انتقاد گزارشگر سازمان ملل از ادامه تحریم کشورها با شیوع کرونا

به گزارش روز پنجشنبه ایرنا، «بنیاد گفت وگو و دوستی ملل» اقدام به برگزاری دومین همایش بین‌المللی «آینده صلح و حقوق بشر در آسیای غربی» کرده است. در این همایش که به صورت وبینار از دیروز چهارشنبه شروع شده و امروز پایان می یابد، افراد و شخصیت‌های سیاسی و علمی متعددی حضور یافته و سخنرانی کرده اند.
در این گزارش خلاصه‌ای از گفته‌های «آلنا دوهان» گزارشگر ویژه سازمان ملل در موضوع اقدامات اجباری یکجانبه و «ریم جیان» پژوهشگر مؤسسه تحقیقات تکمیلی ژنو ارائه شده است.  
 بنیاد گفت وگو و دوستی ملل یک موسسه غیر دولتی، غیر سیاسی، فرا مذهبی، غیر انتفاعی و فرا ملی و با اهداف بین المللی در راستای ارتقاء فرهنگ گفت وگو و صلح جهانی تاسیس شده است.
تغییر سازوکارهای تحریمی
آلنا دوهان در ابتدا ضمن اشاره به فراوانی تحریم‌ها گفت: مشکل اینجاست که ما آنقدر به شنیدن کلمه تحریم عادت کردیم که دیگر بررسی حقوقی راجع به موضوع‌ نمی‌کنیم. اگر به قطعنامه‌های شورای امنیت، شورای حقوق بشر و همچنین مجمع عمومی سازمان ملل نگاه کنیم؛ خواهیم دید که بسیاری از این قطعنامه‌ها در خصوص غیرقانونی بودن ‌اقدامات اجباری یک‌جانبه است.
گزارشگر ویژه سازمان ملل افزود: تحریم‌های چند لایه باعث شده تا برای ارسال کمک‌های بشردوستانه نیاز به اخذ چندین مجوز باشد تا جایی که حتی سازمان‌های بشردوستانه برای دریافت این مجوزها به مشکلات عدیده‌ای برمی‌خورند.
وی به تغییر سازوکارهای تحریمی طی ۵ سال گذشته پرداخت و عنوان داشت: سازوکارهای جدیدی که پنج سال پیش شناخته شده نبودند و حتی به آن‌ها فکر هم‌ نمی‌شد به کار گرفته می‌شوند. از این تحریم‌ها به عنوان تحریم‌های هدفمند یاد می‌شود…شورای امنیت تلاش کرده تا هنگام وضع تحریم، هدفمندتر عمل کند و مردم تحت ‌تأثیر و مدت تحریم‌ها را محدود کند. تحریم‌های ‌یک‌جانبه نیز از زمان پیدایش و تا به امروز‍‌ به صورت هدفمند اعمال شده‌‍‌اند، نه جامع.
دوهان تحریم‌های ثانویه را به عنوان یکی از اقداماتی معرفی کرد که ‌تأثیر تحریم‌های ‌یک‌جانبه را در حوزه حقوق بشر تشدید می‌کند. او همچنین به اثرات چنین تحریم‌هایی پرداخت و عنوان داشت: متأسفانه در شرایطی که به علت شیوع ویروس کرونا، بسیاری از بچه‌ها نمی‌توانند به دلایل مختلف به مدرسه بروند بسیاری از برنامه‌های مجازی که تحت نظر دولت آمریکا هستند، حتی برای مصارف آموزشی در دسترس جوامع تحت تحریم نیستند. در این شرایط امکان استفاده از بسترهای آموزشی و تخصصی مجازی برای متخصصان حوزۀ پزشکی وجود ندارد. مسئله دیگر، عدم امکان خرید نرم‌افزار توسط کشورهای تحت تحریم است. نرم‌افزارهایی که در کشورهای تحریم‌کننده تولید می‌شوند این برنامه‌ها‍‌ به صورت عادی خریداری می‌شوند و برخی از آن‌ها مصارف پزشکی و ضروری خاصی دارند.
 چارچوبی قانونی که رعایت نمی‌شود
 وی در ادامه افزود: طبق اساسنامه ۲۴ منشور سازمان ملل، مسئولیت حفظ صلح و امنیت جهانی از طرف اعضای سازمان ملل به شورای امنیت اعطا شده است. به صورت کلی دولت‌ها و همچنین سازمان‌های منطقه‌ای تنها مجاز‍‌ند تا در چهارچوب اختیارات داده شده توسط شورای امنیت سازمان ملل اقدام کنند. این مهم به معنای آن است که اگر شورای امنیت اقداماتی را برای موقعیتی تدارک دید و آن اقدامات عملی نشدند، هیچ کشور دیگری حق ندارد تا خارج از تصمیمات شورا، اقداماتی را به منظور اجرای مصوبات شورا انجام دهد.
گزارشگر ویژه سازمان ملل بیان داشت: لازم به ذکر است که تمامی اقدامات ‌یک‌جانبه صورت گرفته فراتر یا خارج از چهارچوب‌های شورای امنیت، توسط قوانین ‌بین‌الملل منع نشده‌‍‌اند. عموما دولت‌ها همیشه سعی‌ می‌کنند تا نفوذ و فشار خود را بر دولت‌های دیگر بیشتر کنند. مسئله حائز اهمیت این است که کدام یک از این اقدامات موافق یا برخلاف قوانین ‌بین‌الملل است. این مسئله حقیقت دارد که هر دولت یا سازمان منطقه‌ای می‌تواند دولت‌ها و افراد و سازمان‌های دیگر را در حوزه اقتصادی، سرمایه گذاری، حمل و نقل و معاملات تحت فشار قرار دهد، در صورتی که اقدامات صورت گرفته بر خلاف قوانین حقوق بشر نباشند. اگر به پیامد تحریم‌های ‌یک‌جانبه نگاه کنیم،‌ می‌بینیم که بسیاری از این اقدامات یک جانبه، یک یا چند قانون ‌بین‌المللی را در حوزه روابط ‌بین‌الملل نقض‌ می‌کنند.
در همه‌گیری کرونا؛ تحریم‌ها به جای کاهش افزایش یافته است
او به اهمیت لغو تحریم‌ها در زمان شیوع کرونا اشاره کرد و گفت: درخواست‌های بسیاری از سوی کمیسیون عالی حقوق بشر و دبیر کل سازمان ملل مبنی بر توقف یا تعلیق تحریم‌ها، یا حداقل کم کردن تحریم‌های ‌یک‌جانبه صادر شده است، زیرا فراگیری کووید-۱۹ منجر به یک چالش جهانی شده است. در همین حال، نه تنها درخواست اروپا و کمیسیون‌های عالی و درخواست‌های مکرر بنده مورد توجه قرار نگرفته، بلکه تحریم‌ها به جای کاهش، گسترش نیز یافته‌‍‌اند.
 دوهان به موضوع کمک‌های بشردوستانه نیز ورود کرده و اظهار داشت: کشورهایی که تحریم وضع‌ می‌کنند، مکررا اعلام می‌کنند که این استثنائات کافی بوده و کمک‌های بشردوستانه در مقیاس کافی ارائه‌ می‌شوند. اما جوامع تحت تحریم و سازمان‌های بشر دوستانه از جمله صلیب سرخ و جوامع مسیحی در سرتاسر دنیا خلاف این را می‌گویند. شخصا از هرگونه کمک بشر دوستانه به مردم تحت تحریم استقبال‌ می‌کنم؛ اما روند این اقدامات بسیار طولانی، پیچیده و غیر شفاف است. تحریم‌های چند لایه باعث شده تا برای ارسال کمک‌های بشردوستانه نیاز به اخذ چندین مجوز باشد. تا جایی که حتی سازمان‌های بشردوستانه برای دریافت این مجوزها به مشکلات عدیده‌ای برمی‌خورند.
تحریم‌های یکجانبه و شرایط یکسان ایران، کوبا و ونزوئلا
“های ریم جیان” به عنوان یکی از سخنرانان این همایش به نتایج یکی از پژوهش‌های خود پرداخت و گفت: من در تحقیقات کاربردی خودم که به همراه دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر انجام شد، اثرات اقدامات اجباری یک‌جانبه(UCM)بر روی فقر و نابرابری در شرایط بحران سلامت جهانی و کووید-۱۹ در کشورهای ایران، کوبا و ونزوئلا را مورد مطالعه قرار دادم.
در این تحقیقات بر اساس مدارک کافی دریافتیم که شرایط همه‌گیری این بیماری، اثرات منفی اقدامات اجباری یک‌جانبه بر روی فقر و نابرابری در ملت‌های هدف (ملت‌های تحریم شده) را بسیار تشدید کرده است. اثرات این تحریم‌ها در این کشورها، مشابه بوده است.
وی در ادامه عنوان داشت: اقدامات اجباری یک‌جانبه در شرایط همه‌گیری، توانایی ملت‌های هدف در اقدامات درمانی، دارویی و رسیدگی به بیماران کووید-۱۹ را به شدت به خطر می‌اندازد. این تحریم‌ها مانع تبادلات پولی با بازرگانان بین‌المللی، مانع واردات کالاهای ضروری و همچنین مانع تهیۀ دارو و تدارکات مقابله با همه‌گیری می‌شود.
در سطح بین‌المللی، تأثیر عوامل بازدارنده مرتبط با تجارت و روابط دیپلماتیک کشورهای هدف (کشورهای تحریم شده) از طریق جلوگیری از حصول حق توسعه ظرفیت‌های بهداشتی مناسب و همین طور امکان گذراندن مراحل بهبود پساهمه‌گیری برای کشورهای هدف و دیگر کشورهای جهان سوم، باعث تشدید نابرابری جهانی می‌شود.
یکی از نتایج قابل توجه این تحقیق این است که تحریم‌ها احتمال اتحاد کشورهای جهان سوم در مقابله با کرونا را تضعیف کرده است. در این مورد ریم جیان عنوان داشت: ما دریافتیم که عواملی مانند همبستگی سیاسی با کشورهای تحمیل کنندۀ تحریم‌ها و ترس از تحریم‌های ثانویه علیه کشورهای ثالث، احتمال هر نتیجه محسوس از طریق اتحاد بین این کشورها را عمدتاً به تعویق می‌اندازد.
وی در پایان پیشنهاد داد: از آنجا که دستیابی به تعلیق یکباره و کامل همۀ تحریم‌ها امری دشوار است، ترتیب دادن مذاکرات چندجانبه و سیاست‌ها و ساختارهای مرتبط با این مذاکرات بسیار ضروری است تا بتوان مدلی از همکاری مؤثر و افق‌های برنامه‌ریزی بلندمدت در مواقع ضرورت را ایجاد کرد.