ارتباط مرموز ویروس کرونا و قلب
در این حال به نظر می‌رسد میوکاردیت یا ناشی از عفونت مستقیم ویروس کرونا باشد که مستقیما قلب را مورد تهاجم قرار می‌دهد یا اینکه ممکن است در نتیجه التهاب ناشی از پاسخ ایمنی بیش از حد بدن در برابر ویروس ایجاد شود.
مجموعه تحقیقات درباره کووید-۱۹ سبب افزایش نگرانی درمورد عوارض قلبی ناشی از ابتلا به این ویروس شده است. درحالی‌که از مدتی قبل روشن شده بود که بیماران مبتلا به کووید-۱۹ مشکلات قلبی هم پیدا می‌کنند، اما مستندات علمی در همین چند هفته اخیر نشان داده که حتی در مبتلایان بدون علامت بیماری کووید-۱۹ هم ممکن است آسیب‌های قلبی ایجاد شود.
این یافته‌های دلهره‌آور، احتیاط فوق‌العاده کالج‌ها و لیگ‌های حرفه‌ای ورزشی را درمورد برگزاری یا عدم برگزاری مسابقات توجیه می‌کند. اخبار در این زمینه خیلی سریع و بی‌ملاحظه پخش می‌شوند؛ مثلا اینکه بازیکن خط حمله تیم دانشگاه ایندیانا به دلیل ابتلا به کووید-۱۹ با مشکلات قلبی دست‌به‌گریبان شده یا بازیکن دانشگاه هوستون که به خاطر عوارض قلبی ناشی از بیماری از رقابت‌های این فصل کنار کشیده است.
به گزارش شبکه ESPN آمریکا، بیش از یکی، دو جین از ورزشکاران عضو پنج مدرسه برتر فوتبال آمریکایی، به خاطر ابتلا به ویروس کرونا دچار عوارض قلبی شده‌اند و به همین خاطر دو تا از این پنج مدرسه اعلام کرده‌اند که تمامی رقابت‌های ورزشی را تا ۲۰۲۱ به تعویق خواهند انداخت.
«ادواردو رودریگوئز»، تک‌خال پرتابگر توپ تیم جوراب‌قرمز‌های بوستون در لیگ بیسبال آمریکا، به خبرنگار‌ها گفته که به خاطر درگیری با کووید-۱۹ و متعاقب آن ایجاد میوکاردیت (التهاب عضله قلب) که باعث شده رقابت‌ها را نیمه‌کاره رها کند، «احساس می‌کند صد سالش شده است». این را هم می‌افزاید: «قلب مهم‌ترین عضو بدن است و وقتی می‌شنوی مشکل قلبی پیدا کرده‌ای، طبیعی است که بترسی.
حالا که می‌دانم مشکلم چیست، همچنان احساس ترس می‌کنم». اما چرا این ورزشکار‌ها و تشکیلات ورزشی تا این حد احتیاط می‌کنند؟ این موضوع به خاطر ریسک ابتلا به میوکاردیت است. با اینکه میوکاردیت اکثرا خوش‌خیم است، اما می‌تواند به عوارض شدیدی نظیر آریتمی قلبی، نارسایی مزمن قلب و حتی مرگ ناگهانی منجر شود. همین چند هفته پیش «مایکل اوجو»، بسکتبالیست سابق ایالت فلوریدا، کمی پس از بهبودی از کووید-۱۹ و حین بازی پروبال، به دلیل عوارض قلبی جان خود را از دست داد.
در این حال به نظر می‌رسد میوکاردیت یا ناشی از عفونت مستقیم ویروس کرونا باشد که مستقیما قلب را مورد تهاجم قرار می‌دهد یا اینکه ممکن است در نتیجه التهاب ناشی از پاسخ ایمنی بیش از حد بدن در برابر ویروس ایجاد شود.
این شکل از میوکاردیت وابسته به سن هم نیست؛ محققان اخیرا در ژورنال لنست گزارشی درمورد کودکی ۱۱ساله مبتلا به سندرم التهاب چند‌سیستمه (MIS-C) منتشر کردند که بر اثر میوکاردیت و نارسایی قلبی درگذشته بود. در کالبدشکافی، اجزای ویروس کرونا در بافت قلب کودک تشخیص داده شد که نشان‌دهنده دخالت مستقیم ویروس در مرگ او بود.
در حقیقت، محققان پروتئین‌های ویروسی را در عضله قلب شش بیمار دیگر نیز که بر اثر کرونا درگذشته بودند، یافته‌اند. نکته شایان توجه درباره این بیماران آن است که دلیل مرگ آن‌ها نارسایی ریوی درج شده؛ چرا‌که نه علائم بالینی درگیری قلبی داشته‌اند و نه سابقه قبلی بیماری قلبی.
«اوساما ساموئل»، سرپرست بخش قلب بیمارستان مونت‌سینای اسرائیل در نیویورک، به نویسنده مقاله درمورد گروهی از بزرگ‌سالان نسبتا جوان مبتلا به میوکاردیت گزارش داده که تعدادی از این بیماران حدود یک ماه قبل از عفونت کووید-۱۹ بهبود پیدا کرده بودند.
در یکی از این بیماران، میوکاردیت چهار هفته پس از زمانی که تصور می‌شد عفونت کووید-۱۹ او بهبودی یافته، در بدنش شروع به توسعه کرد که یک دوره درمان با ترکیبات استروئیدی، منجر به گسترش پری‌کاردیت در وی شد.
در بیمار دوم، زنی ۴۰ساله، میوکاردیت منجر به کاهش عملکرد قلب شده و در سومین بیمار که ورزشکاری مرد و ۴۰ساله است، مکررا اختلالاتی خطرناک در ریتم بطنی قلب پدید آمده به‌طوری‌که پوشیدن یک دفیبریلاتور (دستگاه الکتروشوک) خارجی را جهت ادامه حیات وی ضروری کرده است.
نتایج آزمایش‌های ام‌آرآی این بیمار، فیبروز و ضایعات عضله قلب را نشان می‌دهد که ممکن است ادامه‌دار باشد و در نهایت شاید حتی به قرار‌دادن یک دفیبریلاتور دائمی در بدن نیاز داشته باشد. در کل تشخیص میوکاردیت فوق‌العاده مشکل است. بیماران مبتلا به میوکاردیت اغلب علائمی مانند تنگی نفس، درد قفسه سینه، تب و خستگی را تجربه می‌کنند؛ درحالی‌که برخی از آن‌ها هیچ علائمی ندارند.
آقای «جِی. ان» یک پرسنل درمانی است که اواخر مارس امسال برای اولین‌بار علائم کووید-۱۹ در وی ظاهر شده و نهایتا با ایجاد تب‌های بی‌وقفه تا ۱۰۴ درجه فارنهایت، تنگی قفسه سینه، حالت تهوع، استفراغ و اسهال در مرکز پزشکی مونت‌سینا بستری شد. او که فقط ۳۴ سال دارد، برای نویسنده مقاله شرح داده که حتی دارو‌هایی نظیر ادویل و استامینوفن هم تأثیری در پایین‌آوردن تب او نداشته‌اند.
بالاخره هم به میوکاردیت ناشی از کووید-۱۹ و نارسایی شدید قلبی مبتلا شد. پزشکان وی را در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان بستری کرده و به دلیل عملکرد بسیار ضعیف قلبش، او را به یک دستگاه بالن‌پمپ داخل آئورتی (IABP) متصل کردند.
او دو هفته را در بخش مراقبت‌های ویژه ماند، اما از زمان ترخیص، بیماری او مجددا عود کرده و حالا عنوان می‌کند: «من خیلی مراقب وضعیتم هستم، نگرانم که این مشکل تا کی ممکن است ادامه داشته باشد، شاید حتی مادام‌العمر با این وضعیت دست‌به‌گریبان بمانم».
وی اضافه می‌کند که حتی فعالیت‌های روزمره معمولی مثل بغل‌کردن و بالا‌بردن دختر یک‌ساله‌اش از پله‌ها نیز او را به‌شدت خسته و درمانده می‌کند. او از ماه مارس هم نتوانسته سر کارش حاضر شود. بنا بر بعضی گزارش‌ها (که البته عمومیت ندارد) نزدیک به هفت درصد مرگ‌های ناشی از کووید-۱۹ ممکن است به میوکاردیت مرتبط باشد.
آریتمی همراه با میوکاردیت نیز نگران‌کننده است و محققان دریافته‌اند که در بیماران کووید-۱۹ نسبتا شایع است. درمورد آقای «جِی. ان» گفتنی است که او چندین‌بار متوجه شد ضربان قلبش افزایش یافته و در محدوده ۱۳۰ ضربه در دقیقه قرار دارد. هرچند میزان شیوع آریتمی در بیماران مبتلا به کووید-۱۹ دقیقا مشخص نیست.
در یک مطالعه روی بیماران دارای میوکاردیت که به کووید-۱۹ مبتلا نبودند، آریتمی‌های بطنی در ۷۸ درصد موارد اتفاق افتاده است. حدود ۳۰ درصد از این بیماران طی ۲۷ ماه بعد دچار آریتمی حاد شده بودند.
کارشناسان تخمین می‌زنند که نیمی از موارد میوکاردیت بدون عارضه‌ای مزمن برطرف می‌شود، اما نتایج چندین مطالعه نشان داده است که بیماران مبتلا به کووید-۱۹ ماه‌ها پس از ابتلا به ویروس، علائم میوکاردیت را ظاهر می‌کنند.
براساس مطالعه‌ای منتشرنشده روی ۱۳۹ پرسنل درمانی که به ویروس کرونا مبتلا شده و بهبود یافته بودند، حدود ۱۰ هفته پس از ظهور علائم کرونا در ۳۷ درصد از این بیماران، میوکاردیت و میوپریکاردیت تشخیص داده شده بود، درحالی‌که کمتر از نیمی از این تعداد در اسکن اولیه علائم میوکاردیت را نشان داده بودند.
قطعا ظهور هر‌گونه عوارض قلبی طی چند هفته تا چند ماه پس از ابتلا بیمار به کووید-۱۹ نگران‌کننده است، هرچند گزارش‌های چنین مواردی در حال افزایش است. در یک تحقیق که در آلمان انجام شده، ۷۸ درصد بیماران بهبودیافته از کووید-۱۹ که اکثرشان تنها علائم خفیف تا متوسط بیماری را داشته‌اند، با گذشت بیش از دو ماه از تشخیص اولیه بیماری، علائم درگیری قلبی را نشان داده‌اند.
در‌عین‌حال مشخص شده که از هر ده نفر، شش نفر به التهاب پایدار میوکاردیت مبتلا شده‌اند. «الیکه ناگل»، پژوهشگر اصلی این پروژه، ضمن تأکید بر اینکه لازم نیست بیماران نگران باشند، در ایمیل خود اضافه می‌کند: «برداشت شخصی من این است که کووید-۱۹ میزان بروز نارسایی قلبی را در دهه‌های بعدی افزایش خوهد داد».
مراقبت و پایش بیماران مبتلا به میوکاردیت کاری طاقت‌فرساست. خوشبختانه برخی موارد حاد میوکاردیت به خودی خود بهبود می‌یابند و در این حال تنها به نظارت در بیمارستان و احتمالا برخی دارو‌های قلبی نیاز دارند. این را از قبل می‌دانیم که استروئید‌ها و ایمونوگلوبولین‌ها (که علیه انواع دیگر میوکاردیت می‌توانند مفید باشند) در میوکاردیت حاد ویروسی تأثیری ندارند، هرچند به نظر «ساموئل» ممکن است بتوان نقشی برای استروئید‌ها در درمان بیماران جوان‌تر قائل شد؛ چرا‌که به نظر می‌رسد بیشتر از نوع خودایمن این بیماری باشند.
البته واکسن مؤثر می‌تواند در وهله اول از بروز موارد میوکاردیت جلوگیری کند. بنا بر گفته «ساموئل»، در ورزشکارانی که مبتلا به میوکاردیت تشخیص داده شده‌اند، ورزش‌های رقابتی می‌تواند منجر به آریتمی حاد قلبی شده یا حتی سبب مرگ ناگهانی شود؛ بنابراین لازم است به دلیل درجه خطر بالا، حداقل سه تا شش ماه از این رقابت‌ها کناره‌گیری کنند.
در واقع ورزشکاران متعددی تاکنون این‌گونه هشدار‌ها را جدی گرفته‌اند و احتمالا در آینده نزدیک در دوران اوج رقابت‌های ورزشی قهرمانی شاهد چنین کناره‌گیری‌هایی خواهیم بود. می‌پرسید خب، بقیه ما چه کار باید بکنیم؟
ماسک بزنید، فاصله اجتماعی را رعایت کنید، از حضور در اجتماعات بزرگ خودداری کرده و زمان بیشتری را در فضای باز و خارج از منزل سپری کنید. من توصیه آقای «جِی. ان» را تکرار می‌کنم: «مراقب باشید تا از همان ابتدا ویروس وارد بدنتان نشود» و این تا به امروز، بهترین دفاعی است که در برابر بیماری کووید-۱۹ داریم.
