وقتی عربستان در قامت حامی سوریه ظاهر می‌شود

تجاوز نظامی ترکیه که از چند روز قبل علیه شمال و شمال شرق سوریه و مشخصا نیروهای کرد سوریه دموکرات موسوم به قسد همزمان با عقب نشینی آمریکا از این مناطق آغاز شد نظر بسیاری از تحلیل گران و سیاسمتداران را به خود جلب کرده است.

این حمله با واکنش های منفی جهانی و محکومیت های گسترده در میان کشورهای عربی رو به رو شد به طوریکه در جریان نشست اخیر اتحادیه عرب، موضعی یکپارچه در میان این کشورها علیه تجاوز نظامی ترکیه به سوریه و ضرورت محافظت از حاکمیت این کشور اتخاذ شد.

گرچه برخی کشورهای هم پیمان ترکیه مانند قطر از این تجاوز حمایت کردند اما قاطبه کشورهای منطقه از جمله ایران این حمله را تجاوز خوانده و آن را محکوم کرد.

تجاوز ترکیه به شمال سوریه گرچه با نام زیبای «چشمه صلح» که بیشتر از آنکه یاد آور جنگ باشد یا آور صلح است شروع شد اما در حال حاضر تبدیل به چشمه خون در این منطقه شده به طوریکه علاوه بر قربانیانی که در میان اقشار مختلف مردم سوریه برجای گذاشته باعث آوارگی دهها هزار زن و مرد و کودک سوری شده است؛ مردمی که هنوز طعم آوارگی و جنگ زدگی را از یاد نبرده اند مجددا توسط ترکیه به این میدان کشیده شدند.

در این بین واکنش عربستان سعودی به تجاوز مذکور قابل توجه است. خبرگزاری عربستان به نقل از یک منبع در وزارت خارجه این کشور اعلام کرد عربستان آنچه «تجاوز ارتش ترکیه به مناطق شمال شرقی سوریه» می‌خواند را محکوم می‌کند. این مقام سعودی همچنین عملیات نظامی ترکیه را «تجاوزی آشکار به یکپارچگی، استقلال و حاکمیت سرزمین‌ سوریه» خواند.

عربستان در حالی این موضع را اتخاذ کرده که عادل الجبیر وزیر خارجه سابق سعودی در سال ۲۰۱۶ علنا از حمایت کشورش از اقدامات ترکیه در قبال سوریه سخن می گوید. در فوریه سال ۲۰۱۶ نیز جنگنده های سعودی برای حمایت از آنکارا در این خصوص وارد پایگاه انجرلیک ترکیه شد.

این موضع گیری به قدری متقلبانه بود که صدای تحلیل گران سعودی را هم درآورد به طوریکه برخی از آنها اعلام کردند موضع گیری های عربستان بی ثبات بوده و در هر دوره بنا بر منافع سیاسی خود و نه اصول انسانی موضع گیری می کند.

ترکیه نیز فرصت را غنیمت شمرده و در واکنش به این محکومیت عربستان سعودی، پاسخ محکمی به ریاض داد که بحث و جدل های فراوانی را برانگیخت. وزیر خارجه ترکیه در این خصوص اعلام کرد که ائتلاف سعودی خود سبب کشته شدن بسیاری از افراد در یمن شده است. مولود چاووش اوغلو تاکید کرد که بسیاری از افراد بخاطر محاصره (صورت گرفته در یمن) بر اثر گرسنگی جان باخته‌اند. با چه زمینه‌ای آن‌ها به دنبال بدنام کردن ترکیه و مخالفت با عملیات ترکیه در شمال سوریه هستند؟ آن‌ها خود بسیاری از مردم را در یمن کشته و آن‌ها را در گرسنگی نگه داشته‌اند.

در اینکه حمله ترکیه به شمال و شمال شرق سوریه یک تجاوز به معنی واقعی کلمه علیه حاکمیت و حد و مرزهای یک کشور مستقل به شمار می آید هیچ شکی نیست اما چرا عربستان سعودی که تا دیروز برای نقض حاکمیت سوریه و حمایت از تروریستها در این کشور با هدف ساقط کردن نظام حاکم از هیچ دسیسه و توطئه ای فروگذار نکرده، امروز در قامت حامی دمشق و نیروهای کرد و تمامیت ارضی سوریه ظاهر شده و حمله ترکیه را محکوم می کند؟ آیا این به معنی آن نیست که موضع اتخاذ شده از سوی عربستان در این خصوص بیشتر از آنکه جنبه انسانی داشته باشد جنبه جانبداری از منافع سیاسی و تسویه حساب با آنکارا به خود گفته است؟

شدت گرفتن اختلافات فیما بین، میان عربستان و ترکیه طی دوره اخیر نشان می دهد که ریاض در مواقع لزوم منافع سیاسی خود را بر دیگر مسائل ترجیح می دهد. اختلافات میان دو کشور زمانی شدت گرفت که در مهر سال گذشته، عناصر وابسته به نظام حاکم در عربستان، اقدام به ترور سیاسی جمال خاشقجی منتقد سرشناس سعودی در ساختمان کنسولگری این کشور واقع در استانبول کردند.

این ترور به دلیل آنکه در خاک ترکیه اتفاق افتاد با شدیدترین واکنشها از سوی مقامات این کشور به ویژه رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و موجی از انتقادات علیه خاندان آل سعود به ویژه محمد بن سلمان ولی عهد عربستان رو به رو شد.

بعد از این ترور بود که اردوغان از هر فرصتی برای انتقاد از عربستان و نقض حقوق بشر در این کشور و دست داشتن بن سلمان در ترور خاشقجی استفاده می کرد. مناقشه میان دو طرف به حدی جدی شد که حتی حوزه های دیگر مانند گردشگری، اقتصاد و فرهنگ را نیز در بر گرفت.

نباید از این نکته غافل شویم که اساسا عربستان، ترکیه را رقیبی برای خود در زمینه رهبری جهان اسلام می داند و از هر فرصتی برای کنار زدن این رقیب سرسخت استفاده می کند. روابط مثبت ترکیه با ایران نیز در کنار روابط بسیار گرم آنکارا با دوحه که از نظر ریاض هر دو این کشورها به عنوان کشورهای متخاصم برای عربستان به شمار می روند مزید بر علت شده تا عربستان و ترکیه وارد «جنگ منافع» و صف بندی علیه یکدیگر شوند.

رقابت دو کشور بر سر نفوذ در کشورهای حوزه آفریقا و تسلط هر چه بیشتر بر این کشورها به ویژه در زمینه های سیاسی و اقتصادی در راستای گسترش صادرات محصولات خود و بهره برداری از منابع طبیعی آنها نیز یکی دیگر از زمینه های درگیری و برخورد میان آنکارا و ریاض است.

درست است که هر وجدان بیداری و انسانی، تجاوز ترکیه به سوریه را شدیدا محکوم میکند اما عربستان سعودی که دستانش به خون هزاران زن و مرد و کودک یمنی آلوده شده و هم چنان از طریق محاصره این کشور اقدام به وخیم تر کردن شدیدترین فاجعه انسانی در عصر حاضر می کند در جایگاهی نیست که بخواهد دم از حمایت از حقوق بشر و حفظ حاکمیت یک کشور مستقل بزند چرا که خود از سال ۲۰۱۵ تاکنون در تجاوزی آشکار، حاکمیت یمن را نقض کرده و با مداخله نظامی در این کشور باعث شده، یمن صدها سال به عقب برگردد در حالی که چیزی جز ویرانی و کشتار برای این کشور به ارمغان نیاورده است.