غلامعباس توسلی درگذشت

به گزارش کتاب ایران(ایبنا) غلامعباس توسلی (زاده ۱ خرداد ۱۳۱۴ در رشتخوار) جامعه‌شناس برجسته ایرانی است.

وی در ۱ خرداد ۱۳۱۴ در رشتخوار و در خانواده‌ای از طبقه متوسط متولد شد. پدرش ملااحمد توسلی را در یازده سالگی از دست داد.

وی از سن شش سالگی وارد مکتب‌خانه شد و آموختن قرآن و فارسی را تا فراگیری آثار سعدی، حافظ، عربی را در حد نصاب، جامع المقدمات و صمدیه ادامه داد. پس از فوت پدر وارد مدارس جدید شد و مستقیماً در کلاس چهارم ابتدایی دبستان طغرایی رشتخوار پذیرفته شد و بعد نیز در دبیرستان قطب‌الدین حیدر در تربت حیدریه تحصیلات خود را ادامه داد.

سوابق دانشگاهی

او با گذراندن امتحان ورودی وارد دانشسرای عالی تهران شد. او همزمان در سه رشته زبان فرانسه، ادبیات و فلسفه قبول شد. اما چون در کنکور زبان و ادبیات فرانسه اول شده بود بالاجبار در آن رشته مشغول تحصیل شد. اما هم‌زمان با ورود او به این رشته، جایگاه زبان فرانسه متزلزل شد و او نیز مطالعه انگلیسی را در کنار فرانسه آغاز کرد.

در دوره کارشناسی دانشسرای عالی نیز حائز رتبه اول شد و علاوه بر دریافت مدال فرهنگ با پایه دبیری به استخدام همان مؤسسه درآمد. از هم دوره‌ها و دوستان این دوره توسلی، محمدعلی رجایی، باقر پرهام و داور شیخاوندی را می‌توان نام برد و علی شریعتی و حسن حبیبی نیز با او هم دوره بودند. او با استفاده از امتیاز شاگردان رتبه اول و پس از یکسال تدریس در دانشسرای عالی تهران به اروپا اعزام شد و تحصیلات خود را در دانشگاه پاریس ادامه داد و در آنجا تصمیم گرفت جامعه‌شناسی بخواند. در آن زمان در فرانسه جامعه‌شناسی به تازگی از فلسفه جدا شده بود و اساتید به نامی در دانشگاه‌های آنجا مشغول تحصیل بودند.

عنوان رساله اصلی او «جامعه سنتی ایران از دید اروپائیان: مقایسه دیدگاه انگلیسی‌ها و فرانسویان» و رساله فرعی «صنایع دستی ایران و جنبه‌های روان‌شناسی اجتماعی آن» بود. رساله اصلی با کمک مالی مرکز تحقیقات علمی فرانسه قبل از دفاع به چاپ رسید.

توسلی در تابستان ۱۳۴۵ به ایران بازگشت و تدریس خود را با سمت استادیاری از سر گرفت. وی علاوه بر تدریس در دانشسرا از همان آغاز ورود در بخش مطالعات شهری مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران نیز به تحقیق پرداخت و در مطالعات اقتصادی و جامعه‌شناختی و طرح‌های جامع شهری از جمله طرح جامع تهران که از سوی سازمان برنامه به مؤسسه واگذار شده بود و طرح جامع شیراز که با همکاری دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران انجام می‌پذیرفت و همچنین طرح‌های جامع اراک و همدان و چند شهر دیگر شرکت داشت و به صورت مستقل آن‌ها را سرپرستی و تدوین می‌نمود. وی در آن دوره همچنین سرپرستی طرح ارزشیابی سواد توأم با حرفه را که در اصفهان و دزفول به‌طور آزمایشی از سوی یونسکو و سازمان برنامه وارد تجربه عمل شده بود، برای ارزیابی و بازسازی در مؤسسه به عهده داشت. نتیجه این تحقیقات و مطالعات علاوه بر گزارش‌های علمی، پیشنهادهایی عملی برای چگونگی توسعه و رشد شهرها در آینده بود.

توسلی سپس به درخواست دانشگاه ملی ایران، رشته جامعه‌شناسی را در دانشکده ادبیات آن دانشگاه پایه‌گذاری و برنامه‌ریزی کرد و به تدریس برخی دروس در آنجا پرداخت. در سال ۱۳۵۰ از دانشسرای عالی به دانشگاه تهران منتقل شد و یکسال بعد به دانشیاری ارتقا یافت. وی یک سال بعد از آن به سمت مدیر گروه جامعه‌شناسی انتخاب شد. در سال ۱۳۶۴ مجدداً به عنوان مدیر گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران انتخاب شد و یک سال بعد نیز به سمت ریاست دانشکده منصوب گردید. او همچنین در ایجاد دوره دکتری در دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس و دانشگاه آزاد اسلامی نقش بسزایی بر عهده داشته‌است.

دکتر غلامعباس توسلی تاکنون بیست جلد کتاب تألیف کرده‌است که برخی از آن‌ها مانند نظریه‌های جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی کار و شغل، جامعه‌شناسی دین و … به چاپ‌های مکرر رسیده‌اند. ایشان همچنین در حدود شصت مقاله علمی ـ پژوهشی در مجلات معتبر داخلی و بین‌المللی منتشر کرده‌است.

محمدرضا جوادی یگانه در گفت‌وگو با خبرگزاری ایبنا از انجام هماهنگی‌های لازم در قطعه نام آوران بهشت زهرا خبر داد. گفتنی است احتمالا مراسم تشییع و تدفین این چهره جامعه شناسی در روز یکشنبه 27 مهر برگزار خواهد شد.