آنچه درباره مالاریا باید بدانیم

بر اساس برآورد سازمان جهانی بهداشت، سالانه حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون مورد مالاریا در جهان وجود دارد که بیش از یک میلیون نفر در اثر ابتلا به آن جان خود را از دست می دهند. از مهمترین قربانیان مالاریا کودکان زیر پنج  سال هستند به طوریکه هر دو دقیقه یک کودک جان خود را از دست می دهد.

برخی کارشناسان بهداشت بر این باورند که از نظر تعداد مرگ و میر ناشی از بیماری مالاریای شدید به طور عمده از نوع فالسیپارم بوده و بیشترین موارد بیماری مالاریا در ایران مربوط به استانهای سیستان و بلوچستان، هرمزگان و قسمت گرمسیری کرمان است.

به گفته آنان، در ایران ۱۹ گونه پشه آنوفل شناخته شده که هفت گونه آن ناقل بیماری بوده و رایج ترین روش انتقال بیماری از طریق گزش پشه آنوفل ماده آلوده به انگل است.

روزبه نعمتی کارشناس بهداشت در این زمینه به خبرنگار ایرنا می گوید: افرادی که به بیماری مالاریا مبتلا می شوند ابتدا احساس سرما کرده و و سپس لرز می کنند و بعد دچار تب می شوند و تعریق را تجربه می کنند که به این مراحل حمله مالاریا گفته می شود.

وی، سردرد، استفراغ، بزرگی طحال، کم خونی و دردهای عضلانی را از علایم مالاریا می داند و ادامه می دهد: برای  جلوگیری از گزش توسط پشه آنوفل خوابیدن در زیر پشه بند در مناطقی که بیماری رایج بوده، استفاده از توری مناسب برای پنجره ها و دربهای خانه یا حداقل اتاقهای که افراد در شب در آنجا می خوابند، استفاده از مواد دور کننده حشرات بر روی پوست بدن و حشره کشهای خانگی بصورت اسپری یا تدخینی در محلهای استراحت قبل از خواب ضروری است.

این کارشناس تصریح می کند: مالاریا به دنبال نیش زدن افراد بوسیله پشه آلوده به انگل منتقل می شود. انگل پس از ورود به جریان خون به کبد نفوذ کرده  و با آلوده کردن سلولهای کبدی، باعث پاره شدن آنها شده و مجدداً به جریان خون وارد می شود. که در این مرحله به تکثیر در سلولهای خونی می پردازد. بالاخره پشه دیگر فرد را نیش می زند، که بدنبال آن سلولهای آلوده شده به انگل را وارد دستگاه گوارش خود می کند. که این پشه باعث انتقال بیماری به اشخاص دیگر می شود.

وی می افزاید: در کشور  به دلیل تنوع آب و هوایی، وسعت زیاد و برخی مشکلات فنی مبارزه با مالاریا سخت‌تر می‌شود. همچنین به دلیل همسایگی با افغانستان و پاکستان و تبادل جمعیتی با سایر کشورهای مالاریاخیز مانند هند، بنگلادش و برخی کشورهای آفریقایی، کنترل بیماری اندکی سخت‌تر از سایر نقاط جهان است.

نعمتی خاطرنشان می کند: سمپاشی، لارو کشی، بیماری یابی اکتیو، مه پاشی، استفاده پشه بند آغشته به حشره کش برای مقابله با مالاریا ضروری است.

احمد رئیسی اداره کنترل و مبارزه با مالاریا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این زمینه می گوید: در سالیان گذشته وقتی در مورد مالاریا صحبت می‌کردیم علائمی مثل تب نوبه یا تب و لرز به خاطر می‌آمد، اما آنقدر داروهای ضد تب و مسکن به وسعت در دنیا استفاده می‌شود که انگل مالاریا هم روش عمومی بیماری‌زایی خود را نشان نمی‌دهد.

وی می افزاید: به عنوان مثال ممکن است بیمار مبتلا به مالاریا داشته باشیم که نه تنها تب نوبه نداشته باشد، بلکه حتی هیچ علامتی از مالاریا هم نداشته باشد و تنها در نمونه‌های آزمایشگاهی ابتلای او به مالاریا مشخص شود. علت اصلی این موضوع آن است که علائم تیپیک بیماری مانند گذشته در کشورهایی مثل ایران دیده نمی‌شود زیرا فرد به محض احساس تب یا سر درد با مصرف مسکن خود درمانی را آغاز می‌کند و همه این داروها سبب می‌شوند علایم استاندارد مالاریا بروز پیدا نکند.

رئیسی با تاکید بر اینکه دو سال است که هیچ مورد بومی مبتلا به مالاریا که در خاک کشورمان به بیماری مبتلا شده باشد، نداریم، می گوید: اما همچنان رفت وآمدهای مرزی سبب شده موارد غیربومی به خصوص در استان‌های سیستان بلوچستان، هرمزگان و بخش جنوبی استان کرمان مشاهده شود.

وی اظهار می دارد: متاسفانه موارد وارده مبتلا به مالاریا که منجر به مرگ شده را در دو سال اخیر داشتیم اما موارد بسیار نادر و تک گیر است. بیماران در ایران مبتلا نشدند و بیماری را از خارج از مرزها با خود آوردند. بیش از ۹۵ درصد موارد ابتلا به مالاریا جزو موارد وارد شده به کشور از پاکستان و افغانستان هستند، آن پنج درصد دیگر هم ایرانیانی هستند که در سفر به این کشورها به بیماری مبتلا شده‌اند.

رئیسی تصریح می کند: هنوز هم عمده‌ترین راه انتقال بیماری از طریق نیش پشه آنوفل ماده است. حدود ۶ گونه از پشه آنوفل در ایران وجود دارد که خوشبخانه دو یا سه نوع بیشتر نیستند که به شکل فعال عامل انتقال بیماری در جنوب و حنوب شرقی هستند و بقیه مخصوص شمال زاگرس هستند که انتقال مالاریا از آنها نداریم. این پشه‌ها از غروب آفتاب تا هنگام طلوع خونخواری می‌کنند. همچنین اگرچه شایع‌ترین راه انتقال مالاریا گزش پشه آلوده است، اما در موارد نادر احتمال انتقال از راه استفاده از سرنگ مشترک در میان معتادان تزریقی نیز وجود دارد.