شرح مختصر دعای مکارم الاخلاق/ گفتار یازدهم: دفاع از حق و عدمِ پذیرش ظلم

عصر خبر: در ایام ماه مبارک رمضان امسال، یادگار گرامی امام آيت الله سید حسن خمینی طی سلسله یادداشت هایی، به اختصار به شرح دعای مکارم الاخلاق می پردازد.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني آستان، امروز بخش یازدهم این یادداشت ها تحت عنوان «دفاع از حق و عدمِ پذیرش ظلم»، از نظر مخاطبان ارجمند می گذرد: امام سجاد علیه السلام در ادامه دعای شریف مکارم الاخلاق از درگاه حضرت باری تعالی درخواست می کند: «اللهم صل علی محمد و آله و اجعل لی یدا علی من ظلمنی و لسانا علی من خاصمنی و ظفرا بمن عاندنی»بارالها! بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا قدرتی برای مقابله با کسی که به من ظلم می کند، و زبانی شیوا بر کسی که با من دشمنی می کند و پیروزی بر کسی که با عناد و کینه رفتار می کند، عطا کن.یکی از معانی کلمه «ید» قدرت و توانایی است و البته به معنای یاری و نصرت نیز استعمال شده است (مفردات/ ص779) و در اینجا به معنی غلبه و قدرت بر منع از ظلم است (ریاض السالکین/ ج3/ ص328).«لسان» در این موضع، مجاز از حجت و برهان است برای غلبه بر دشمن و البته به معنی نطق و بیان شیوا نیز به کار می رود. (مفردات/ ص653) «ظفر» به معنای پیروزی و غلبه است و «عانَدَ» به معنی مخالفت کردن است و به کسی که حق را می شناسد ولی انکار می کند و نمی پذیرد «معاند» می گویند. (اساس البلاغه/ ص436)در این بخش از دعای بیستم صحیفه سجادیه، امام علیه السلام پس از ذکر صلوات بر پیامبر و خاندان طاهرینش که کلید اجابت و دعای مستجاب است، از ذات مقدس ربوبی درخواست می کند که توانایی و قدرت دفاع و مقابله با ظالم را به او عطا کند. نپذیرفتن ظلم و مقابله با ظالم از بنیان های مرصوصی است که شارع مقدس بر آن تاکید بسیاری دارد. ظلم و ستم تا به حدی در پیشگاه حضرت احدیت، منفور و ناپسند است که پروردگار عالم، ظالم را لعن کرده است: «الا لعنۀ الله علی الظالمین» (سوره هود آیه 18)حضرت امیر علیه السلام قبح و زشتی ظلم را برابر با زیبایی و پسندیدگی عدالت بر می شمرد و می فرماید زشتیِ ستم به اندازه زیبایی دادگری است: «ان القبح فی ظلم بقدر الحسن فی العدل» (غرر الحکم و درر الکلم/ ص157)مرحوم نراقی در «معراج السعاده» درباره ظلم و کیفر آن می گوید: به هر حال به اجماع جمیع طوایف عالم و به اتفاق همه اصناف بنی آدم، ظلم از همه معاصی بزرگتر است و عذاب آن شدیدتر است و ندامت آن بیشتر و گرفتاری آن بالاتر است. در جاهای بسیاری در قرآن بر ظالمین لعن شدید وارد شده و در اخبار متواتره، نکوهش بسیار و تهدید بر آن ثابت است و اگر هیچ تهدیدی بر آن نباشد، این آیه مبارکه برای طایفه ظالمین کافی است که پروردگار جبار می فرماید: و لا تحسبن الله غافلا عمّا یعمل الظالمون انما یؤخّرهم لیوم تشخص فیه الابصار مهطعین مقنعی رؤسهم لایرتد الیهم طرفهم و افئدتهم هواء (سوره ابراهیم آیه 42) گمان مبر که خدا از آنچه ظالمان انجام می دهند، غافل است! نه، بلکه کیفر آنها را برای روزی تاخیر انداخته است که چشم ها در آن به خاطر ترس و وحشت، از حرکت باز می ایستد. (ر. ک : دلیل راه/ ص263)با توجه به این سخن نغزِ حضرت علی علیه السلام که می فرماید: «الظلم بَوَار الرعیه» ستم گری باعث نابودی ملت است (غرر الحکم/ ص414)  و یا این حدیث شریف که می گوید: ستم و ظلم قدم ها را می لغزاند و نعمت ها را از بین می برد و امت ها را نابود می کند (همان/ ص415) می توان نتیجه گرفت که اگر با ظلم و ستم مقابله نکنیم، بی گمان اساس نظامِ اجتماع به فروپاشی می رسد و ستم، بنیان های جامعه را ویران می کند، از این رو است که امام الساجدین علیه السلام از پروردگار قدرتِ مقابله با جور و ستمِ ظالمان را درخواست دارد.همچنین در فراز دیگر، از خدای سبحان قدرتِ استدلال و شیوایی در گفتار را برای تبیین حقیقت و دفاع از حق در مقابلِ دشمنان، طلب می کند.از جمله خصلت های نیکو و توانایی های انسان، این است که زبانی گویا و گفتاری نیکو داشته باشد. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می فرمایند: «جمال الرجل فصاحۀ لسانه»: از فضایل و زیبایی های شخص، شیوایی زبان اوست. (کنز العمال/ ح28775) و از این باب است که حضرت موسی علیه السلام هنگام ماموریت برای دعوت فرعون به خداپرستی، از خدا می خواهد که برادرش هارون را با او همراه گرداند «و اخی هارون هم افصح منی لسانا فارسله معی ردءاً یصدقنی انی اخاف ان یکذبون»: برادرم هارون زبانش از من فصیح تر است؛ او را همراه من بفرست تا یاور من باشد و مرا تصدیق کند؛ می ترسم مرا تکذیب کنند! (سوره قصص آیه 34)امام سجاد علیه السلام در بخش پایانی این فراز از نیایش، از حضرت حق می خواهد که توانایی پیروزی بر مکر و حیله انسان های عنود و کینه ورز را به او اعطا کند. گفتیم که فرد معاند کسی است که حق را می شناسد ولی با آن مخالفت می کند. غلبه و پیروزی  بر حیله ها و مکرِ مخالفانی اینگونه، آدمی را توانمند می سازد تا از آسیب ها در امان بماند و در آسایش و آرامش زندگی کند و گزندِ حیله های ستم پیشه گان و مخالفان به او ضرری نرساند.در گفتار آینده خواهیم خواند که امام الساجدین علیه السلام از درگاه حضرت پروردگار درخواست می کند که به او توانایی مقابله با مکر و حیله بدخواهان عطا کند تا آنها نتوانند بر ایشان سیطره و سلطه بیابند.