صرفه جویی ۴۰ هزار میلیارد تومانی در تجارت خارجی

پاد – طبق تعریف بانک جهانی هر یک روز معطلی کالا معادل کم شدن ۱% ارزش
کالاست. یعنی وقتی ما ۲۶ روز را به ۴ روز تغییر داده‌ایم، اگر واردات کشور
را ۵۰ میلیارد دلار در نظر بگیریم وقتی ۲۳% از هزینه‌ی واردکننده کاسته‌ایم
جمعا ارزش کالاهای وارداتی بیش از ۱۰ میلیارد دلار (نزدیک به ۴۰ هزار
میلیارد تومان) فقط به دلیل صرفه‌جویی در زمان کاهش هزینه داریم. البته
درآمد دولت هم ۶۰%  در قسمت درآمد گمرکی افزایش پیدا کرده است.

گمرك
به عنوان ناظر اصلي تجارت و به مثابه نگهبان بيدار مرزها و همراه و امين
واقعي صاحبان كسب و كار، بايد چنان خود را با شرايط جديد همگن سازد تا
حضورش به معناي مانعي در برابر تجارت تلقي نشود. بر همين اساس گمرك جمهوري
اسلامي ايران براي پيشبرد ۲ هدف تسريع در ارائه خدمات و اعمال كنترل‌هاي
لازم، پس از مطالعه تطبيقي وضعيت گمركات كشورهاي پيشرفته، كنوانسيون‌ها و
استانداردهاي سازمان‌هاي جهاني از نيمه دوم سال ۱۳۹۲ استقرار سامانه جامع
گمركی را در دستور كار خود قرار داد و در دی ماه سال ۹۵ از آن رونمایی شد.
برای اطلاع بیشتر از جزئیات این سامانه، دکتر مسعود کرباسیان رئیس سازمان
گمرک ایران توضیحاتی ارائه کرده که در ادامه می­خوانید.

آقای
دکتر کرباسیان یکی از محورهای تحول تجارت خارجی و تسهیل صادرات در حوزه
وزارت اقتصاد، پیاده سازی سامانه­ی جامع گمرکیبود. لطفا به صورت خلاصه
توضیحاتی درباره‌ی کلیات آن بدهید.

همانطورکه می‌دانیم
تحولات جدی در عرصه‌ی تجارت دنیا رخ داده است.از اواخر قرن پیش و اوایل قرن
جدید میلادی پیشرفت در امر تکنولوژی، افزایش تسهیلات، و افزایش تنوع
تولیدات و برون سپاری محصولاتی که تولید می‌شوند و به طور کل رشد تجارت بر
تولید ملی کشور‌ها تاثیر گذاشته است. ما هم باید یک نوع گفتمان تجاری مناسب
و ابزار مناسب داشته باشیم تا بتوانیم در این تعامل جهانی به نفع اقتصاد
کشور کار کنیم. اگر بخواهیم از روش های سنتی عمل کنیم در عمل خودمان را از
قافله‌ی تجارت و تولید دنیا عقب انداخته‌ایم، لذا یکی از ابزار‌های جدی ما
در این بحث پیش رفتن به سوی دیجیتالی کردن فعالیت‌های تجاری و تولید
است.اصطلاحی در امر جهانی شدن وجود دارد که می‌گویند غروب بورس هیچ زمان
صورت نمی گیرد، چون زمانی که بورس نیویورک بسته می‌شود بورس شانگهای باز
می‌شود. یعنی اینقدر سرعت تحولات در این کار افزایش پیدا کرده است که
نمی‌شود آن را به معطلی و اتلاف زمان طی کرد.لذا از همان زمان که دولت
یازدهم مستقر شد و دکتر طیب نیا در این سمت روی کار آمد، بحث پنجره‌ی باز
گمرکی و این نوع هماهنگی در امر گمرک مورد نظر بود و در مجلس هم مطرح شد.
پیش از این نیز مسئله مطرح شده بود، اما مثلا طرح این طور بود که می‌گفتند
نمایندگان دستگاه‌ها پشت در یک سالن بنشینند و مجوزهایشان را مبادله کنند.
ما ۱۵۰ گمرک داریم که برخی گمرک های ما تا مرکز استان فاصله‌ی زیادی دارند،
مثلا یک گمرک ۳۰۰ کیلومتر تا مرکز استان فاصله دارد پس در عمل این طرح
امکان پذیر نبود. یعنی حرکت به سمت الکترونیکی شدن فرایندها یک الزام بود.
از طرف دیگر هر کسی در هر گمرکی کالایی داشت باید در آن جا مستقر می‌شد تا
در وقت اداری خاص به کارش رسیدگی شود. به زعم بانک جهانی، کالا در کشور ۳۳
روز برای واردات و ۷ روز برای صادرات در گمرک معطل بود.در امر ترانزیت هم
که کالا از یک مرز وارد و از مرز دیگری خارج می‌شد، حداقل ۴۰ روز طول
می‌کشید تا اسناد گمرک خروجی به گمرک ورودی می‌رسید تا اجازه‌ی مجدد
ترانزیت صادر شود. درآمد گمرک بسیار ناچیز بود.کشفیات گمرک هم در قالب
ترانزیت که بعضا پیش­ساز مواد مخدر هم بودعدد خاصی نمی­شد. یعنی عملا روش
سنتی و دستی در حال پیاده شدن بود که قابل نظارت و شفاف نبود.اما وقتی دولت
یازدهم روی کار آمد مصوباتی داد و اقداماتی برای اصلاح روش ها انجام شد و
این پروژه کلید خورد که خوشبختانه امر جدی و تسریع کننده و نقطه عطف پروژه
این بود که در اقتصاد مقاومتی دیده می‌شد که هم‌دلی جدی را در سطح آن فراهم
آورد و با زمان‌بندی ای که انجام شد و همکاری سایر سازمان ها به جایی
رسیدیم که پروژه‌مان از برنامه‌مان جلوتر است و فکر میکنم در حیطه‌ی اقتصاد
مقاومتی از جمله پروژه‌هایی است که به مقصد می رسد و دستاوردهای آن هم
مشخص است.

شما در مورد مشخصات کلی سامانه
صحبت کردید.یکی از اهداف پیاده سازی سامانه جامع گمرکی کاهش محسوس در زمان و
هزینه‌ی تشریفات واردات و صادرات عنوان شده است. گمرک با چه رویکردی به
دنبال تحقق این هدف است؟

نتیجه‌ی کار کردن با روش سنتی همیشه
معطلی بود.وقتی مثلا یک واردکننده در دوقارون که مرز مشترک ما با
افغانستان است کالایی داشت باید در آن مرز حضور پیدا می‌کرد تا در فرصت
مشخص کار او انجام شود. اما حالا واردکننده از دفتر خودش اظهار الکترونیکی
می‌کند بدون این که لزومی به حضور او در آن محل باشد. ثبت سفارش و گرفتن
اطلاعات واردکننده و شرکت‌های حمل و انبار هم به صورت الکترونیکی انجام
می‌شود و اخذ مالیات ارزش افزوده و پول گمرکی و همچنین سیستم کارشناسی ما
هم در سامانه صورت می‌گیرد و حضور فرد در گمرک دیگر معنادار نیست. همچنین
فعالیتها به صورت ۲۴ ساعته و در هفت روز هفته انجام می‌شود.به صورت مشخص به
این صورت حجم کار بیشتری در زمان کمتر انجام می‌شود، نظارت افزایش می‌یابد
و خود فرد هم می‌تواند به مراحل کار مسلط باشد و بداند که کارش در کدام
مرحله قرار دارد. ما هم می‌توانیم مجوزها و اسناد را از سازمان‌های معتبر
بگیریم نه بر اساس کاغذی که صحت آن مشخص نیست.

یعنی کانال های امنی تعریف شده است که از طریق آن ها مجوزها رد و بدل شود؟

همین‌طور
است و این منجر به این شده است که ۳۳ روز (۲۶ روز) که در بانک جهانی برای
ماندن کالا در گمرک کشور در بانک جهانی عنوان شده بود به متوسط ۴ روز کاهش
یافته است. طبق تعریف بانک جهانی هر یک روز معطلی کالا معادل کم شدن ۱%
ارزش کالاست. یعنی وقتی ما ۲۶ روز را به ۴ روز تغییر داده‌ایم، اگر واردات
کشور را ۵۰ میلیارد دلار در نظر بگیریم وقتی ۲۳% از هزینه‌ی واردکننده
کاسته‌ایم جمعا ارزش کالاهای وارداتی بیش از ۱۰ میلیارد دلار (نزدیک به ۴۰
هزار میلیارد تومان) فقط به دلیل صرفه‌جویی در زمان کاهش هزینه داریم.
البته درآمد دولت هم ۶۰%  در قسمت درآمد گمرکی افزایش پیدا کرده است.

دستاورد
مهم دیگر راه‌اندازی سامانه در حوزه‌‌ی کشفیات است.زمانی که این دولت روی
کار آمد کشفیات کشور در زمینه‌ی مواد مخدر در حدود ۱۵۰ کیلوگرم در سال بود.
ما در سال قبل معادل ۳۰۰ تن کشفیات داشتیم.زحمت اساسی را نیروی انتظامی
می‌کشد که وقتی مثلا وانتی حامل مواد مخدر در مسیر غیرقانونی وارد کشور
می‌شود با آن برخورد می ‌کند اما ما در گمرک با جاسازی‌های گرم به گرم و یا
در قالب بسته‌های پستی و این چنین جاسازی‌هایی سر و کار داریم. مثلا قبلا
۱۰ کامیون از اشعه ایکس رد می‌شدند اما حالا روزانه بیش از حدود ۵۰۰۰
کامیون از اشعه ایکس عبور می‌کنند.

این سامانه چه تاثیری بر کاهش قاچاق دارد؟

به
زعم بعضی ها ۲۵ میلیارد دلار، حجم کالای قاچاق وارد شده به کشور به ۱۵
میلیارد دلار در سال تغییر کرده است.من این را قبول ندارم. این ۱۵ میلیارد
دلار برآوردی بیش ازمقدار واقع است. علت آن مشخص است. تعریف ما از قاچاق
چیست ؟ اولا باید این نکته ذکر شود که قاچاق از تخلف جداست. مثلا وارد کردن
قطعات به صورت پراکنده و سر هم کردن آن ها در کشور یک تخلف است. چرا آن را
قاچاق در نظر می‌گیریم؟ چرا نسبت به چیزی که در دنیا تعریف مشخصی دارد
سیاه‌نمایی می‌کنیم؟مثلا کالایی  از گمرک وارد می‌شود ، ثبت سفارش انجام
می‌گیرد، بانک ارز را پرداخت می‌کند ،  شرکت حمل کالا را حمل می‌کند ،
مجوزهای بهداشتی را هم می‌گیرد و خلاصه تمام مراحل قانونی را طی می‌کند ،
چرا باید نام قاچاق را روی آن بگذاریم؟

مگر غیر از این است که دولت
یا حواسش به این کار نیست یا اینکه آدرس اشتباهی می دهیم. ما همچنین
کالاهایی که حقوق ورودی نمی دهد یا معافیت دارد را قاچاق قلمداد می کنیم.
چرا این ها باید قاچاق باشد؟ همین حالا ما بیش از ۳۰۰۰ میلیارد ریال معافیت
کالاهای وارداتی می دهیم، یعنی بیش از ۳۰۰۰ میلیارد ریال که در قانون
پیش‌بینی شده است کالاهایی که همراه مسافر از مناطق آزاد می آید یا مسافر
هنگام ورود به كشور با خود می آورد شامل پرداخت گمرک نیست و در آمار گمرک
هم لحاظ نمی‌شود. آیا مسافری که کالایی با خود میاورد قاچاق است؟ خیر این
مورد قانونی است. مورد بعدی کالایی که ملوان‌ها وارد کشور می کنند، کالایی
که کول‌برها می آورند و گمرک هم حضور ندارد قاچاق نیست. بالاخره یک سری
سازمان‌ها در این مورد مجوز ارائه کردند که باید سراغ آن  سازمان ها رفت.

در
صحبت‌هايتان گفتيد كه درآمد گمركي ۶۰% افزايش پيدا كرده است. در مورد اين
كه اين درآمدها چطور افزايش پيدا كرده است بيش‌تر توضيح بدهيد.

پرونده
‌اي در دولت قبلي بود كه ۸۰ ميليارد تومان در زمينه‌ي فيش‌هاي جعلي گمركي
تخلف صورت گرفته بود.الآن  با سامانه‌ي الكترونيكي امكان اين‌چنين تخلفاتي
وجود ندارد. در مقايسه با سال ۹۱ كه واردات كشور ۶۰  ميليارد دلار و صادرات
۳۰ ميليارد دلار بود ما توانستيم وضعيت را بهبود زيادي ببخشيم. عملكرد
درآمدي گمرك در سال ۹۱ ، ۱۲۰۰۰ ميليارد تومان بود كه در سال ۹۴ به ۲۵۰۰۰
ميليارد تومان افزايش پيدا كرده است.