ترامادول خورها بخوانند!

متأسفانه در سالهای اخیر نه تنها سن اعتیاد کاهش پیدا کرده بلکه این اعتیاد به روستاهای کشور نیز سرایت کرده و از سویی دیگر مواد افیونی در شکلها و اقسام مختلف عرضه می شوند. تا جایی که برخی داروها نیز حکم مواد مخدر را داشته، اما بدون نظارت در داروخانه های کشور در دسترس است! مانند ترامادول.

“یک دانش آموز پسر پایه اول دبیرستان در شهر اشترینان از توابع بروجرد بر اثر خوردن قرص ترامادول جان سپرد”….

این عنوان خبری بود که در چند روز گذشته روی خط خبری رسانه ها قرار گرفت و در فضای مجازی بازتاب وسیعی داشت. این خبر در نگاه اول شاید از این جهت که مصرف قرص “ترامادول” باعث مرگ یک نفر شده باشد قابل توجه است. اما مروری بر جزء جزء خبر حکایت دیگری را در بر دارد. این خبر قطعاً سندی بر این ادعاست که سن اعتیاد به نوجوانی رسیده است! خبر را بخوانید : یک دانش آموز پایه اول دبیرستان……

این خبر حکایت از آن دارد که اعتیاد نه تنها در شهرهای بزرگ و کوچک که به روستاها سرایت کرده است.خبر را با هم مرور کنیم: یک دانش آموز پسر پایه اول دبیرستان در شهر اشترینان از توابع بروجرد ….

این خبر حکایت از آن دارد که مواد مخدر در حال حاضر بصورت قانونی در داروخانه ها در حال عرضه است! خبر را با هم مرور کنیم: یک دانش آموز پسر پایه اول دبیرستان در شهر اشترینان از توابع بروجرد بر اثر خوردن قرص ترامادول جان سپرد.

متأسفانه در سالهای اخیر نه تنها سن اعتیاد کاهش پیدا کرده، بلکه این اعتیاد به روستاهای کشور نیز سرایت کرده و از سویی دیگر مواد افیونی در شکلها و اقسام مختلف عرضه می شوند. تا جایی که برخی داروها نیز حکم مواد مخدر را داشته اما بدون نظارت در داروخانه های کشور در دسترس است! مانند ترامادول.

مقصر کیست؟

بی شک اعتیاد، بلایی است که بسیاری از کشورهای جهان با آن دست به گریبانند و به دلیل نفوذ قدرتمند مافیای این مواد افیونی عملاً ریشه کن شدن آن را محال کرده است. در این مهم، ایران نیز مستثنی نیست، اما به جرأت می توان گفت که برخی قوانین و ضعف نظارت بر عرضه کنندگان، بر گسترش آن بی تاثیر نبوده است. اگرچه نهادهای بسیاری متولی حوزه اعتیاد در کشور هستند، اما پاسخگویی در برابر گسترش این معضل اجتماعی را هیچکدام از نهادهای متولی نمی پذیرند!

نمونه بارز این مسئله ورود داروی اعتیاد آور “ترامادول” به داروخانه هاست که با اعتراض بسیاری از کارشناسان نیز مواجه شد. اما ظاهرا گوش شنوایی در کار نبود تا مرگ یک دانش آموز لرستانی وضعیت را تقریبا مشخص کند!

ترامادول چیست؟

داروی ترامادول توسط شرکت آلمانی گرو ننتال در دهه 1970 با نام تجاری ترامال ساخته شد. در سال 2013 پژوهشگران فرانسوی، سوئیسی و کامرونی در پوسته ریشه یک گیاه دارویی آفریقایی به نام لاتیفولا توانستند ترامادول را کشف کنند و اینکه یک داروی مصنوعی در مقادیر قابل توجهی در طبیعت وجود داشته باشد یک پدیده بسیار نادر است.

حدود 5 سال است که تعدادی از مصرف کنندگان مواد مخدر مانند تریاک و هروئین از قرص ترامادول به عنوان یک داروی مکمل مخدر استفاده می کنند یا افرادی برای درمان خودسرانه تریاک و هروئین از ترامادول با دوزهای بالا و گاه تا 20 عدد قرص 100 میلی گرمی استفاده می کنند.

ترامادول یک دارو با پایه مخدر است که عموماً توسط پزشکان برای دردهای شدید استفاده می شود و اکثر پزشکان تمایلی برای نسخه نویسی این دارو به علت ایجاد اعتیاد و وابستگی در افراد، ندارند و بیشتر میزان مصرف آن به صورت خودسرانه و تهیه از داروخانه ها یا مجاری غیر رسمی صورت می گیرد.

ترامادول یک داروی مسکن شبه تریاک است و یک نوع مخدر محسوب می شود. در صورت مصرف ترامادول ماده ای که به صورت متابولیزه از آن در بدن تولید می شود دارای خاصیت مخدر قوی تری است. مصرف ترامادول به دلیل تغییرات هورمونی که به بالارفتن میزان هورمون ها در بدن می انجامد می تواند کمی در فرد حالت هوشیاری ایجاد کند و برعکس مرفین فرد مصرف کننده را کمی فعال تر می کند که این یکی از دلایل مصرف همزمان مواد مخدر با ترامادول است. مدت زمان موثر این دارو در بدن 4 تا 6 ساعت است. مصرف پزشکی ترامادول برای تسکین درد شدید معمولاً به مدت کمتر از 5 روز (به دلیل اعتیاد زایی بالای این دارو) و به مقدار 50 میلی گرم در روز است.

میزان مسمومیت ترامادول در ایران

موارد مسمومیت با ترامادول در کشور خیلی بالاست که بیشتر ناشی از مصرف خودسرانه آن است و متأسفانه ایران دارای بیشترین آمار مسمومیت با ترامادول در جهان است.

عوارض مصرف این دارو مشابه داروهای شبه تریاک یعنی تهوع، خشکی دهان، یبوست، تعریق، خارش، خواب آلودگی، افت فشار خون، تنگی نفس (کشنده ترین عارضه این دارو)، تشنج که در مصرف کنندگان همزمان الکل و بیماران با مشکلات کبدی و کلیوی بسیار شایع است.

نکته مهم در ترک ترامادول شدیدتر بودن علائم جسمی آن نسبت به تریاک است که ناشی از خواص ضد افسردگی این دارو است. حتی بیمارانی که برای چند روز ترامادول مصرف می کنند، بعد از قطع مصرف، علائمی مانند بی خوابی، افسردگی و سندرم پای بی قرار را تجربه می کنند.

در مصرف ترامادول به علت ایجاد مقاومت بدنی، دوز مصرفی آن باید افزایش یابد تا اثری مشابه مقدار مصرف اولیه را ایجاد کند. مصرف بیش از دو هفته ترامادول می تواند باعث ایجاد وابستگی فیزیکی و روانی شبیه مواد مخدر شود. مصرف ترامادول در بیماران مبتلابه صرع و تشنج، زنان حامله و هنگام شیردهی و دارای ضعف تنفسی باید با نظر پزشک باشد. سایر عوارض مصرف ترامادول شامل: اتساع عروق، اختلالات بینایی، تکرر ادرار، علائم یائسگی، ضایعات پوستی، نفخ و بی اشتهایی و درد شکم است. مصرف ترامادول را نباید به صورت ناگهانی قطع کرد زیرا باعث ایجاد سندرم ناخوشایند قطع مصرف می شود.

ترامادول را نباید به مصرف کنندگان مواد مخدر به دلیل ایجاد مسمومیت توصیه کرد. میزان کشفیات قرص ترامادول در طی چند ماه گذشته حدود چند میلیون عدد بوده است که مصرف بی رویه آن در کشور هشداردهنده است.

آیا ترامادول جایگزین خطرناک مواد مخدر سنتی شده است؟

بسیاری از پژوهشگران حوزه اعتیاد معتقدند ترامادول جایگزین مواد مخدر سنتی برای شروع اعتیاد شده است! جالب اینجاست که ورود مواد مخدر جدید که گاه ترکیبات جدیدی هستند وگاه همان مواد قدیمی تر یا ترکیباتی از آنها با نامهای جذاب تر والبته جدید تر، تقریبا” همواره از اطلاع رسانی ومدیریت دولت جلوتر هستند.

تفاوت ایران با کارتلهای مواد مخدر در سراسر دنیا

باید این نکته را متذکر شد که منابع مالی وتکنیکی کارتلهای مواد مخدر و دلایل متعدد دیگر در اغلب نقاط دنیا، آنها را یک قدم جلو تر از پلیس ودولتها قرار می دهد؛ اما در کشور ما اشکال آن است که حتی راجع به موادی که حضور آنها قطعی است ودرحال قربانی گرفتن است، گاه با گذشت ماهها و سالها اطلاع رسانی موثر وساماندهی مراکز درمانی برای درمان آنها، اقدامی صورت نمی گیرد.

جامعه هدف مواد مخدر جدید کدام است؟ ضعف در سیستم آموزشی

اکنون در کشور ما هم مواد مخدر به سرعت به روز می شود و هم جمعیت مخاطب آنها تغییر یافته به طوریکه زنان. کارگران صنعتی و دانش آموزان جمعیت های در معرض هجمه مواد جدید قرار دارند. ماده مخدر گل که خطرناکتر از حشیش سنتی قلمداد می شود، ماده موسوم به پراگ به عناوینی مانند پان پراگ و. . . و ترامادول دانش آموزان دبیرستانی وحتی راهنمایی را هدف قرار داده، اما علیرغم وسعت این هجمه وشیوع مواد فوق ونیز ما شروم وسایر مواد جدید آموزش خانواده ها ومدارس در این حوزه بسیار ضعیف است.

مافیای دارویی مانع از اطلاع رسانی داروی مرگ آور ترامادول

اما در این میان،  ترامادول ماده مخدر خطرناک تری است چرا که  بیشترین جمعیت هدف آن را جوانان و دانش آموزان تشکیل می دهند. ماده مخدری که  شیوه های سکس پرخطر (گروهی وخشن) وهمچنین پرخاشگری از عوارض آن محسوب می شود.

ترامادول در کشور بویژه در میان جوانان، شهر نشینان و تاحدودی زنان و روستانشینان در حال جایگزینی ماده شروع کننده مخدر در کشور است. یعنی دسترسی راحت تر وشیک بودن و قیمت مناسب، باعث شده نسل جدید معتادان به جای تریاک با ترامادول شروع کنند که این هشداری جدی است. اما متأسفانه منافع کارتلهای دارویی مانع از اطلاع رسانی وسیع وکنترل این ماده مخدر خطرناک شده که مروج خشونت و رفتارهای غیر اخلاقی است.

راه کنترل ترامادول کدام است؟ چرا بر ترامادول نظارت نمی شود؟

یکی از راههای قابل پیشنهاد کنترل ترامادول،  برگرداندن این دارو تحت نظارت سیستم ارائه داروهای مخدر است؛ یعنی باید با تایید و توسط مراکز قانونی ترک اعتیاد ارائه شود.

به جرأت می توان گفت علی رغم تلاشهای کمی، در حوزه کیفی درمان اعتیاد و پیشگیری، اقدامات کافی صورت نگرفته است. متأسفانه علی رغم تلاشهای ویژه چند ماه اخیر ستاد مبارزه با مواد مخدر در جهت اصلاح پروتکل های درمانی موجود، در بسیاری از دانشگاهها تحرک وعزم جدی برای توسعه آموزش. پیشگیری ودرمان اعتیاد وجود ندارد.

هر چند باید این نکته را در نظر گرفت که منافع اقتصادی گروههایی از رهگذر همین ضعف  ساماندهی درمان اعتیاد تامین  می شود. نمونه های آشکار این ادعا، چند گانگی در سیاست های درمان و پیشگیری از اعتیاد در قالب قوانین مصلحت نظام وستاد مبارزه با مواد مخدر در عملکرد دانشگاهها دیده می شود!

 
چرا نشت ترامادول از داروخانه ها جدی گرفته نمی شود؟

در این میان علت عدم همراهی برخی دانشگاهها با این موضوع قابل درک نیست. با وجود ضرورت نظارت دقیق به ویژه در کیفیت ارائه خدمات به بیماران، نشت داروهای مخدر در کشورهایی مانند امریکا و. . نیز به طور کنترل شده وجود دارد. بنابراین سوالاتی که به ذهن متبادر می شود این است که دارویی مانند متادون به طور قانونی یا غیر قانونی نهایتا تنها جهت درمان اعتیاد قابل استفاده است وتحت هیچ شرایطی نمی تواند به طور اولیه شروع کننده اعتیاد می باشد. اما در مورد نشت آن  این همه بزرگنمایی وفضا سازی می شود، درحالیکه داروهایی مانند ترامادول وکدئین. دیفنوکسیلات. نوروتریبتیلین. بنزو  دیازپین ها و. . . داروهای وابستگی زای  خطرناکی بوده که دو مورد ترامادول وکدئین بر اساس برخی نمونه گیریها مورد سوء مصرف اصلی در دانشجویان بوده اند و ترامادول می رود که جانشین تریاک در شروع اعتیاد شود، اما در هیچ کدام از این موارد با وجودی که محل نشت آشکار است، حساسیت جدی یا اقدامی جدی در وزارت بهداشت ونهادهای نظارتی دیده نمی شود که متأسفانه نشانگر این موضوع است که کارتل مخدر ومافیای دارو حتی ذهنیت وعملکرد بخشی از نهادها را احتمالا” نا دانسته جهت دهی می کند.