تاثیر متقابل خواب و میگرن بر یکدیگر
سردرد میگرنی یک اختلال عصب زیستی_شناختی شایع است که در اثر افزایش تحریک پذیری دستگاه عصبی مرکزی ایجاد می‌شود.
به گزارش ایسنا، سردرد میگرنی در زمره ناتوان کننده‌ترین اختلالات طبی است. این نوع درد به صورت متناوب و دوره‌ای رخ می‌دهد. به این ترتیب که حمله سر درد معمولا از ۲ تا ۳ ساعت الی ۲ تا ۳ روز طول می‌کشد و با احساس سرگیجه، حالت تهوع و حساسیت به نور و صدا همراه است.
در پژوهشی که در خصوص “نقش تعدیل کننده کیفیت خواب در رابطه اضطراب صفت_حالت با شدت علائم بیماران مبتلا به سردردهای میگرنی” توسط تیم پژوهشگران متشکل از زهرا عظیمی (دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی واحد نجف اباد، دانشگاه آزاد اسلامی)، عباس حقیقی (استادیار گروه روانشناسی واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی) و مهدی نوروزی (متخصص مغز و اعصاب، اصفهان) انجام شده، آمده است:« کیفیت خواب در رابطه با اضطراب حالت و اضطراب صفت با شدت علائم میگرن درکل نمونه نقش تعدیلی معنی داری دارد، اگرچه مقدار این تعدیل در اضطراب حالت بیشتر از اضطراب صفت بوده است.»
در این پژوهش که جامعه آماری آن را کلیه بیماران مبتلا به سردردهای میگرنی که در سال ۱۳۹۶ به مراکز درمانی مغز و اعصاب شهر اصفهان مراجعه کرده بودند تشکیل می‌دهد، آمده است:«اگر چه به صورت یکطرفه شروع می‌شود ولی به گونه ای ادامه می‌یابد که تمام سر را در بر می‌گیرد و همراه با فعالیت‌های فیزیکی شدیدتر می‌شود. میگرن نوع پیچیده ای از سردرد است که درحدود ۱۱ درصد از جمعیت سرتاسر جهان را متاثر می‌کند و شیوع روزافزونی در جوامع دارد.
شیوع جهانی و تخمین زده شده سالانه میگرن به طور تقریبی به ترتیب ۱۵-۲۰ درصد زنان و ۶-۱۰ درصد مردان است. این نوع سردرد کیفیت زندگی افراد را به شدت تحت تاثیر قرار داده و فعالیت‌های اجتماعی و روابط بین فردی را محدود می‌کند، باعث افزایش غیبت از کار و کاهش بازدهی در کار و افزایش مشکلات روان‌شناختی می‌شود.»
محققان می‌گویند:« در علت شناسی سردردهای اولیه بر نقش اضطراب و فشار روانی هم به عنوان عامل زمینه‌ساز و هم به عنوان عامل آشکار کننده تاکیدشده است. عوامل روان‌شناختی زیادی در بروز بیماری‌های جسمی مزمن نقش دارند. همچنین نرخ شیوع علائم روان شناختی در افرادی که از میگرن رنج می‌برند در مقایسه با جمعیت عادی بسیار بالاست. به عنوان مثال اضطراب ۲ تا ۵ برابر در بیماران مبتلا به میگرن نسبت به کل جمعیت شایع تر است.عوامل روانی مانند اضطراب در افزایش شدت سردرد های میگرنی، از عوامل خطرساز مهم به شمار می‌آیند. اضطراب صفت، شکل یک صفت شخصیتی دارد که در یک دوره زمانی طولانی وجود دارد. به عبارت دیگر، این نوع اضطراب یک خصیصه شخصی است نه ویژگی موقعیتی که شخص با آن روبه‌رو باشد.»
در این پژوهش آمده است:« اضطراب حالت، در نتیجه یک موقعیت استرس زا در فردی که کنترل هیجانش کاهش یافته بروز می‌کند و پس از مدت کوتاهی کاهش می‌یابد و از موقعیتی به موقعیت دیگر تفاوت می‌کند. بررسی اضطراب در سردرد به شکل تفکیک شده به اضطراب حالت و اضطراب صفت، اخیرا در حیطه سردرد مورد توجه و پژوهش قرار گرفته است.خواب با کیفیت، نقش مهمی در سلامتی و بهزیستی زندگی افراد دارد. افراد مبتلا به اختلالات خلقی نظیر اضطراب، کیفیت خواب ضعیف تری داشته و تاخیر در شروع خواب و بیدارشدن های مکرر شبانه را گزارش می‌دهند. عوامل روانی و عاطفی نظیر اضطراب در وضعیت خواب تداخل ایجاد می‌کند.
انسان در مواجه با هر تغییر دچار استرس و اضطراب می‌شود و تا سازگار شدن با شرایط، ممکن است این شرایط ادامه داشته باشد و تغییرات ایجاد شده در روند زندگی نیز منجر به بروز کیفیت خواب نامطلوب شده و در نتیجه استرس و اضطراب را به دنبال دارد. اضطراب حالت_صفت از جمله متغیرهایی هستند که اخیرا در اختلالات خواب مورد بررسی قرار گرفته اند و نقش هر دو نوع اضطراب در مراحل خواب تاییده شده و در عین حال تفاوت‌هایی نیز مشاهده شده است. به عنوان مثال اضطراب حالت بیشتر با شروع خواب و اضطراب صفت بیشتر با مراحل خواب سریع چشم ارتباط داشته است.»
محققان می‌گویند:« کیفیت خواب از متغیرهایی است که با سردرد ارتباط دارد. بیماران با سردرد مزمن ۱۷ برابر احتمال داشتن اختلالات شدید خواب را دارند، این تداعی برای میگرن شدید نسبت به سردردهای فشاری و تنشی بیشتر است. سردرد و خواب رابطه پیچیده‌ای با هم دارند چون اختلالات خواب می‌تواند باعث سر درد و سردرد به نوبه خود می‌تواند باعث ناهنجاری‌های خواب در این بیماران می‌شود. به عبارت دیگر الگوهای تغییر یافته خواب می‌تواند باعث سردرد شود، در حالیکه وجود سردرد می‌تواند خواب شبانه را مختل کند. علاوه بر این میگرن می‌تواند در طول خواب شبانه نیز اتفاق بیافتند. در افراد مبتلا به میگرن خستگی، محرومیت از خواب و تغییر ساده الگو های خواب به طور دائمی، عامل تسریعی حملات سردرد، با وجود اینکه خواب یک درمان تسکین دهنده سردرد محسوب می‌شود.»
یافته ها نشان می‌دهد:« خواب خود می‌تواند یک روش موثر در خاتمه دادن به واقعه میگرن باشد. در کنار تاثیر بالقوه‌ای که محرومیت از خواب می‌تواند یک عامل سردرد باشد، کیفیت پایین خواب و مدت زمان کوتاه خواب می‌تواند باعث کاهش یافتن حس خوب داشتن، ناتوانی در کارکرد روزانه و اضطراب فرد شود.اختلالات خواب در بین افراد مبتلا به سردرد و افراد سالم حاکی از آن است که سر درد و کیفیت خواب نامطلوب همبودی زیادی با هم دارند، ولی نقش متغیرهای واسطه‌ای مانند اضطراب صفت_حالت کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. در علت شناسی سردردهای اولیه بر نقش اضطراب هم به عنوان عامل زمینه ساز و هم به عنوان عامل آشکار کننده تاکید شده است. از طرفی کیفیت خواب یک متغیر واسطه ای به شمار می‌رود که هم با سطح بالای اضطراب رابطه دارد و هم با شدت علائم میگرن ارتباط مستقیمی دارد. بیماران با سردرد مزمن ۱۷ برابر بیشتر احتمال ابتلا به اختلالات شدید خواب را دارند.»
در نتایج این پژوهش آمده است:« تغییر در الگو و کیفیت خواب هر چند جزئی هم باشد می‌تواند در تحریک و بروز سردرد میگرن دخالت داشته باشد. همچنین مشکلات خواب با شدت و فراوانی وقوع سردرد رابطه تنگاتنگی دارد تا جایی که مبتلایان به سردرد بیش از دو برابر مشکلات خفیف خواب و بیش از ۴ برابر مشکلات متوسط خواب و بیش از ۷ برابر مشکلات شدید خواب را در مقایسه با غیر مبتلایان به سردرد گزارش کرده اند. همچنین اصلاح عادات خواب ممکن است موجب بهبود سردرد و همچنین درمان سردرد نیز ممکن است تاثیر مثبتی در بهبود اختلال خواب داشته باشد.
کیفیت نامطلوب خواب می‌تواند مشکلاتی در هیجان، تفکر و انگیزش نیز ایجاد کند و بر سلامت روانی و جسمانی تاثیر منفی داشته باشد. بیماران با سردردهای میگرنی افرادی نگران و مضطرب هستند و این اضطراب و نگرانی موجب درون‌ریزی احساسات می‌شود که با مزمن شدن و عدم توجه به تغییر ویژگی‌های شخصیتی فرد می‌تواند به سردردهای میگرنی تبدیل شود. همچنین خواب ناکافی نیز باعث افت عملکرد سیستم عصبی، افت عملکرد غدد درون‌ریز و کاهش سیستم ایمنی بدن می‌شود و از این طریق اضطراب و نگرانی فرد را به دنبال دارد.»
این پژوهش در شماره دوم نشریه علمی روانشناسی سلامت منتشر شده است.
