هواشناسی: زمستان سختی در راه است

روزنامه جام جم نوشت: «در یکی از روزهای واپسین آبان، آسمان تهران گرفته بود و یک‌جور سفیدی خاص داشت. از او که پرسیدیم هوای تهران بالاخره امروز ابر است یا آلوده، گفت هر دو. هوا آلوده بود چون رسم روزهای پاییز همین بود و کلی منوکسیدکربن و گازهای متان و اتان در هوا جمع شده بود که علت سفیدی رنگ آسمان بود. شاید جوری کنجکاوی بود یا نوعی تست زدن رئیس سازمان هواشناسی. وقتی از او خواستیم وضعیت هوای چند روز آینده تهران را پیش‌بینی کند، البته که این کار برای سحر تاجبخش که شغلش حل معادلات دیفرانسیل و سر و کله زدن با مدل‌های هواشناسی است کار دشواری نبود. برای همین در آن روز یکشنبه گفت تهران چهارشنبه و پنجشنبه بارانی خواهد بود. چهارشنبه اولین قطرات باران که بر پشت بام‌های تهران خورد او پیروز میدان پیش‌بینی بود ولی پنجشنبه که چندان خبری از بارش‌ها نبود پای پیش‌بینی‌ها سست شد. تاجبخش آن روز یکشنبه پیش‌بینی کرده بود که روزهای دوشنبه و سه‌شنبه هفته بعد هم باران می‌بارد که هسته اصلی‌اش در اردبیل و گیلان است ولی از جمعه‌شب تا تمام ساعات شنبه و یکشنبه در تهران باران بارید.
داستان پیش‌بینی‌های هواشناسی دقیقا از همین نقطه آغاز می‌شود؛ از این که اولا پیش‌بینی‌ها، پیشگویی نیستند تا مو لای درزشان نرود و دوما سازمان هواشناسی ما سازمان چندان مجهزی نیست که بتواند بهتر و کم‌خطاتر پیش‌بینی کند. ما با سحر تاجبخش درباره فاصله‌های دردناک‌مان با استانداردهای جهانی و کمبودهای تجهیزاتی زیاد حرف زدیم، درباره این که تحریم‌ها و تنگناهای مالی پایشان را گذاشته‌اند بیخ گلوی سازمان. ما درباره چندصدایی و کلی مداخله و موازی‌کاری در پیش‌بینی وضع هوا نیز حرف زدیم و وقتی موضوع سیل و این تارهای غلط در هم تنیده پیش آمد پشت‌مان لرزید. زمستان امسال به گفته تاجبخش سردتر از معمول خواهد بود ولی بارش‌ها چیزی در حد نرمال و حتی پایین‌تر از آن. اما آن چه از آن ترسیدیم این جمله وی بود که گفت در ماه‌های آینده باید منتظر وقوع سیل باشیم؛ آن هم سیل‌هایی که لزوما با مقدار بارش‌ها مرتبط نیست، بلکه با بی‌تدبیری‌ها پیوندی عمیق دارد.
گزیده این گفت‌گو را در ادامه می‌خوانید:
– پاییز امسال، هم خشک‌تر است و هم دیرتر شروع شده، یعنی انگار پاییز از لحاظ بارشی به تاخیر افتاده است.
– پیش‌بینی ما این است که پاییز پربارانی نداریم و بارش‌ها نرمال به سمت پایین‌تر از نرمال است.
– بارش‌هایی هم که تا به‌ حال داشته‌ایم از میانگین‌های بلندمدت کمتر است اما پیش‌بینی می‌کنیم در ماه‌های آذر و دی شرایط بارش کمی رو به بهبود برود.
– پیش‌بینی ما این است که امسال زمستان سردی داریم. به نظر می‌رسد چند پیک بارش برف را خواهیم داشت ولی هنوز نمی‌توانیم با اطمینان حرف بزنیم، چون عدم قطعیتش زیاد است. الگوهای زمستانی خیلی متغیرند و ممکن است یک ماه دیگر تغییر کنند.
– متداول نیست که بگوییم هوا چند درجه زیرصفر می‌رود ولی زمستان امسال دما از حد نرمال پایین‌تر خواهد بود؛ به‌خصوص در بخش‌های شمالی و شرقی کشور. این اتفاق در جنوب و جنوب‌ غرب کشور رخ می‌دهد اما در قطب کشاورزی کشور که در شمال و شرق کشور است، سرمازدگی را بیشتر محتمل می‌دانیم.
– حتما برف خواهد بارید. به نظر می‌رسد چند برف قابل ملاحظه در باند شمالی که تهران هم جزو آن است، خواهیم داشت ولی این را با قطعیت نمی‌گویم، چون عدم قطعیت وجود دارد.
– این‌ که ما الان با استانداردهای جهانی فاصله زیادی داریم، امری بدیهی است. این‌ که اگر ما تجهیزات‌مان را قوی‌تر کنیم و شبکه دیده‌بانی‌مان را تقویت کنیم وضع پیش‌بینی‌های‌مان بهتر می‌شود، نیز بدیهی است.
– افزایش داده‌های دیده‌بانی کمک می‌کند خطاهای ما کمتر شود. پس هرچه داده‌ها بیشتر باشد، ورودی‌ها بهتر و خروجی‌ها مطلوب‌تر می‌شود.
– ما از دستگاه‌هایی که اعتبارات مالی دارند و می‌توانند تجهیزات بخرند، استقبال می‌کنیم اما حرف‌مان این است که از ما نظر تخصصی بخواهند. در مدیریت بحران استان تهران خوشبختانه این اتفاق رخ داده. اینها سامانه هشدار سیل را که راه‌اندازی کردند، با نظر پژوهشگاه ما بود. ما می‌گوییم اگر اعتبارات دست ما نیست، لااقل کارها با مشارکت فنی ما باشد.
– در سیل لرستان با پیش‌بینی‌های ما بود که بسیاری از اماکن مسکونی تخلیه شد که اگر نمی‌شد، کشته‌های به بالای هزار نفر می‌رسید.
– مدیران دولتی عدد نمی‌دهند، چون به رسانه‌ها اعتماد ندارند.
– برای وقوع سیل، بارش فقط یک پارامتر است و ما به کمک تصاویر رادار می‌توانیم برآورد خوبی از میزان بارش داشته باشیم ولی سیل بیشتر از هر چیز به وضعیت زیرساخت مرتبط است. شما وقتی مسیر آب را می‌بندی، چیزی مانند اتفاق شیراز رخ‌ می‌دهد که از یاد هیچ‌کس نمی‌رود و وقتی در قم در مسیر آب، ساختمان‌سازی می‌کنید، معلوم است آب وارد جاده می‌شود وگرنه بارش شش میلی‌متری که نباید باعث سیل شود.
– پیش‌بینی سیل حداکثر ۱۵ تا ۲۰ روز زودتر اتفاق می‌افتد. پس من از الان نمی‌توانم بگویم بهار سیل داریم یا نه. اما این را با قاطعیت می‌گویم که چون زیرساخت‌های مناسبی نداریم، اگر بارش‌های بالای ۴۰ یا ۵۰ میلی‌متر داشته باشیم، سیل هم داریم. همین پارسال دیدید که در شهرک پرند، چون راه رودخانه را بسته بودند، آب که راه به جایی نداشت، تبدیل به سیل شد و جاده تهران قم را بست. بعد می‌گویند هواشناسی چرا پیش‌بینی نکرده‌ای.
– توسعه‌یافتگی موضوعی متوازن است و در کشوری توسعه‌یافته همه جایش توسعه می‌یابد، پس نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم همه‌جا مشکل‌دار باشد. اما هواشناسی یکدفعه توسعه پیدا کند.
– باید عدم قطعیت در پیش‌بینی‌ها را باور داشته باشیم (هم مردم و هم مسئولان) و این‌ طور نباشد که مدیریت منابع آب کشور را وصل کنیم به یک کاغذ هواشناسی. اصلا سازمان هواشناسی بد، بیایید خفه‌اش کنید، اما برای مدیریت آب کشور باید سناریو داشت، همان‌طور که کشورهای دیگر دارند، نه این‌که مدیریت را رها کنیم و وقتی سیلی پیش آمد، آب را بدهیم در خانه و زندگی و مزارع مردم.