هوای مغزتان را داشته باشید
اگر در این روزها که هوای آلوده، مهمان ناخوانده و ناخوشایند ریه‌های ماست، احساس کاهش تمرکز، فراموشی و کاهش قدرت یادگیری در خود و فرزندانتان می‌کنید، جای تعجب ندارد، چرا که تحقیقات انجام شده، نشان می‌دهد که عملکرد مغز انسان مانند دیگر ارگان‌های حیاتی بدن، به‌شدت تحت تاثیر آلودگی هوا قرار می‌گیرد.
خطرناک‌ترین و جدی‌ترین عوارض آن سکته مغزی تحت تاثیر مونواکسید‌کربن، دی‌اکسید نیتروژن و دی‌اسیداکسید سولفور موجود در ذرات معلق هواست. این آلودگی حتی می‌تواند بر تکامل مغز اثر گذاشته و باعث کاهش هوش افراد شود.
گرچه دستیابی به راه‌حل برون‌رفت از تله آلودگی هوا از دست مردم خارج است و نیاز به برنامه‌ریزی‌ها و اجرا شدن طرح‌های موثر از سوی دست‌اندرکاران در حوزه‌های مرتبط با بحث آلودگی‌های زیست‌محیطی دارد، اما آگاهی از عوارض مختلف آن تا حد زیادی می‌تواند به کاهش مواجهه مستقیم با عوامل آلوده‌کننده به‌ویژه در اقشار آسیب‌پذیر کمک کند.
این موضوع دلیلی برای گفت و گوی ما با دکتر فرزاد اشرافی، متخصص مغز و اعصاب شده است.
آلاینده‌های مضر هوا از طریق ایجاد التهاب و انسداد در عروق تغذیه‌کننده مغز، می‌تواند به سکته مغزی منجر شود. سکته مغزی از علل مهم ناتوانی و مرگ است. ذرات با اندازه کمتر از ۲۵۰ نانومتر از جدار ریه عبور کرده و از طریق خون وارد عروق مغزی می‌شود.
افزایش خطر سکته مغزی در زنان
بررسی‌ها نشان داده که ذرات معلق، به‌خصوص ذرات ریز، با افزایش خطر ابتلا به سکته مغزی و مرگ ناشی از آن به‌ویژه در زنان همراه است.به گفته دکتر اشرافی با هر 10 واحد افزایش در غلظت ذرات ریز، خطر بیماری‌های عروق مغزی در زنان به میزان 35 درصد افزایش می‌یابد. با این وجود درصد کمی از حوادث عروقی مغز مربوط به ذرات معلق و آلودگی هواست.
همچنین آلودگی هوا مدت زمان بستری بیماران سکته مغزی را افزایش می‌دهد در ضمن مرگ و میر ناشی از سکته مغزی نیز افزایش پیدا می‌کند.
آلزایمر با آلودگی هواتشدید می‌شود
شکی وجود ندارد که آلودگی هوا باعث خستگی، بی‌قراری، سردرد و سرگیجه می‌شود که این اثرات در سنین بالا بارزتر است، اما از عوارض خطرناک‌تر آلودگی هوا در سنین بالا، تشدید خطر زوال مغز یا آلزایمر است.این متخصص مغز و اعصاب در این باره می‌گوید: تماس طولانی با مواد آلوده معلق مانند دی‌اکسید گوگرد، مونوکسید‌کربن و ازن در طولانی‌مدت، شدت آلزایمر را بیشتر و علائم آن را تشدید می‌کند.
مطالعات انجام شده نقش آلودگی هوا را بر خستگی زودرس، اضطراب، اختلالات شناختی و حتی آلزایمر نشان داده‌اند. تماس طولانی با ازن باعث خطر دمانس عروقی می‌شود. بعلاوه تماس با هوای آلوده باعث بدتر شدن علائم افراد مبتلا به آلزایمر می‌شود.دکتر اشرافی تاکید می‌کند: اختلال حافظه در سنین بالاترنشانه‌ای از آلزایمر نیست، بلکه مصرف برخی داروها بدون توصیه پزشک، افسردگی، عدم تمرکز همراه با اضطراب، تومورها و برخی ضایعات مغزی نیز در سنین بالا می‌تواند با اختلال حافظه و فراموشی خود را نشان دهد.
مغزهای کوچک سرب زده!
مسمومیت با سرب در نوزادی یا کودکی می‌تواند اثرات روانی، اجتماعی و عاطفی طولانی‌مدت داشته باشد.به گفته دکتر اشرافی، قرار گرفتن در معرض سرب در دوران کودکی می‌تواند باعث کاهش عملکرد شناختی، کاهش زمان واکنش و استدلال انتزاعی شود. قرار گرفتن در معرض سرب همچنین می‌تواند روی حافظه کلامی و روانی کلام تاثیر بگذارد. بررسی‌ها نشان داده پرخاشگری، افسردگی، اختلالات خواب و افزایش بزهکاری نیز با قرار گرفتن در معرض سرب مرتبط است.
مسمومیت با جیوه را دست‌کم نگیرید
یکی از مواد سمی در محیط که باعث آلودگی می‌شود جیوه است. جیوه باعث آسیب سیستم اعصاب مرکزی در کودکان حتی از راه جفت که در بدن مادر است، می‌شود.دکتر اشرافی هشدار می‌دهد: از عوارض آلودگی با جیوه می‌توان به اختلال حافظه، اختلال هوش، کندی حرکات و مهارت حرکتی کودکان اشاره کرد.
البته بیشتر مسمومیت با جیوه از طریق خوردن غذاهای دریایی اتفاق می‌افتد. به‌ویژه در جاهایی که مردم بیشتر رژیم غذای دریایی مصرف می‌کنند. در واقع، آلودگی با جیوه از طریق نیروگاه‌ها با سوخت زغال‌سنگ، کوره‌های سیمان و دیگ‌های بخار صنعتی رخمی‌دهد.این منابع، جیوه را در داخل جو منتشر می‌کنند.
زمانی که جیوه وارد دریاچه‌ها و رودخانه‌ها می‌شود، در بدن ماهی‌ها و حیوانات تجمع می‌یابد و در زنجیره غذایی انتقال می‌یابد. به این ترتیب، جیوه در بدن ماهی رسوب و با مصرف زیاد ماهی مسمومیت ایجاد می‌کند.
در چنین مکان‌هایی اگر تغذیه اصلی دریایی است، افراد و به‌ویژه خانم‌های باردار و شیرده باید کمتر غذای دریایی مصرف کنند. البته کار در معادن طلا و زغال‌سنگ هم باعث آلودگی با جیوه شود.
شگردهای کاهش خطر آلودگی هوا
کودکان و افراد مسن در روزهای آلوده از خانه بیرون نیایند و در صورت تردد از ماسک استاندارد استفاده کنند.اگر منبع مسمومیت با جیوه باشد باید مراقبت و محدودیت‌های لازم ایجاد شود.عدم استفاده از وسایل نقلیه شخصی در روزهای آلوده به کاهش میزان آلودگی کمک می‌کند.مصرف مایعات زیاد به‌ویژه شیر در مواردی که آلودگی به مرز هشدار برسد مورد توجه جدی قرار بگیرد.
