ارتباط صنایع با دانشگاه رکورد زد

به نظر می‌رسد با توجه به اعان مسئولان آموزش عالی، در سالی که گذشت، پیوند بهتری میان صنعت و دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی شکل گرفت؛ پیوندی که بدون شک، تشدید تحریم‌ها، مهمترین علت آن بوده است. صنعت ما که همواره به دلیل انتخاب ساده‌ترین و در دسترس ترین راه برای تأمین نیازهای خود، برغم هزینه‌های بیشتر، ترجیحش بر این بود که برای تأمین نیازهایش مسیر خارج را در پیش بگیرد، با شدت یافتن تحریم‌ها و مسدود شدنِ این مسیر، دست یاری به سوی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی دراز کرد که این اقدام خوشبختانه نتایج خوب و قابل تأملی نیز به همراه داشت.

در این میان، نکته جالب توجه این بود که هر صنعتی که وابستگی بیشتری به خارج داشت، درخواست‌هایش نیز از پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌های کشور، بیشتر شد؛ صنایع نفت و گاز، صنایع حمل و نقل و صنایع پزشکی از این جمله اند و اکنون مراکز دانشگاهی با اثراتی که بر تأمین نیازهای این صنایع گذاشتند، پاسخگوی درخواست صنایع کشور شده اند. اجباری که به نظر، حالا رنگ و بوی اعتماد به خود گرفته و این امید را ایجاد کرده که می‌توان با تکیه بر توان بومی، تنگناهای ناشی از تحریم‌ها را تا حدودی پشت سر گذاشت.

از سوی دیگر یک امتیاز دیگر انسداد درهای خارجی به روی صنایع ایرانی این بود که پژوهش‌های قفسه‌ای و کتابخانه ای، بیرون کشیده و عملیاتی شد و محققان ایرانی را بیش از گذشته به عرصه رقابت وارد کرد.

ارتباط صنایع و دانشگاه رکورد زد / رشد دوبرابری میزان قراردادها

به گفته مسئولان وزارت علوم، ارتباط میان صنایع و دانشگاه‌ها، در سال ۹۸ رشد قابل توجهی (افزایش دو برابری) در مقایسه با سال‌های گذشته داشت؛ به طوری که بر اساس آمار، حجم ریالی قراردادها در سال ۹۷، حدود ۹۵۰ میلیارد تومان بود که در سال ۹۸، به رقمی نزدیک به یک هزار و ۹۵۰ میلیارد تومان رسید و تعداد آن نیز از قریب به ۵ هزار قرارداد در سال ۹۷، به بیش از ۸ هزار مورد در سال ۹۸ رسید که حاکی از یک روند رو به رشد است.

برای اینکه مطلع شویم ارتباط صنایع با دانشگاه‌ها در یکی دو سال اخیر چه تحولاتی را پشت سر گذاشته، با برخی از مدیران ارتباط با صنعت دانشگاه‌ها و معاونان پژوهشی دانشگاه‌هایی چون شریف، علم و صنعت ایران، شیراز و … گفتگو کردیم.

مشروح این گفتگوها در زیر آمده است:

محمدرضا موحدی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه شریف بر این باور است که در یکی دو سال اخیر، ارتباطات بین دانشگاه و صنعت رشد قابل توجهی داشته و در حال حاضر، بسیاری از مجموعه‌ها برای رفع مشکلات خود، به دانشگاه مراجعه می‌کنند. وی در این باره به خبرنگار مهر گفت: در شرایط تحریم، بسیاری از مجموعه‌های صنعتی و شرکت‌ها؛ حتی بخش خصوصی که در حوزه «های تک» فعال بوده و در تأمین مواد اولیه، تجهیزات و خدمات مهندسی که غالباً از خارج کشور تأمین می‌شود، به مشکل بر می‌خورند به طور طبیعی، بیش از پیش به همکاری با دانشگاه‌ها روی آورند و رغبت فزاینده‌ای نشان دادند.

بومی سازی تجهیزات نفتی / تأمین قطعات مصرفی مترو

موحدی با اشاره به اینکه در شرایط تحریم، حوزه تجهیزات نفتی با مشکلات متعددی دست به گریبان شده و برای تأمین تجهیزات و برخی مواد مورد نیاز خود به دانشگاه مراجعه کرده‌، گفت: در یکی ۲ سال اخیر همکاری‌های مشترکی در رابطه با تأمین تجهیزات استخراج و بهره برداری بهینه از چاه‌های نفت، صورت گرفته است.

وی گفت: در جریان این امر، به دنبال درخواست صنایع مورد اشاره، دانشگاه توانسته تکنولوژی مورد نیاز را بومی سازی، تجهیزات را تولید و آن را مورد آزمایش و تست‌های لازم قرار دهد که خوشبختانه جواب هم داده است و اکنون این آمادگی وجود دارد که در صورت نیاز این تجهیزات برای صادرات نیز تولید شوند.

معاون پژوهشی دانشگاه صنعتی شریف با بیان این مطلب که این دانشگاه با ایجاد ارتباط تنگاتنگ با حوزه تجهیزات ریلی؛ اعم از مترو و راه آهن، اقدامات اساسی برای تأمین قطعات و مواد مصرفی مورد نیاز این بخش و مشارکت در شبکه‌های ارتباطی و شبکه‌های برق را انجام داده، افزود: دانشگاه اکنون به عنوان مشاور فنی شرکت مترو تهران در تأمین تجهیزات کمک حال این مجموعه است.

طراحی و تولید تجهیزات الکترونیکی / ساخت تکنولوژی نیازمند صبر است

موحدی از همکاری این دانشگاه در حوزه تأمین تجهیزات الکترونیک از جمله سامانه‌های «ذخیره سازی داده»، به عنوان یکی دیگر از زمینه‌های مشارکت با صنعت یاد کرد و ادامه داد: در حال حاضر برای بسیاری از مجموعه‌هایی که نیاز به سیستم‌های ذخیره سازی دارند، تجهیزات را به صورت بومی، طراحی و تولید کرده و تحویل داده‌ایم.

وی در ادامه تاکید کرد: دراین میان اما آنچه اهمیت دارد، این است که فرایند ساخت یک تکنولوژی و رسیدن به نتیجه مد نظر، علاوه بر سرمایه گذاری، نیازمند سعه صدر و صبر است. پس ضروریست که صنایع سرمایه گذار در خصوص محصولات تولید داخل برای توسعه فناوری، نمونه سازی، تست، آماده سازی و تجاری سازی، فرصت لازم را برای مراکز تحقیقاتی قائل شوند.

یکی دیگر از دانشگاه‌های فعال در زمینه پاسخگویی به نیاز صنایع، دانشگاه علم و صنعت ایران است؛ این دانشگاه در زمینه ساخت تجهیزات دفاعی کشور در یک سال گذشته نقس بسزایی داشته است. تورج محمدی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علم و صنعت ایران به دو روی سکه تأثیر تحریم‌ها اشاره می‌کند و معتقد است که تحریم‌ها، ۲ اثر متضاد بر حوزه پژوهش گذاشته است.

روی منفی تأثیر تحریم‌ها

وی افزود: اثر منفی این بوده که با بالا رفتن هزینه دسترسی به مواد و تجهیزات، عملاً در بخش تأمین تجهیزات حوزه پژوهش، دچار مشکل شده ایم و این نگرانی وجود دارد که در این بازار آشفته، مواد فیک و تقلبی به دست پژوهشگران و محققین داده شود و حتی اگر این اتفاق هم نیافتد، از طرفی قیمت‌ها برای دسترسی به مواد با کیفیت بالا، چندین برابر شده است؛ آنهم نه افزایش قیمتی متناسب با نرخ ارز، بلکه به مراتب بیشتر و البته نامتعارف.

افزایش ۴ برابری درخواست ساخت تجهیزات دفاعی

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علم و صنعت در ادامه افزایش اعتماد بنفس نزد پژوهشگران و اساتید جوان و همچنین اقبال رو به فزونی صنعت کشور به همکاری با دانشگاه‌ها را از جمله اثرات مثبت تحریم‌ها برشمرد و گفت: اکنون خوشبختانه به واسطه تحریم‌ها، ظرفیت پذیرش ایده‌های جدید، تا حدی در کشور بالا رفته و نتیجه این بوده که بخشی از این ایده‌ها، منجر به محصول شده و این موفقیت، اقبال بیش از پیش صنایع به همکاری با دانشگاه را در پی داشته است.

مدیر دفتر توسعه فناوری، تجاری سازی و کارآفرینی دانشگاه علم و صنعت در گفتگویی که با مهر داشت از افزایش ۴ برابری درخواست دستگاه‌های مربوطه برای ساخت قطعات دفاعی توسط این دانشگاه خبر داده است. او در همین رابطه توضیح داد که این سفارش‌ها عمدتاً در حوزه تولید قطعات «های تک» و «مدیوم تک» به دانشگاه ارائه شده و دانشگاه نیز به دانش فنی ساخت بعضی از تجهیزات دست یافته و در برخی موارد دیگر، مراحل طراحی و بومی سازی فناوری به سرانجام رسیده است.

رشد ۳۰ درصدی قراردادهای شهیدبهشتی با صنایع

دانشگاه شهید بهشتی با توجه به اینکه یک دانشگاه صنعتی به شمار نمی‌رود، بیشتر در حوزه‌های علوم انسانی فعال بوده است. ارتباط این دانشگاه با صنایع در مقایسه با گذشته رشد ۳۰ درصدی داشته و بیشترین قراردادها نیز مربوط به دانشکده علوم انسانی بوده است.

معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه شهید بهشتی همچنین معتقد است؛ انسداد راه خرید از خارج برای صنایع و افزایش درخواست از محققان و متخصصان، دانشگاه‌ها را فناور می‌کند و این امر تا حدودی محقق شده است.

بابک شکری معاون پژوهش و فناوری دانشگاه شهید بهشتی با تاکید بر اینکه پاسخ دهی دانشگاه‌ها به نیازهای صنایع، یک فرآیند زمان بر است، به مهر گفت: دانشگاه‌های ما قبلاً در چنین شرایطی قرار نداشته و صنایع نیازها و خریدهای خود را از خارج طلب می‌کردند، اکنون اما، رفته رفته و با توجه به شکل گیری رویکردی جدید، ایجاد دانشگاه‌های نسل سوم فناور محور و در ادامه توجه به لزوم بوجود آمدن دانشگاه‌های نسل چهارم کارآفرین، در حال تقویت است و دانشگاه‌ها باید از مراکز آموزشی و پژوهشی صرف به مراکز تولید فناوری و کار آفرین، تبدیل شوند.

نگرانی از بازگشت روال سابق / ترجیح صنایع برای انتخاب مسیر کوتاه‌تر

معاون پژوهشی دانشگاه شهید بهشتی از بازگشت روال سابق و پشت کردن صنایع به دانشگاه‌ها پس از لغو تحریم‌ها، نگران است. او در همین رابطه گفت: پیش بینی من این است که بعید نیست زمانی که تحریم‌ها برداشته شود، شاهد رویه و روال پیش از تحریم باشیم. چرا که صنایع ممکن است همچنان با هدف دستیابی سریع‌تر به منافع مالی و اقتصادی خود، ترجیح دهند مسیر کوتاه‌تر و ساده‌تر را پیش بگیرند.

شکری هم مانند معاون پژوهشی دانشگاه شریف معتقد است پاسخ به نیاز صنایع زمان بر است و می‌گوید اگر صبر و حوصله در داخل کشور و میان صنایع نهادینه شود، در بلند مدت قطعاً تلاش‌ها و تحقیقات دانشگاه‌ها جواب خواهد داد. او افزود: این راه، دقیقاً راهی است که کشورهای پیشرو و توسعه یافته صنعتی جهان پیموده و از آن عبور کرده اند. پس ما هم برای موفقیت در توسعه صنعتی و پیشرفت فناوری، باید همین مسیر را طی کنیم، مسیری که میان بر ندارد و اگر مصمم به رشد و شکوفایی صنعتی هستیم، مجبور به در پیش گرفتن این مسیر سخت هستیم.

دانشگاه شیراز از دیگر دانشگاه‌هایی است که رشد نسبتاً خوبی (حدوداً ۱۸ درصد) را در تعداد قراردادها با صنعت داشته و از این حیث در رده سوم بعد از دانشگاه تهران و صنعتی شریف قرار دارد. اما آن چیزی که بیش از همه مدیر دفتر فناوری و طرح‌های کاربردی دانشگاه شیراز بر آن تاکید دارد این است که در زمان اوج بحران، این دانشگاه افت نکرد و پژوهش‌ها تعطیل نشد. او مشکل نقدینگی صنایع در زمان عقد قرارداد را یکی از چالش‌های این ارتباط دو سویه عنوان می‌کند.

صنایع فقط در شرایط تحریم سراغ دانشگاه‌ها نیایند

سید فخرالدین افضلی در گفتگو با خبرنگار مهر با تاکید بر اینکه چرخه تولید صرفاً با حمایت‌های ظاهری نمی چرخد، گفت: صنایع صرفاً نباید در حالت تحریم به دانشگاه روی بیاورند و این موضوع باید تبدیل به یک رویه مستمر شود.

مدیر دفتر فناوری و طرح‌های کاربردی دانشگاه شیراز با اشاره به راه اندازی «خانه جامع صنعت» در این دانشگاه گفت: این خانه را حدود یکسال گذشته راه اندازی کردیم؛ خانه‌ای که در واقع سبب می‌شود صنعتگران، شرکت‌های بزرگ و کوچک و همچنین سازمانها و ارگان‌های مختلف مثل؛ شهرداری، مناطق ویژه اقتصادی و … هر کدام با ایجاد نمایندگی در خود دانشگاه، بدون واسطه و فارغ از بروکراسی‌های مرسوم با اساتید و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در تماس باشند.

تضمین کیفیت پروژه‌ها و طرح‌های دانشگاهی / اصل مشتری مداری

یکی دیگر از اقدامات قابل توجه دانشگاه شیراز در راستای ارتباط مؤثر با صنعت، تضمین کیفیت پروژه‌ها و طرح‌های دانشگاهی ست؛ اقدامی که سبب جذب فزاینده صنایع به سمت این دانشگاه می‌شود. افضلی در همین رابطه گفت: یک دفتر مدیریت پروژه تدارک دیده ایم که این دفتر، کیفیت کار را برای مشتریان ما که همان صاحبان صنعت و یا سازمانها هستند، تضمین می‌کند و بواسطه آن، قصد داریم کنترل کیفیت را برای تمامی طرح‌های دانشگاه، خصوصاً طرح‌های مهم داشته باشیم. بر این اساس، دانشگاه راسا رصد می‌کند که پروژه‌ها سر وقت ایجاد و بموقع نیز با برخورداری از بالاترین سطح کیفی مورد انتظار به سرانجام برسد و این یعنی تلاش برای عمل به اصل مشتری مداری در اجرای پروژه‌ها.

از دیگر دانشگاه‌های فعال و مؤثر در ارتباط با صنایع مهم کشور می‌توان به دانشگاه شهید چمران اهواز اشاره کرد. این دانشگاه در یکی دو سال گذشته، در حوزه نفتی فعال بود و توانست برخی از تجهیزات این حوزه را بومی سازی کند. استان خوزستان به لحاظ موقعیت لجستیکی در جوار صنایع بزرگ مادر؛ همچون نفت، گاز و انرژی و … واقع شده و پس از تهران، بزرگترین تولید ناخالص ملی را در کشور دارد. افشین قنبرزاده مدیر ارتباط با صنعت دانشگاه شهید چمران اهواز درباره ارتباط این دانشگاه با صنایع مختلف بیشتر توضیح داد و گفت: چند سالی است رویکرد صنایع به منظور ارائه خروجی قابل قبول تغییر کرده و به همین دلیل، ارتباط خود را با دانشگاه‌ها گسترش دادند؛ متناسب با این شرایط، دانشگاه‌ها نیز تغییر رویه دادند و پژوهش‌ها از کتابخانه ها بیرون آمد و برای کمک به صنایع به کار گرفته شد.

دانشگاهی که تجهیزات مهم نفتی را بومی سازی کرد

وی افزود: دانشگاه شهید چمران اهواز در سالهای اخیر به صورت حرفه‌ای وارد حوزه ساخت تجهیزات صنعت نفت، گاز و حفاری شده که طراحی و ساخت سیمولاتور فوران گیر صنعت حفاری و طراحی و ساخت پمپ‌های میله‌ای مکشی و ساخت چندین نرم افزار از اقداماتی است که تاکنون توسط این دانشگاه انجام شده است؛ به طور مثال چاهی که تولیدش صفر بود، به واسطه این پمپ‌های مکشی، در حال حاضر روزی هزار و ۲۰۰ بشکه تولید نفت دارد.

مدیر ارتباط با صنعت دانشگاه شهید چمران اهواز ادامه داد: همچنین با تلاش محققان این دانشگاه، سیمولاتور فوران گیر صنعت حفاری با هزینه بسیار کمتر از مشابه خارجی، نخستین بار در کشور ساخته شد که این دستگاه می‌تواند جلوی حوادث ناشی از فوران چاه‌های نفتی را بگیرد.

آنطور که مدیران ارتباط با صنایع دانشگاه‌ها اذعان می‌کنند، ارتباط دانشگاه با صنایع مختلف در سال ۹۸، مؤثر بوده و در بسیاری از موارد منجر به تولید فناوری‌های بومی شده و در نهایت خودکفایی برخی تجهیزات مهم کشور را به همراه داشته است.

محمد سعید سیف مدیر کل دفتر ارتباط با صنعت وزارت علوم از افزایش تعداد قراردادهای دانشگاه و صنعت و همچنین حجم ریالی آنها در سال ۹۸ خبر داده است. او به خبرنگار مهر گفت: ارزیابی‌های کلی، نشان از افزایش میزان علاقمندی و رضایت نسبی طرفین دارد و افزایش میزان قراردادها حاکی از آن است که اعتماد دوطرفه‌ای میان دانشگاه و صنعت شکل گرفته است.