کاهش روابط ایران با غرب درپساکرونا/تعاملات خارجی در دیپلماسی شرقی

هرچند هیاهوی بحران سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ناشی از کرونا جهان را فرا گرفته ولی گسترش روابط میان تهران و پکن نشان می‌دهد که دیپلماسی نگاه به شرق در کشورمان اهمیتی روزافزون برای ایران یافته، که ماحصل آن پیشرفت سیاسی و اقتصادی برای کشور خواهد بود.

کم نبودند کسانی که همیشه کسب منافع سیاسی و اقتصادی ایران را در گرو مراودات با غرب و تأمین نظر سیاسیون اروپایی و آمریکایی می‌دانستند، از همین رو بود که برخی، تا با اخم مو بورهای چشم آبی روبرو می‌شدند، به سرعت سعی در تغییر سیاست خود می‌گرفتند.

حتی اگر این تغییر رویه، به قیمت زیر پا گذاشتن منافع هویت و ارزش‌های ملی و دینی کشورمان تمام می‌شد.

بحران کرونا هرچند تبعات بسیار بدی برای اقتصاد کشور داشته و طی آن برخی خانواده‌ها رخت سیاه به تن کردند؛ اما شاید یکی از نکات مثبتی که در آن مستتر بود این موضوع بود که نقاب از سیمای واقعی غرب برداشته شد و کشورهایی که روزی تلاش می‌کردند خود را بنیان گذاران نظم جهانی و تنها کشورهای متمدن بین‌المللی معرفی کنند، چهره واقعی خود را نمایان کردند و باعث شد جریانی در داخل کشور که سیاست‌های خود را همواره بر اساس اخم مو بورهای چشم آبی تنظیم می‌کرد این روزها آنها نیز از مسیر غرب به صورت شتابناک به سمت شرق آسیا حرکت کنند.

نمایش «غرب وحشی» در کرونا

این روزهای کشورهای غربی بسیار دورتر از آن تصویرهایی هستند که همیشه رسانه‌هایشان تلاش داشتند تا از آنها منتشر شود. دیگر از آن تصاویری که سیاستمداران کراوات زده برای گسترش همکاری میان کشورهای خود شعار سر می‌دادند، خبری نیست و این تصاویر جای خود را به دعواهای سیاسی، تهدید و دزدیدن ماسک، دستکش و ژل ضدعفونی داده است.

«جی بی پریتزکر» فرماندار ایلینویز آمریکا در مصاحبه‌ای با شبکه سی. ان. ان گفت: در آمریکا ایالت‌ها علیه یکدیگر رقابت می‌کنند. ما با سایر کشورها نیز رقابت می‌کنیم. در واقع اینجا فضای «غرب وحشی» حاکم است.

به واقع می‌توان اقدام کشورهای غربی در دزدیدن لوازم بهداشتی و درمانی از یکدیگر را می‌توان بازگشت آنها به دوران قرون وسطی و عصر دزدان دریایی نامید. از همین رو بود که مقام‌های آلمانی در واکنش به اقدامات آمریکا در به سرقت بردن ماسک‌های خریداری شده از چین، گفتند که واشنگتن نباید در بحران، از تاکتیک غرب وحشی استفاده کند.

اما دیگر روی سکه کرونا را می‌توان در کمک‌های درمانی و اقلام بهداشتی چین و روسیه به کشورهای غربی دید. غربی‌ها که همیشه خود را برتر از دیگر نقاط جهان می‌دانستند، به یکباره متوجه ناکارآمدی ساختاری کشورهای خود شده و دست نیاز به کشورهای شرقی دراز کردند، به طوری که فایننشال تایمز در گزارشی اعلام کرد، آمریکا از شرکت «کرت» روسیه که پیش تر توسط دونالد ترامپ تحریم شده بود، دستگاه ونتیلاتور خریده است.

این اتفاقات بر موضوع آغاز جهان پسا غربی که در آن کشورهای شرقی از جمله روسیه، هند، چین و حتی ایران در آن نقش آفرین بوده و دیگر کشورهای اروپایی و آمریکا تنها بازیگران مهم عرصه بین‌الملل نخواهند بود، صحه می‌گذارد و می‌توان به جرأت گفت که بحران کرونا تصورات پوشالی از اقتدار دنیای متمدن غربی را به اندازه چشم بر هم زدنی بر باد داد و افول غرب را سرعت بخشید.

«شرق محوری» در دوران کرونا

در این میان کمک‌های چین و روسیه به ایران نیز بسیار قابل ملاحظه بود، به طوری که چین به تنهایی تاکنون بیش از ۳۰ محموله کمک‌های بهداشتی و درمانی که شامل بیش از ۵۰۰ هزار کیت تشخیص کرونا، ۵۰۰ اتاق پیش ساخته بیمارستانی، ۱۰ میلیون ماسک، بیش از دو میلیون دستکش و حدود ۴۰۰ عدد ونتیلاتور بود را به ایران ارسال کرده است.

در کنار آن پیام بسیاری از چینی‌ها به ایران با محتوای «ایران قوی باش» نشان می‌داد، اقدامات اولیه ایران در ارسال کمک به چین و حمایت دستگاه دیپلماسی به موقع از پکن در ابتدای شیوع کرونا، سطح روابط سیاسی ایران و چین را به مرحله جدیدی وارد کرده است.

سال‌هاست که در ایران موضوع نگاه به شرق و گسترش روابط با کشورهای شرق آسیا مورد تاکید بوده است؛ ولی آنچه در عمل توسط وزارت امور خارجه طی سال‌های اخیر همچنان پیگیری می‌شد، همانا ارتباط با کشورهای غربی و تلاش برای راضی کردن آنها بوده است.

حتی بعد از خروج آمریکا از برجام و بدعهدی‌های اروپایی‌ها در اجرای تعهدات خود ذیل توافق هسته‌ای و همچنین قول‌های پوچ برای جبران خسارات تصمیم دونالد ترامپ برای خروج از برجام باعث نشد تا مقامات وزرات خارجه و دولتمردان دل از غرب و دنیای غرب کنده و منافع ملی را به نفع شایسته دنبال کنند؛ اما بحران کرونا و فرو رفتن کشورهای اروپایی و آمریکا در باتلاق بحران و در مقابل، همیاری به‌موقع دولت چین به کشورمان نشان داد که حوزه‌ای که سال‌ها مورد غفلت بوده، راهکار موفقیت در آینده است.

ابوالفضل ظهره‌وند سفیر اسبق کشورمان در ایتالیا و افغانستان به خبرنگار مهر گفت: آنچه در غرب شاهدیم، اختلاف میان دو سوی آتلانتیک است و این موضوع نشان می‌دهد که ما در کشور باید نگاه به شرق را در اولویت سیاست خارجی خود قرار دهیم. ما برای یکبار و همیشه باید از توهم رابطه با غرب دست برداشته و در دستگاه سیاست خارجی، نگاه واقع بینانه‌ای مبتنی بر الزامات ساختاری، نیازهای ملی و جهت گیری کلی در دستور کار قرار قرار دهیم.

از سوی دیگر سید هادی سید افقهی کارشناس مسائل بین‌الملل نیز در همین زمینه به خبرنگار مهر گفت: پیمان شانگهای از مواردی است که ایران می‌تواند روی آن کار کند و ظرفیت‌های این سازمان برای کشورمان بسیار خوب بوده و منفعت بالایی به همراه دارد.

جواد منصوری سفیر اسبق ایران در پکن در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: ما سال‌ها به دلیل حاکم بودن فضای نگاه به غرب در کشور، در مورد کشورهای شرق غفلت به خرج دادیم و این یک خسارت بوده است. اما اگر بتوانیم در دوران پساکرونا با استفاده از ظرفیت‌های داخلی و پتانسیل‌های خوبی که کشورمان دارا است، سیاست اصولی خود را با کشورهایی نظیر روسیه و چین که در زمره کشورهای شرق در راهبرد دیپلماسی ما تعریف می‌شوند به پیش ببریم، کشوری نیرومند در سطح آسیا خواهیم بود.

بنابراین باید وضعیت پیش آمده را که یک تهدید برای کشور محسوب می‌شد، با اتخاذ سیاست‌های راهبردی و درست به فرصت تبدیل کرد که اولاً با اعمال یک سیاست درست و اصولی که منطبق با منافع ملی کشورمان باشد، اولویت‌های سیاست خارجی را در چارچوب نگاه به شرق تنظیم کنیم که این موضوع می‌تواند در حوزه‌های سیاست و اقتصاد کشور مؤثر و کارا باشد.