سکته چشمی چیست؟
تقریبا همه ما با کلمه «سکته» آشنا هستیم. اما اغلب آن را یا مربوط به قلب میدانیم یا مغز. اتفاقی که بر اثر سکته میافتد این است که کارکرد بافت موردنظر به سرعت مختل شده و در صورت درمان دیرهنگام آسیبهای جبران ناپذیری به آن وارد میشود. بیشتر مردم میدانند که فشار خون بالا و سایر بیمایهای عروقی میتواند بر سلامت کلی بدن و بروز سکته اثرات مخربی داشته باشد اما ممکن است بسیاری ندانند که فشار خون بالا میتواند با آسیب عروق چشم دیدشان را تحتتاثیر قرار داده و باعث سکته چشم شود. بله درست شنیدهاید؛ سکته چشم! این عبارت را بسیاری از چشم پزشکان به مجموعهای از بیماریهای عروق چشم میگویند که براثر انسداد عروق شبکیه بروز میکند؛ اتفاقی که حتی میتواند به قیمت از دست دادن بینایی تمام شود. دکتر سیدمهدی مدرسزاده، جراح و متخصص چشم، درباره این بیماری بیشتر توضیح میدهد.
از چه حرف می‌زنیم؟
واقعیت این است که رگ‌های خونی وظیفه حمل مواد مغذی حیاتی و اکسیژن را به تمام بخش‌های بدن برعهده دارند. هنگامی که این عروق باریک شده یا خون در آنها لخته میشود جریان خون قطع شده و آن منطقه دچار آسیب میشود. سکته چشم به انسداد عروق خونی شبکیه چشم و حساسیت به نور در بافت پشت چشم گفته میشود. انسداد به‌دلیل لخته یا تنگ شدن رگ خونی یا تجمع کلسترول در آن ایجاد میشود و میتواند اثرات مخرب متفاوتی داشته باشد. سکته چشم به بیماریهای مختلفی در چشم مربوط میشود و مختص به یک بیماری نیست اما انسداد ورید شبکیه، انسداد شریان و نورپاتی ایسکمی عصب از جمله شایع‌ترین آنها هستند. سایر بیماریهای عصب چشمی مانند مواردی که بر اثر خوردن الکل ایجاد میشود نیز گاهی باعث سکته میشود.
چه عواملی باعث سکته چشمی میشود؟
یکی از این بیماری‌ها مربوط به انسداد ورید مرکزی شبکیه است. ورید مرکزی شبکیه بر اثر بالا رفتن سن تغییراتی میکند که موجب رسوب چربی در عروق شده و منجر به بسته شدن سیاهرگ مرکزی شبکیه یا یکی از سیاهرگ‌های شبکیه میشود. از آنجا که سیاهرگ رگی است که خون مصرفی را خارج میکند، وقتی سیاهرگ بسته میشود خون در سیاهرگ جمع شده و فشارش بالا می‌رود. بالا رفتن فشارخون در رگ باعث پاره شدن برخی مویرگ‌ها میشود و خونریزی کرده و از خودشان چربی و مایع و پروتئین ترشح می‌کنند که در بافت شبکیه جمع شده و ورم ایجاد میکند این یکی از حالاتی است که به آن سکته چشم میگویند.
سکته بر اثر انسداد شریان
یک بیماری دیگر که منجر به سکته چشم میشود، انسداد شریان مرکزی شبکیه است. در این حالت سرخرگ مرکزی شبکیه یا یکی از شاخه‌های آن مسدود میشود. شریان رگی است که خون را به بافت‌ها می‌رساند. طبیعی است زمانی که سرخرگ بسته شده باشد خون به شبکیه نمی‌رسد و به همین دلیل بافت شبکیه می‌میرد. حال اگر سرخرگ مرکزی شبکیه باشد کل شبکیه مبتلا میشود اگر یکی از شاخه‌ها باشد همان قسمتی از شاخه که خون‌رسانی میکند دچار مشکل میشود و از بین می‌رود و دید فرد کم میشود.
چرا این اتفاق میافتد؟
سکته چشم بر اثر انسداد جریان خون و آسیب به شبکیه ایجاد میشود و دلیل آن هم باریک شدن رگ‌های خونی یا لخته خون است. در مورد شریان این تصلب شرایین است که با بالا رفتن سن باعث بروز سکته میشود زیرا چربی از دیواره‌های رگ کم‌کم به داخل عروق رسوب میکند و دیواره رگ‌ها ناصاف شده و خون در آن لخته میشود و این لخته رگ را می‌بندد. هنوز کاملا مشخص نیست که چرا سکته چشم اتفاق میافتد اما برخی بیماری‌ها مانند فشارخون بالا و دیابت می‌توانند این خطر را افزایش دهند.
چطور این سکته را تشخیص دهیم
علایم سکته چشم میتواند به‌تدریج در طول چند ساعت یا چند روز یا حتی به‌طور ناگهانی بروز کند. بزرگ‌ترین نشانه سکته چشم این است که تنها در یک چشم رخ میدهد. به‌طور کلی سکته چشم بدون علامت است اما علائمی وجود دارد که میتواند شما را نسبت به سکته چشم آگاه کند که ازجمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: -وجود اجسام شناور که به صورت لکه‌های خاکستری کوچکی در زمینه چشم شناور می‌شوند. این زمانی اتفاق میافتد که خون و دیگر مایعات نشت می‌کنند و در زجاجیه یا وسط چشم قرار می‌گیرند. -فشار یا درد در یک چشم، هرچند که سکته چشم معمولا بدون درد است. -تاری دید که به‌طور پیوسته در یک بخش یا تمام یک چشم بروز میکند. -از دست دادن بینایی کامل که به‌تدریج یا به‌طور ناگهانی اتفاق میافتد. اگر علایم سکته چشم را داشتید با پزشک‌تان مشورت کنید و آن را بدون درمان رها نکنید، زیرا میتواند منجر به ازبین رفتن کامل دید شود.
باید معاینه شود!
پزشک معمولا ابتدا معاینه فیزیکی به منظور تشخیص سکته چشم را انجام میدهد و در ادامه تصویربرداری از شبکیه یا آنژیوگرافی فلورسئین را تجویز میکند. از آنجا که مشکلات چشم میتواند بر اثر بیماریهای زمینه‌ای ایجاد شده باشد ممکن است گلوکوم، فشارخون بالا و دیابت نیز همراه با بررسی سلامت قلب انجام شود. پزشک با بزرگ کردن چشم، عصب بینایی و شبکیه را امتحان میکند. همچنین عصب بینایی را از نظر کمرنگی یا ورم دیسک بینایی بررسی میکند.
چطور درمان میشود؟
دکتر سیدمهدی مدرسزاده، جراح و متخصص چشم می‌گوید: درمان سکته چشم کاملا بستگی به میزان آسیبی که این سکته بر ورید، شریان یا عصب رسانده، متفاوت است. سکته‌ای که براثر بسته شدن شریان باشد درمانی ندارد و فقط باید مسائل داخلی را کنترل کرد که چشم دیگر مبتلا نشود اما در سکته چشم که در ورید اتفاق میافتد و از قضا شایع‌تر است و باعث ورم شدید شبکیه میشود آمپول‌های مخصوصی است که داخل چشم تزریق میشود تا ورم شبکیه بهبود پیدا کند و به‌تدریج ورم ورید نیز برطرف شود و باز شود. علاوه بر کنترل مسائل داخلی تزریق آمپول به داخل چشم میتواند تا حدود زیادی این مشکل را برطرف کند. سکته‌ای که بر اثر نرسیدن خون به عصب بینایی اتفاق میافتد متاسفانه درمانی ندارد و فقط باید مسائل زمینه‌ای ازجمله بی‌خوابی و… درمان شود تا چشم دیگر مبتلا نشود. در هر صورت عوارض جدی مانند ادم ماکولا یا التهاب ماکولا که میتواند باعث تاری دید یا نابینایی شود یا گلوکوم نئوواسکولار که باعث افزایش دردناک فشار در چشم میشود، به‌دلیل سکته چشم ممکن است بروز کند. درست است که نمی‌توان از سکته چشم جلوگیری کرد اما با رعایت چند مورد می‌توان احتمال بروز آن را کاهش دهد. ازجمله این موارد نظارت بر قند خون و حفظ قند خون در محدوده مطلوب است. درمان بیماری گلوکوم یا آب‌سیاه نیز اهمیت زیادی دارد چون این بیماری باعث بالا رفتن فشار چشم شده و خطر سکته چشم را بالا می‌برد. تنظیم فشار خون و کلسترول و داشتن سبک زندگی سالم به دور از مصرف سیگار هم تا حدود زیادی میتواند از بروز سکته چشم جلوگیری کند.
چه کسانی در خطرند؟
هر کسی میتواند دچار سکته چشم شود اما برخی عوامل این احتمال را افزایش میدهد. برای مثال اینکه افزایش سن میتواند باعث بروز سکته چشم شود ضمن آنکه این اتفاق در مردان بیشتر از زنان شایع است. شرایط پزشکی خاص همچنین خطر ابتلا به سکته چشم را افزایش می‌دهند شرایطی مانند دیابت، گلوکوم، فشارخون و کلسترول بالا، بیماریهای قلبی‌عروقی، تنگی شریان کاروتید یا عروق گردن، اختلالات خونی نادر و حتی سیگار کشیدن میتواند سکته چشم را افزایش دهد. به‌طور کلی سکته چشم بیشتر در سنین بالای 55 بروز میکند و این اتفاق در جوان‌ها نمی‌افتد.
