ارتباط چاقی و کمردرد
تأثیر چاقی بر کمردرد، امری اثبات‌شده است و هر دو مشکل چاقی و کمردرد، از مهم‌ترین نگرانیهای مرتبط با بهداشت و سلامت عمومی هستند.
کمردرد تأثیر قابل‌توجهی بر فعالیت فرد دارد و علاوه برآن، باعث صرف هزینه‌های درمانی و کاهش کارایی فرد در محل کار می‌گردد. مواردی همچون عوامل شغلی، نحوه ایستادن و کارهای دستی سنگین، قد بلند، سیگار کشیدن و افسردگی در بروز کمردردهای مزمن و طولانی‌مدت، تأثیر دارند.
برای درمان کمردردهای مزمنی که علت آن‌ها ناشناخته یا اصطلاحا غیراختصاصی نامیده می‌شوند، ورزش‌درمانی ازجمله مؤثرترین درمان‌ها محسوب می‌شود. بااین‌حال، تأثیر ورزش‌درمانی در افراد چاق گاهی مورد سؤال است.
به‌منظور یافتن پاسخی برای این سؤال، یکی از محققین کشورمان از دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی شاهرود، پژوهشی را انجام داده که در آن تأثیر چاقی بر اثربخشی ورزش‌درمانی برای بهبود درد کمر، به‌طور علمی بررسی شده است.
در این راستا، تعداد ۳۲ نفر شامل ۲۱ مرد و ۱۱ زن مبتلا به کمردرد مزمن با میانگین سنی ۵۲ سال که از مراجعه‌کنندگان به درمانگاه‌های همدان بودند،
انتخاب شده و بر اساس شاخص توده بدنی و نسبت دور کمر به باسن در دو دسته «چاق» و «غیر چاق» طبقه بندی شده و مورد بررسی قرار گرفتند. هیچ‌یک از این افراد مبتلا به بیماری‌های خاص و مشخصی مانند شکستگی، سرطان یا دیسک نبودند.
کمردرد تأثیر قابل‌توجهی بر فعالیت فرد دارد و علاوه برآن، باعث صرف هزینه‌های درمانی و کاهش کارایی فرد در محل کار می‌گردد.مواردی همچون عوامل شغلی، نحوه ایستادن و کارهای دستی سنگین، قد بلند، سیگار کشیدن و افسردگی در بروز کمردردهای مزمن و طولانی‌مدت، تأثیر دارند.
افراد فوق در یک برنامه ورزش‌درمانی ۱۲ هفته‌ای که سه جلسه در هفته و به مدت ۴۵ تا ۹۰ دقیقه اجرا می‌شد شرکت کردند. تمرینات شامل گرم کردن عمومی همراه با حرکات کششی، برنامه تمرینی ایروبیک و هماهنگ، تمرینات اختصاصی مربوط به کمر، تمرینات تعادلی و برگشت به حالت اولیه بودند.
برای تعیین اثر تمرینات ورزشی، دو مورد «درد» و «ناتوانی» در بیماران ارزیابی شدند. بدین منظور از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا میزان درد را بین ۰ تا ۱۰۰ برای درد و میزان ناتوانی را بین ۰ تا ۲۴ نمره دهی کنند. در پایان نیز داده‌های به‌دست‌آمده با استفاده از روش‌ها و نرم‌افزارهای آماری مناسب مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که شاخص توده بدنی یا BMIارتباط مستقیمی با میزان درد و ناتوانی دارد. طبق این نتایج، میزان درد و ناتوانی افراد غیر چاق، کمتر از افراد چاق بوده است.
همچنین نتایج به‌دست‌آمده از این کار پژوهشی که در فصل‌نامه بیهوشی و درد وابسته به انجمن بیهوشی موضعی و درد ایران انتشار یافته حاکی از آن است که اگرچه تأثیر مثبت تمرینات ورزشی بر کاهش میزان درد و ناتوانی در هر دو گروه به‌خوبی مشهود بوده، اما این کاهش در افراد غیر چاق به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از افراد چاق بوده است.
بر این اساس محققین اظهار داشته‌اند که باوجود آن‌که اجرای ۱۲ هفته برنامه ورزش‌درمانی می‌تواند باعث بهبود میزان درد و ناتوانی هر دو گروه افراد چاق و غیر چاق مبتلابه کمردرد مزمن شود،
ولی چاقی تأثیری منفی بر روی کارایی برنامه ورزش‌درمانی دارد. بر این اساس به نظر می‌رسد که افراد چاق ازلحاظ مواجهه با کمردرد، متحمل هزینه‌های درمانی بیشتر و همچنین ضررهای اقتصادی ناشی از کاهش ساعات کاری می‌گردند.
بررسی قد، سن و به‌ویژه وزن افراد در زمان تجویز برنامه‌های ورزش‌درمانی ازجمله مواردی است که در انتخاب نوع حرکات و اثربخشی آن‌ها مؤثر است.
در این خصوص با توجه به رابطه مستقیم چاقی و دردکمر و نیز عواقب اقتصادی اشاره‌شده به‌عنوان بخشی از مضرات اضافه‌وزن و چاقی، بهتر است علاوه بر تصمیمات فردی برای کنترل وزن، برنامه‌های آموزشی عمومی و ویژه‌ای برای مقابله با روند رو به رشد این مسئله در دستور کار مسئولان امر قرار گیرد.
به منظور تکمیل این گزارش، خبرنگار سیناپرس، مصاحبه‌ای با دکتر عین اله نادری، نویسنده این مقاله و استادیار گروه علوم زیستی دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی دانشگاه صنعتی شاهرود، انجام داده که در ادامه ملاحظه می‌فرمایید:
– آقای دکتر نادری لطفا دلیل و هدف خود را از انتخاب این موضوع برای پژوهش بفرمایید؟
چاقی و کمردرد امروزه در دنیا، از نگرانیهای مهم درزمینهٔ بهداشت عمومی و سلامت هستند. به طبع در ایران نیز، این موارد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و بار اقتصادی که این دو مشکل برای جهان و همچنین برای کشور ما دارند خیلی زیاد است.
میزان شیوع کمردرد در دنیا بین ۳۶٫۵ تا ۸۴ درصد گزارش شده و از آن به‌عنوان فاجعه قرن بیستم یاد می‌شود. از طرف دیگر نزدیک به دو میلیارد فرد (حدود ۲۵درصد افراد جهان) در دنیا دارای اضافه‌وزن هستند که حدود ۱۰۰ میلیون نفر آن‌ها، چاق یعنی با شاخص توده بدنی بالای ۳۰ هستند.این مسائل باعث شد که ما به بررسی چاقی و کمردرد بپردازیم.
ما با بررسی مقالات گذشته مشاهده کردیم که چاقی خود عاملی برای کمردرد است، چراکه چاقی می‌تواند موجب وارد شدن فشار بر ستون فقرات باشد و به‌نوعی به‌عنوان عاملی بیومکانیکی برای کمردرد عمل کند.
از طرف دیگر بافت چربی ایجادشده به دنبال چاقی، نوعی بافت متابولیکی فعال است و تولید بیومارکرهای التهابی سیستماتیک می‌کند که این بیومارکرها نیز خود دارای اثرات منفی هستند.
– آیا این بیومارکرها که توسط بافت فعال چربی تولید می‌شوند اثر منفی مستقیم بر روی دیسک یا استخوان داشته باشند؟
بله دقیقا. بیومارکرهای ذکرشده، تأثیر منفی روی همه اعضای بدن دارند. کمردرد، دیسک و درد سیاتیک همچون بیماری‌های قلبی، همگی به‌نوعی تأثیرپذیر از این موارد هستند.
ما درواقع به دنبال این بوده‌ایم که ببینیم آیا می‌توان با تمرین ورزشی روی کمردرد تأثیر گذاشت و اینکه آیا چاقی، باعث بی‌اثر شدن تمرینات نمی‌شود.
با تمریناتی که ما اجرا کردیم مشاهده شد که افراد چاق نتیجه ضعیف‌تری در مقایسه با افراد سالم به دست می‌آورند.
– آیا این نتیجه ضعیف‌تر ازلحاظ آماری دارای تفاوت معنی‌داری است؟
بله. افراد غیر چاق به‌طور قابل‌توجهی نتیجه بهتری از تمرین برای کاهش درد کمر می‌گیرند.
– آیا شما دلیل اینکه چرا چاقی، اثر ورزش را بر تخفیف کمردرد کم می‌کند، پیدا کردید؟ به عبارتی این موضوع به دلیل اشکالات بیومکانیکی است یا موارد مربوط به بیومارکرها؟
هر دو عامل می‌توانند نتایج را تحت تأثیر قرار دهند. اگر ما برای افراد چاق یک تمرین هوازی را نیز در کنار تمرینات دیگر ارائه کنیم با توجه به کاهش بیومارکرهای التهابی از این طریق، امکان دارد نتیجه بهتر شود. هنوز ما این قضیه را بررسی نکرده‌ایم اما احتمال می‌دهیم که نتیجه بهتری به همراه داشته باشد .
– آیا احتمال دارد اگر برنامه ورزش‌درمانی به‌درستی اجرا نشود، کمردرد افراد چاق را (نه لاغرها) بدتر هم بکند؟
بله قطعاً. باید تمرین توسط افراد متخصص و بر اساس نوع مشکل باشد . مثلا دیسک ، سیاتیک و ستون فقرات هر یک تمرینات خاص و جداگانه‌ای دارند.
– با توجه به نتیجه‌ای که شما از تحقیق به دست آورده‌اید آیا توصیه شما این است که افراد چاق به‌جای اینکه از ورزش‌درمانی استفاده کنند فعلاً از روش‌های دیگری برای کاهش درد کمر استفاده نمایند تا مشکل اضافه‌وزنشان کنترل شود؟
خیر. ما گفتیم کسانی که مشکلی چاقی دارند در کنار تمرینات مختص کمردرد باید تمرینات هوازی نیز بگیرند که وزن آن‌ها کنترل شود.
– با توجه به ضرری که ورزش برای عود کمردرد این افراد دارد، آیا بهتر نیست تا زمانی که وزن آن‌ها کم شود ورزش را به این شکل انجام ندهند؟
ورزش برای کمردرد مشکل و خطری ندارد. ولی میزان نتیجه‌ای که افراد چاق بر ای کاهش کمردردشان از آن می‌گیرند، کمتر از افراد غیر چاق است.
به‌عبارت‌دیگر، باید تمرین ورزشی و همچنین کاهش وزن از راه‌های دیگر با هم به کار گرفته شوند تا باعث کاهش توده بدنی شده و نتیجه بهتری حاصل شود.
– در مواد و روش‌های پژوهش، شما دو فاکتور درد و ناتوانی را داشتید. لطفا بیان کنید فاکتور ناتوانی دقیقا به چه معناست؟
مقیاس ناتوانی یک پرسشنامه خاص است که نشان می‌دهد درد چقدر وضعیت زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار داده است.
– چرا مقیاس درد این‌قدر مقیاس بزرگی است از صفر تا ۱۰۰؟ آیا چنین مقیاسی بیمار را در بیان داده دچار مشکل نمی‌کند؟ و همچنین چرا ناتوانی صفر تا ۲۴ است ولی درد صفر تا ۱۰۰؟
این مقیاس‌ها مواردی هستند که به‌صورت بین‌المللی و جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرند و استاندارد هستند.
