هرآنچه که درباره میوه های نوبرانه باید بدانید

مرکبات شمال از یک‌ماه دیگر روی شاخه درختان شروع به رسیدن می‌کند. اما حساب و کتاب اقتصادی و پیش‌بینی‌های هواشناسی باعث می‌شود باغدارها و واسطه‌ها، یک تا یک‌ماه و نیم زودتر میوه را به‌دست انباردار‌ها برسانند.

پرتقال سبز طی چند ساعت تا چندروز با گاز اتیلن زرد و نارنجی می‌شود و مصرف‌کننده خوشحال از خرید نوبرانه به تن خود سم می‌رساند. میوه‌های کال که با گاز اتیلن به شکل میوه رسیده درمی‌آیند و در فرایند رنگ‌آوری در دمای بالا (حدود ۷۵درجه) ظاهر خوشرنگ می‌گیرند، مزه دلچسبی ندارند، ولی مشتری پای میوه نوبرانه پول می‌دهد.

البته سال گذشته هم موضوع استفاده از اتیلن و همچنین « واکس میوه» هم برای زود رسیدن میوه ها و خوشرنگی آنها مطرح شده بود که وزیر بهداشت در پاسخ به این نگرانی ها گفت: واکس میوه نوعی آفت‌کش و ضدقارچ است که البته در تمام دنیا هم استفاده می‌شود. به دلیل اینکه برخی از سموم و آفت‌کش‌ها در پوست میوه‌ها ذخیره می‌شوند، توصیه وزارت بهداشت آن است که میوه‌ها قبل از مصرف به خوبی شسته شده و با مواد ضدعفونی کننده ضدعفونی شوند. یکی از مغازه‌داران در گفت‌وگو با همشهری درباره میوه‌های نارس گفت: من برای اینکه مشتری‌ام را از دست ندهم، از این پرتقال‌ها نمی‌آورم چون این میوه‌ها اصلا طعم خوبی ندارند. این وقت از سال اگر پرتقال رنگ سبز داشته باشد یعنی رنگ نشده است و بعد از چیده‌شدن در گرمخانه نگه می‌دارند که پوستش زرد شود.

مغازه‌دار دیگر از طعم بد پرتقال‌های نارس گفت که مثل پرتقال آخر سال پوک و توخالی است. احمد به همشهری گفت: میوه در ۲۰روز آخر پیش از رسیدن به قند می‌افتد و مزه می‌گیرد، چیدن زودهنگام آن مزه را از میوه می‌گیرد و نگهداری آن در گرمخانه‌ها هم باعث نمی‌شود پرتقال مزه بگیرد. مردم علاوه بر رنگ پرتقال از روی قیمت هم می‌توانند تشخیص دهند؛ پرتقال گرمخانه‌ای ارزان‌تر از پرتقال «خودرنگ» است.

پرتقال رسیده رنگی زرد با پوستی نرم و بافتی آبدار دارد. یکی از کارکنان بازار میوه و تره‌بار شهران که نخواست نامی از او در گزارش آورده شود، در گفت‌وگو با هشمهری درمورد راه‌های شناخت میوه رنگ‌آوری شده، گفت: معمولا قسمتی از پرتقال که به شاخه وصل می‌شود در میوه‌هایی که رنگ‌آوری شده باشد، رنگ قهوه‌ای سوخته دارد و مثل میوه آخر فصل کم آب است. به اعتقاد برخی از انبار‌دارها، اگر گاز و دمای استاندارد در این اتاق‌ها به‌کار گرفته شود، میوه‌های فرآوری‌شده با کیفیت خواهد بود اما انبارداران غالبا دانش کافی برای انجام این فرایند را نداشته و از گاز‌های غیراستاندارد و دمای بسیار بالا استفاده می‌کنند.

چیدن پرتقال پیش از رسیدن بر سر درخت روش قدیمی و مرسومی است. باغداران شمال کشور مرکبات را بعضا یک‌ماه زودتر از موعد می‌چینند و در سردخانه‌های سنتی و یا مدرن نگهداری می‌کنند. در روش سنتی برای اینکه پرتقال رطوبت خود را از دست ندهد، به روش دستی میوه را خیس می‌کنند و با موم مانع ازدست رفتن رطوبت پرتقال می‌شوند. این روش همزمان باعث می‌شود پرتقال از درون کال بماند و از بیرون نارنجی شود. در روش جدید، تجهیزات به‌گونه‌ای است که رطوبت از میوه خارج نمی‌شود و نیاز به خیس‌کردن ندارد ولی کماکان مزه میوه کال می‌ماند.

از سوی دیگر حدود 10سال است که با تغییر ژنتیک و قلمه‌زدن میوه‌های داخلی با میوه‌های وارداتی، گونه‌های جدیدی از پرتقال‌های زودرس در کشور کاشته می‌شود. نمونه‌های تغییر‌یافته پرتقال‌های تامسون، واشنگتنی، توسرخ واشنگتنی و شهسواری نیز در بازار یافت می‌شود که در فصول مختلف سال بار می‌دهد. هر چه پرتقال پوست نازک‌تری داشته باشد، زودتر به بار می‌نشیند و زودتر نیز فاسد می‌شود.

استان‌های گیلان و مازندران از تأمین‌کنندگان اصلی پرتقال‌ مصرفی داخل کشور هستند. محمدرضا شیران، سرپرست معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مازندران در گفت‌وگو با همشهری گفت: استانداردسازی انبارها در استان مازندران از سال94 شروع شده و همچنان ادامه دارد. گاز اتیلن از سال‌ها پیش برای رنگ‌دار کردن پرتقال استفاده می‌شد ولی باید به اندازه معین از آن استفاده کرد. هنوز همه انبارها تحت نظارت دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار نگرفته‌اند.

وی در مورد دلایل زود چیدن مرکبات از روی درختان گفت: تغییرات ناگهانی آب و هوا در مازندران و منافع اقتصادی یک عده باعث چیدن زودهنگام میوه می‌شود. حدود 20درصد از انبار‌ها هنوز به روش‌های قدیمی و بدون نظارت میوه را حرارت می‌دهند ولی از آنجایی که استاندار و جهادکشاورزی و وزارت صنعت و معدن به‌دنبال استاندارد‌سازی‌ در این زمینه هستند، برنامه‌ریزی برای پوشش صددرصدی در حال انجام است.

برای زود چیده نشدن میوه از درخت باید همه سازمان‌ها همکاری کنند؛ یعنی سازمان هواشناسی به مانند برخی مراکز بین‌المللی که تا یک‌ماه زودتر می‌تواند شرایط جوی را پیش‌بینی کند، اوضاع آب و هوا را به باغدار اطلاع دهد. این باعث می‌شود باغدار از ترس سرمازدگی میوه، محصول خود را نچیند. از سوی دیگر شرکت‌های بیمه که خرید محصولات را تضمین می‌کنند باید بر سر قراردادهای خود باشند. هم‌اکنون باغدارهایی هستند که محصول خود را بیمه کرده‌اند ولی بیمه پول خسارت آنها را پرداخت نمی‌کند. وی در مورد نحوه عملکرد غیرمجاز گفت: آنها نیز از گاز اتیلن استفاده می‌کنند ولی این گاز باید خالص و به میزان مشخصی استفاده شود. هنوز تحقیقی در مورد عوارض بلندمدت حدمجاز و غیرمجاز استفاده از این گاز روی بدن انسان نشده است. دانشگاه‌های علوم پزشکی در استان‌های مازندران و گیلان به‌صورت موردی و همیشه محصولات بازار را آزمایش می‌کنند تا علاوه بر سنجش میزان استفاده از گاز اتیلن، درصورت استفاده از قارچ‌کش‌ها و واکس‌های غیراستاندارد مانع از فروش و عرضه محصولات به مصرف‌کننده شوند.

پرتقال تنها میوه‌ای نیست که نارس چیده و در فرایندی شیمیایی زودتر به بازار عرضه می‌شود. خرمالو نیز از میوه‌هایی است که مصرف‌کننده به جای زمستان در ابتدای پاییز مزه آن را می‌چشد. گوگردی که به این میوه زده می‌شود، بافت درون میوه را به هم می‌ریزد و فقط کالبد بیرونی میوه را رسیده و خوشرنگ نشان می‌دهد. به گفته‌ یکی از باغداران، این روش برای خرمالو‌های ریز انجام نمی‌شود و برای دلال‌ها فرآوری خرمالوهای درشت و مجلسی صرفه اقتصادی دارد.