يک بام و دو هواي سودهای ميليارد توماني: چاي ايراني صادر شود؛ شيرخشک ايراني نه!

يکشنبه 20 مرداد 97 محمد شريعتمداري وزير صنعت، معدن و تجارت در نامه‌اي ممنوعيت صادرات چاي فله و بسته بندي، کاغذ، تيشو، انواع شيرخشک صنعتي، شيرخشک اطفال و کره در بسته بندي بالاي 500 گرمي را به بهانه «تنظيم بازار داخل» به گمرکات اعلام کرد. دستوري که واکنش و تعجب بسياري از فعالان صنعتي و کارآفرينان را در پي داشت.

به گزارش عصرخبر ،در چاي بسياري از مقامات دولتي، نمايندگان مجلس و فعالان اين صنعت اعتراضات دامنه داري کردند. مصطفي سالاري استاندار گيلان با انتقاد از دستور وزير صمت گفت: «صادرات چاي يک فرصت براي توليد داخلي بوده و نبايد اجازه داد که بازارهاي هدف چاي صادراتي با تصميم هاي غيراصولي به راحتي از دست برود.»

مهرداد لاهوتي نماينده شهرستان لنگرود نيز با اعلام اين که «دستور ممنوعيت صادرات چاي ايراني لغو شد» گفت: «براي وزير صنعت استدلال کرديم اگر دستور ممنوعيت صادرات چاي لغو نشود، اين صنعت با يک مصيبت و بدبختي بزرگي روبرو مي‎شود. هم اکنون چاي ما در حدود ۳۶ کشور جهان و به ميزان ۱۰ تا ۱۲ هزار تن صادر مي‌شود و اين امتياز بزرگي براي به شمار مي‌رود. با اين استدلال ما آقاي شريعتمداري معاونان خودشان را احضار کردند و در نهايت دستور دادند تا نامه‌اي هم تهيه شود و منظور از ابلاغ قبلي درباره صادرات چاي به اين شرح اصلاح شود که صادرات چاي خارجي که با ارز ۴۲۰۰ توماني وارد کشور مي‌شود، ممنوع باشد، اما چاي توليد داخل هيچ محدوديتي براي صادرات نداشته باشد.»

چاي ايراني صادر شود؛ شيرخشک ايراني نه!
سيداحمد مقدسي رئيس هيأت مديره کانون انجمن‌هاي صنفي گاوداران ايران در گفت و گو با فارس با بيان اين که «هيچ دليل محکمه‌پسندي پشت آن نيست»، «کارخانجات لبني» را طراح اين دستور وزير صمت مي داند و به ايرنا مي گويد: اين بخشنامه بدون اطلاع وزير جهاد کشاورزي و با هماهنگي کارخانه هاي لبني منتشر شده که به ضرر دامداران و به سود صنايع لبني است.

رئيس هيأت مديره کانون انجمن‌هاي صنفي گاوداران در بخش ديگري از مصاحبه اش، دليل وزارت صنعت در اين بخش نامه مبني بر «تنظيم بازار داخل» را زير سوال مي برد و مي گويد: «سالانه 11 ميليون تن شير خام در کشور توليد مي شود» و اين در حالي است که بر اساس آمارها  تنها «8  ميليون تن شير خام از کل توليد سالانه وارد صنايع لبني مي شود.»

آرش فرزادنيا دبير کميته شير استان خراسان رضوي نيز با تاييد اين ادعا مي گويد: «منع صادرات شيرخشک با هدف تنظيم بازار داخلي درست نيست، چرا که بر اساس آمار دقيق گمرک و توليد روزانه شير که توسط وزارت کشاورزي جمع آوري مي شود، بين 5 تا 8درصد شير توليدي کشور، تبديل به شيرخشک و سپس صادر شده است.»
به گفته مسئولان صنفي، 18 کارخانه فعال توليد کننده شير خشک با اشتغال مستقيم 6هزار نفر،  در سال گذشته، حدود 25 هزارتن شيرخشک ايراني به بيش از 13 کشور اروپايي، آسيايي و شمال آفريقا صادر کرده اند در حالي که کل صادرات محصولات لبني ايران به حدود 800هزار تن در سال گذشته رسيده است. به عبارت ساده تر به لحاظ وزنی حدود 2.5 درصد صادرات محصولات لبني به شيرخشک تعلق دارد.

اعتراض تشکل های دامی به تصميم وزارت صمت
با انتشار بخش نامه، همچون صنعت چاي، فعالان صنعت دام کشور نيز اعتراضات دامنه داري را شروع کردند. اتحاديه گاوداران و دامداران صنعتي بلافاصله با انتشار نامه اي از حجتي وزير کشاورزي پرسيد:«آيا در حال حاضر مردم با کمبود محصولات لبني در فروشگاه هاي سطح کشور مواجه هستند يا اينکه به دليل افزايش قيمت فرآورده‌هاي لبني قدرت خريدشان پايين آمده است؟»

فرشيد صراف مديرعامل اتحاديه گاوداران و دامداران صنعتي با اشاره به منافع واردات شيرخشک از وزير کشاورزي پرسيده است:«آيا براي جبران سوء مديريت برخي از صنايع لبني با لطمه زدن به شير کشور به دنبال واردات شيرخشک با تخصيص ارز نيستيد؟»
کانون انجمن هاي صنفي کارفرمايي گاوداران ايران نيز در نامه اي 6 بندي خطاب به حجتي، با بي مبنا خواندن تبليغات صنايع لبني و تاکيد بر اين که «توليد شيرخام کمافي السابق ادامه دارد» نوشت: «تصميمات  اين چنيني وزارت صنعت معدن و تجارت، صنعت دام‌پروري را که با صرف هزينه و طي ساليان متمادي به وجود آمده، از بين مي برد.»
اتحادیه شرکت های تعاونی دام‌داران اصفهان نیز در نامه ای به شریعتمداری وزیر صمت؛ مصوبه جنجالی را «بدون در نظر گرفتن عواقب» دانست که نتیجه ی آن «ضربه به تولید شیرخام و باز شدن میدان برای تاخت و تاز کارخانجات لبنی» است.

درآمد هنگفت صادرکنندگان لبنيات از افت قيمت ريال
مصوبه ممنوعيت صادرات شيرخشک و کره در حالي ابلاغ شده است که بر اساس مقايسه آمارهاي گمرک در 4 ماهه اول 1397 با 4 ماه اول سال 1396 صادرات انواع شيرخشک ۴۲ درصد و صادرات انواع لبنيات ۱۷ درصد کاهش داشته است که با فرض ثبات نسبی حجم تولید شیر در کشور در سال های 1396و1397 نشان دهنده حجم کمتر شیر دریافتی توسط واحدهای تولید شیر خشک در مقایسه با سال گذشته است.

نکته ی دیگر این که چرا صادرات شرکت های لبنی به همان میزان صادرات شیر خشک کاهش پیدا نکرده است؟ دبير کميته شير استان خراسان رضوي چنین جواب می دهد:«کاهش صادرات محصولات لبنی ناشی از افزایش تقاضای داخلی است. با این حال شرکت های لبنی به جای پاسخگویی به نیاز داخل، به دلیل دستیابی به سود بیشتر اقدام به صادرات محصولات لبنی کرده اند و تقاضای بازار داخل را بی پاسخ گذاشته اند. آنها تمایلی به تولید محصولات لبنی به خصوص آن دسته که مشمول قیمت گذاری سازمان حمایت است، ندارند و به جای آن با کاهش تولید این محصولات، صادرات  محصولات مشابه را در دستور کار خود قرارداده اند.»
مصطفی بهمن آبادی فعال اقتصادي و كارشناس حوزه سلامت نیز که شرکت های لبنی را پشت پرده مصوبه جنجالی وزارت صمت می داند، معتقد است: «یکی از مهمترین علت های اصرار شرکت های بزرگ لبنیات بر ممنوعیت صادرات شیر خشک، موضوع تولید کره حیوانی است. سالانه حدود 40 تا 45 هزارتن کره حیوانی وارد کشور می شود. اگر دولت بخواهد طبق روال قبل، ارز دولتی اختصاص دهد باید بیش از 2400 میلیارد تومان سوبسید بابت مابه تفاوت ارز با نرخ آزاد پرداخت کند. صادرات شیر خشک باعث تولید خامه مازاد و در نتیجه افزایش تولید کره داخلی می شود که این موضوع باعث کاهش نیاز کشور به واردات و در نتیجه از دست رفتن سود هنگفت چند شرکت لبنیاتی بزرگ می شود.»

وزارت صمت قانون را دور زد!
بر اساس ماده 1 قانون تمرکز وظايف و اختيارات مربوط به بخش کشاورزي در وزارت جهاد کشاورزي مصوب بهمن 1391؛ کليه اختيارات، وظايف و امور مربوط به سياست‌گذاري، برنامه‌ريزي، نظارت و انجام اقدامات لازم از وزارت صنعت، معدن و تجارت منتزع و به وزارت جهاد کشاورزي واگذار مي‌شود.

در بند الف ماده 1 چنين آمده است: تجارت اعم از صادرات، واردات و تنظيم بازار داخلي محصولات و کالاهاي اساسي زراعي، باغي و گياهان دارويي … و همچنين محصولات دامي، طيور و آبزيان شامل شير و فرآورده‌هاي لبني، گوشت سفيد، گوشت قرمز، تخم‌مرغ و نيز پيله ابريشم.

در بند ب ماده 1 مربوط به صنايع تبديلي بلافصل با يک مرحله تبديل در بخش کشاورزي؛ در بند 5 فراورده هاي لبني را نيز فهرست کرده است.
حال بر اساس ابلاغيه مورخ 20 مرداد 1397؛ به نظر مي رسد محمد شريعتمداري وزير صنعت که در موضوع شفافيت تخصيص ارز و پرونده واردات خودرو زير فشار افکار عمومي و نهادها است، احتمالا نا آگاهانه! «قانون انتزاع» را نديد گرفته و ابلاغ خلاف قانون صادر کرده است که عواقب قانوني دارد.
وزارت صمت، در موضوع چاي، اشتباه خود را اصلاح کرد و جلوي از دست رفتن بازارهاي صادراتي که به سختي به دست مي آيد را گرفت، بايد منتظر ماند و ديد شريعتمداري بدون دامنه دارتر شدن اعتراضات و باز شدن پاي مجلس و با تعامل با وزارت جهاد کشاورزي ممنوعيت صادرات شيرخشک ايراني که وجود آن صرفا باعث افزایش انحصار چند شرکت لبنیاتی بر بازار شیر و لبنیات به قیمت کوچکتر شدن سفره دامداران و زیان جبران ناپذیر چند میلیون روستایی و دامدار می شود را لغو مي کند؛ يا مي گويد: چاي ايراني صادر شود؛ شيرخشک و کره‌ي ايراني نه!