تب دانگ در کمین بوشهری‌ها / مردم پشه «آئدس» را جدی بگیرند
گیاه لاکی بامبو که برخی در منازل خود در آب نگهداری می‌کنند یکی از این عوامل است؛ چراکه این پشه تمایل زیادی دارد در آن تخم‌گذاری کند. با توجه به احتمال بالای ورود ناقل شیوع تب دانگ به استان بوشهر از طریق مرزهای دریایی، مراقبت حشره شناسی آئدس در ۷ شهرستان بندری استان بوشهر آغاز شد.
عبدالمحمد خواجه‌ئیان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در بوشهر، با بیان اینکه حشرات ناقلان موجودات زنده‌ای هستند که می‌توانند عوامل بیماری‌زای عفونی را بین انسانها و یا از حیوانات به انسان منتقل کنند اظهار داشت: بیشتر ناقلان حشراتی هستند که از خون تغذیه کرده و در حین خون‌خواری عوامل بیماری‌زا را بلعیده و پس از تکثیر در بدن، به میزبان بعدی منتقل می‌کنند.
رئیس مرکز بهداشت استان بوشهر با اشاره به بروز بیش از 17 درصد بیماریهای عفونی بوسیله ناقلان بیان کرد: بیماریهای منتقل شده به وسیله ناقلان امراضی هستند که به وسیله انگل، ویروس یا باکتری‌هایی ایجاد می‌شوند که به وسیله یک ناقل به بدن وارد شده و بر اساس آمارهای سازمان جهانی بهداشت، بیش از 17 درصد بیماریهای عفونی بوسیله ناقلان ایجاد و سالانه سبب مرگ بیش از 700 هزار نفر در جهان می‌شوند.
وی، یکی از مهم‌ترین ناقلان بیماری را پشه آئدس دانست و تصریح کرد: این حشره سبب انتقال بیماریهای «دنگی، چیکونگونیا، فیلاریازیس لنفاتیک، تب دره ریفت، تب زرد و زیکا» می‌شود.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر با بیان اینکه در 50 سال گذشته شاهد گسترش چشمگیر این ناقل در جهان بوده‌ایم خاطر نشان کرد: در سال 1970 میلادی تنها 9 کشور همه گیری بیماری دنگی شدید را تجربه می‌کردند اما در حال حاضر این بیماری به‌صورت بومی در بیش از 100 کشور وجود دارد البته هنوز هم بیش از 70 درصد موارد بیماری از آمریکای جنوبی، جنوب شرق آسیا و کشورهای منطقه غرب اقیانوس آرام گزارش می‌شود.
خواجه‌ئیان با اشاره به اینکه بیشترین تعداد موارد بیماری دنگی در سال 2019 گزارش شده گفت: در آن سال تمام مناطق 6 گانه سازمان جهانی بهداشت تحت تاثیر قرار گرفته و برای نخستین بار انتقال این بیماری در کشور افغانستان گزارش شد و در سال 2020 میلادی هم این روند ادامه داشته و تعداد موارد بیماری در کشورهای مختلف افزایش چشمگیری داشته است.
رئیس مرکز بهداشت استان بوشهر از آغاز مراقبت حشره شناسی آئدس در ایران خبر داد و تصریح کرد: برای پیشگیری از شیوع این بیماری‌ها در ایران، از سال 1392 مراقبت حشره شناسی آئدس با هدف پیدا کردن شواهد ورود این ناقل به کشور آغاز شد که در آن بررسی‌ها، هیچ اثری از ورود و استقرار این ناقل در کشور مشاهده نشد، اما با توجه به ورود این ناقل به کشورهای همسایه و حجم بالای رفت و آمدها و تجارت بین المللی، همواره انتظار ورود این ناقل به کشور وجود دارد.
وی با بیان اینکه در استان بوشهر از سال 1393 برنامه مراقبت حشره‌شناسی آئدس برای کشف زودهنگام ورود پشه‌های آئدس مهاجم، اجیپتی و آلبوپیکتوس آغاز شد خاطر‌نشان کرد: با توجه به احتمال بالای ورود ناقل تب دانگ به استان بوشهر از طریق مرزهای دریایی، مراقبت حشره شناسی آئدس در 7 شهرستان بندری استان شامل بوشهر، تنگستان، گناوه، دیلم، دیر، کنگان و عسلویه متمرکز شده است.
خواجه‌ئیان بیان کرد: انواع مختلفی از پشه آئدس در کشور و استان بوشهر وجود دارند اما مراقبت حشره‌شناسی آئدس برای یافتن ناقلان بیماریهای دنگی، چیکونگونیا و زیکا ، پشه آئدس اجیپتی و آئدس آلبوپیکتوس انجام می‌شود.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر با تشریح انتقال تب دانگ از این حشره گفت: آئدس اجیپتی و آئدس آلبوپیکتوس ناقلان این بیماری ویروسی، تخم خود را در ظروف ذخیره آب خانگی یا در ظروف محتوی آب در اطراف منازل نظیر حوضچه‌ها، ظروف رها شده غذا و آشامیدنی و لاستیک های مستعمل قرار می‌دهند.
رئیس مرکز بهداشت استان بوشهر تصریح کرد: این حشرها به طور معمول زیاد از محل زیست خود دور نمی‌شوند و در فاصله 400 تا 500 متری اطراف اماکن انسانی باقی می‌مانند و آئدس اجیپتی عمدتا از انسان، ولی آئدس آلبوپیکتوس از انسان و حیوانات خون‌خواری می‌کند.
وی، مبارزه با بیماریهای انتقالی از حشره آئدس را بسیار مشکل و پرهزینه دانست و تصریح کرد: در این راستا پیشگیری از طریق کاهش زیستگاه‌های این پشه اولویت به‌سزایی دارد.
رئیس مرکز بهداشت استان بوشهر با بیان اینکه بیشتر این زیستگاه‌ها ساخته دست انسان‌ها‌ست گفت: بسیج اجتماعی یک عامل کلیدی در موفقیت راهکارهای کنترل ناقل و پیشگیری از طغیان بیماری است و در این راستا، همکاری‌های موثر برای بهسازی محیط و حفظ پاکیزگی به‌خصوص در مناطق اطراف اسکله‌ها در موفقیت کنترل پشه آئدس اجیپتی و آئدس آلبوپیکتوس ضروری است.
خواجه‌ئیان بیان کرد: در کنار بررسی حشره شناسی، مراقبت بیماری به‌صورت نمونه‌گیری از افراد مشکوک علامت‌دار دارای سابقه مسافرت به کشورهای آمریکای جنوبی و جنوب شرق آسیا نیز در استان بوشهر در حال انجام است.
وی با بیان اینکه طبق بررسی‌های انجام شده تاکنون پشه‌های مهاجم آئدس در هیچ نقطه‌ای از استان بوشهر مشاهده نشده است، تصریح کرد: به تبع آن هیچ مورد ابتلا به بیماریهای منتقل به وسیله این حشره در استان بوشهر کشف نشده و تلاش می‌شود تا با کشف زودهنگام ورود احتمالی این پشه به استان بوشهر، اقدامات کنترلی انجام شده و از استقرار آن جلوگیری شود.
ناقل آئدس چیست؟
در دنیا برخی بیماری‌ها از طریق ناقلین منتقل می‌شوند، این یعنی برخی موجودات زنده که می‌توانند یک بیماری را از فردی به فرد دیگر انتقال دهند. یکی از این موجودات پشه‌ها هستند. به عنوان مثال یکی از بیماری‌هایی که از طریق ناقلین یا پشه‌ها به انسان منتقل می‌شود مالاریا است. ناقل دیگری که می‌تواند در بروز بیماری و سلامت مردم موثر باشد پشه «آئدس» است که می‌تواند علاوه بر ایجاد بیماری دانگ که نام علمی‌تر ِتب دنگی است، سبب بروز بیماری‌هایی نظیر زیکا و چیکن گونیا شود.
ناقل آئدس سال‌هاست که توسط بشر شناخته شده، گسترش بیماری‌ها از طریق پشه آئدس و سایر پشه‌ها و ناقلین تحت تاثیر شرایط محیطی قرار می‌گیرد. مبادلات کالا و مسافرت‌های انسانها دو راه عمده انتقال این بیماری بین کشورها است؛ چراکه پشه آئدس می‌تواند به کشورهای مختلف سفر کند.
پشه آئدس دو گونه متفاوت دارد، گونه اول که ناقل اصلی بیماری است پشه آئدس اجپتی است که در آب و هوای گرم و مرطوب و بیشتر در جوار زندگی انسانی و داخل خانه‌ها می‌تواند با انسانها زندگی کند. گونه دوم پشه آئدس نوع البوپیکتوس آن است که وحشی‌تر است و در جوار انسان زندگی نمی‌کند و در کنار درختان و طبیعت حضور دارد. البته پشه آئدس گونه‌های دیگری هم در دنیا دارد که فعلا ثابت نشده است می‌توانند نقشی در بروز بیماری دانگ داشته باشند.
زادگاه این پشه آسیای جنوب شرقی است، پشه از کشورهایی مثل سنگاپور، تایلند، هند و… از طریق مبادلات کالاها و یا سفرها جابجا شده است و تقریبا قسمت اعظم دنیا یا 128 کشور را تسخیر کرده است.
گیاه لاکی بامبو که برخی در منازل خود در آب نگهداری می‌کنند یکی از این عوامل است؛ چراکه این پشه تمایل زیادی دارد در آن تخم‌گذاری کند. عامل دیگر تایرها یا لاستیک‌ها هستند که قسمت عمده آن در کشورهای آسیای شرقی تولید می‌شود و به سایر کشورها صادر می‌شود و این پشه تمایل به تخم‌گذاری در این لاستیک‌ها دارد.
دقت در رها نکردن زباله و فاضلاب در محیط عمومی بسیار در جلوگیری از انتشار بیماری و پشه موثر است. عمده فعالیت پشه‌های آئدس معمولا در هوای گرگ و میش و زمان‌های اذان صبح و اذان مغرب است. این درحالیست که عامل بیماری مالاریا در طول روز هم فعال هستند و نمی‌توانیم توصیه‌هایی مانند خوابیدن در پشه‌بند و… را به مردم داشته باشیم. مانند پشه‌های آنوفل که گزش نوع ماده آن منجر به مالاریا می‌شوند، جنس ماده پشه آئدس نیز منجر به بیماریهای دانگ، زیکا و چیکن گونیا می‌شود. استفاده از دور کننده‌های حشرات، لباس‌های روشن و گشاد و… می‌تواند در دوری حشرات از ما موثر باشد. پشه آئدس از چندین نفر در طول روز خون خواری می‌کند و همین سبب می‌شود مبارزه با پشه سخت‌تر باشد. در این میان اگر پشه در کشور ما مستقر شود، برای مبارزه با آن سموم و نیروی انسانی زیادی لازم است و حتی نسبت به دفع مالاریا 6 تا 8 برابر هزینه اقتصادی بیشتری دارد.
در ایران در 80 سال گذشته این پشه شناسایی شد و پس از آن یافت نشد؛ ممکن است علت این اتفاق آن بوده که تاکنون این پشه در ایران محل زندگی مناسبی پیدا نکرده است. این نشان می‌دهد این پشه در کشور ما استقرار پیدا نکرده است البته ممکن است از طریق روش‌های ذکر شده به کشور وارد شده باشد، اما مرده و نتوانسته بقا پیدا کند. در صورتیکه پشه برای بیماری‌زایی نیازمند استقرار در کشور است و این درحالی است که برخی کشورهای اطراف بویژه پاکستان عموما به پشه آئدس آلوده هستند.
