مدیر کل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه یکی دیگر از اطلاعات ما این بود که فقر را با میزان مستمری بگیران مناطق مختلف تطبیق دادیم گفت: در برخی مناطق به علت فقر بالا شمار مستمری بگیران بالا بود. در برخی مناطق فقر بالا نبود اما شمار مستمری بگیران بالا بود. جالب است که در برخی مناطق کشور تحت پوشش بودن کمیته امداد در حال تبدیل به یک فرهنگ است و یکی از ملاک‌های خواستگاری رفتن دامادها در آن مناطق تحت پوشش بودن کمیته امداد است.
وضعیت فقر محلات تهران بررسی شده است
نرخ بالای خودکشی در ایلام نسبت به سایر استانها
رستمی بااشاره به اینکه موفق شدیم وضعیت فقر را در تهران تا سطح محله‌ها بررسی کنیم گفت: همچنین توانستیم اطلاعات مربوط به آسیب‌های اجتماعی را نیز روی نقشه‌های تهیه شده اضافه کنیم. به عنوان مثال با وجود آنکه نرخ خودکشی در ایران جزو پایین ترین آمارهای منطقه است اما در استانی چون ایلام نرخ بالاتری نسبت به سایر استان‌ها دارد و آمارها کمک می‌کند تا بررسی کنیم چرا در این مناطق آمار خودکشی بالاتر است؟.
لزوم خروج عده‌ای از شمول بیمه کارگران ساختمانی
وی افزود: یکی دیگر از اطلاعاتی که در سامانه رفاه ایرانیان ثبت می‌شود، مربوط به «بیمه کارگران ساختمانی» است. دولت از بیمه کارگران ساختمانی حمایت می‌کند. در ثبت اطلاعات به این نتیجه رسیدیم که برخی اعضای اصناف دیگر نیز از بیمه کارگران ساختمانی استفاده می‌کنند در حالیکه لزومی ندارد و دولت نباید به این اقشار بیمه مجانی ارائه کند و این افراد باید از بیمه کارگران ساختمانی خارج شوند.
اطلاعاتی که حاکی از پوشش دهک‌های بالای درآمدی توسط بهزیستی و کمیته امداد است
رستمی همچنین درباره پوشش نهادهای حمایتی کمیته امداد و بهزیستی گفت: هر چند دهک‌های پایین درآمدی عمدتا افرادی هستند که تحت پوشش کمیته امداد قرار دارند اما نشتی‌هایی داشتیم که نشان می‌داد دهک‌های بالای درآمدی نیز از امکانات بهزیستی و امداد استفاده می‌کنند. در سال 93 کمیته امداد بر اساس این اطلاعات حدود 30 درصد این افراد را از پوشش خود خارج کرد.
احتمال مهاجرت 22 درصد نخبگان از کشور
وی ادامه داد: یکی دیگر از اقدامات انجام شده «آنالیز نخبگان» کشور بود. 22 درصد از نخبگان کشور اطلاعاتی در بانک‌های اطلاعاتی نداشتند و احتمال می‌رود از کشور مهاجرت کرده باشند.
وی به احصای یک میلیون و 600 هزار نفر افراد فاقد کارت ملی نیز، اشاره کرد و گفت: در این خصوص نیز اقدامات مختلفی انجام شد و 400 هزار نفر برای ثبت اطلاعات خود مراجعه نکرده‌اند که به احتمال زیاد فوت کرده بودند.
جمع‌آوری اطلاعات 300 هزار کودک بازمانده از تحصیل
رستمی با بیان اینکه یکی دیگر از اقداماتی که اکنون در دست اجراست ثبت نام کودکان بازمانده از تحصیل است افزود: اطلاعات 300 هزار کودک بازمانده از تحصیل را جمع آوری کردیم و اکنون استانها در حال جمع‌آوری اطلاعات مربوطه هستند و این برنامه را مشروط کردیم که هفته گذشته اعلام شد خانواده‌هایی که کودک خود را از تحصیل باز بدارند یارانه شان قطع خواهد شد.
افرادی که تمکن مالی بالا دارند در پرداخت حق بیمه خود مشارکت می‌کنند
وی به جمع آوری اطلاعات مربوط به بیمه سلامت همگانی اشاره کرد و گفت: از امسال بیمه خانوار را از طریق سامانه رفاه ایرانیان ارزیابی می‌کنند و مشخص می‌شود که اگر افرادی تمکن مالی بالا دارند باید در پرداخت حق بیمه خود مشارکت کنند. امیدواریم این سامانه اطلاعات کاملی برای سیاست‌گذاری‌ها در حوزه اجتماعی در اختیار دستگاه‌های مختلف قرار دهد و بتواند کمک کننده باشد.