بازگشت در برابر بازگشت؛آیا بایدن توان تعویق ضرب‌الاجل ایران را دارد؟
با گذشت بیش از ۲۰ روز از آغاز به کار دولت جو بایدن و به رغم آنکه حل تنش‌ها میان تهران – واشنگتن “اولویت اصلی” دولت بایدن اعلام شده، هنوز اقدامی عملی روی نداده و طرفین از طریق تریبون‌های عمومی با یکدیگر سخن می‌گویند.
آنتونی بلینکن وزیر خارجه جدید آمریکا در نخستین گفت و گوی مجازی با همتایان انگلیسی، فرانسوی وآلمانی خود درباره رابطه اتحادیه اروپا با واشنگتن و موضوع هسته ای ایران رایزنی کرده ودر همین حال به “رابرت (راب) مالی” نماینده ویژه آمریکا در امور ایران که جایگزین اسلاف تندروی خود برایان هوک و الیوت آبرامز شده، دستور تشکیل گروه مذاکره کننده در باره ایران را داده است.
بلینکن برغم آنکه بخوبی می‌داند این واشنگتن بود که در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد و به گفته جیک سالیوان مشاور امنیت ملی جدید رئیس جمهوری آمریکا، سیاست های ترامپ باعث کاهش تعهدات برجامی تهران شده، اما از زمان بدست گیری سکان سیاست خارجی آمریکا در مصاحبه ها و اظهارنظرهایش شرط بازگشت آمریکا به برجام را پایبندی ایران به تعهدات برجامی اعلام کرده است و مقامات جمهوری اسلامی نیز بارها اعلام کرده اند اگر آمریکا می‌خواهد ایران به تعهدات برجامی خود برگردد باید تحریم‌ها را در عمل کاملا لغو کند.
تعامل با متحدان، شرکا و اعضای کنگره در باره مسیر دیپلماسی آمریکا با ایران
بلینکن با تکرار مواضعش روز گذشته (۲۰ بهمن ماه) نیز به شبکه سی ان ان گفت: اگر ایران پایبندی به تعهدات خود در توافق هسته‌ای را از سر گیرد، ما نیز چنان خواهیم کرد و آن زمان با همکاری متحدان و شرکایمان تلاش می‌کنیم تا به توافقی قوی‌تر و طولانی‌تر دست یافته و همچنین مسائل دیگری مانند برنامه موشکی ایران را مطرح کنیم و آماده طی کردن مسیر دیپلماسی خواهیم بود.
وی با اذعان به اینکه آمریکا از برجام خارج شده است، افزود: ما از توافق خارج شدیم و ایران رفع محدودیت‌هایش را آغاز کرد و نتیجه آن شده که به ظرفیت تولید مواد لازم برای سلاح هسته‌ای نزدیک‌تر شود. توافق هسته‌ای این زمان را به یک سال افزایش داده بود ولی بر اساس گزارش‌های منتشر شده، اکنون به سه یا چهار ماه کاهش یافته است.
جو بایدن رئیس جمهوری جدید آمریکا نیز در نخستین مصاحبه اش با شبکه سی بی اس که روز جمعه ۱۷ بهمن ماه ضبط و روز یکشنبه ۱۹ بهمن ماه ساعاتی پس از سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی پخش شد، در پاسخ به این سوال که “آیا ایالات متحده ابتدا میتواند تحریم‌ها را لغو کند تا ایران را به میز مذاکره برگرداند”، گفته است: “نه”.
بایدن همچنین در پاسخ به سوال دیگر این شبکه تلویزیونی آمریکایی مبنی بر اینکه “آیا آنها ابتدا باید غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کنند”، به علامت تایید سرش را تکان داد که دردسر ساز شد و سخنگوی کاخ سفید را به توضیح در این باره واداشت.
البته پیش از توضیح سخنگوی دولت آمریکا، خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی و بدون ذکر نام این مقام توضیح داد، منظور بایدن این است که ایران باید غنی سازی فراتر از محدودیت های برجامی را متوقف کند.
جن ساکی سخنگوی کاخ سفید در پاسخ به سوالی درباره اظهارات بایدن در مصاحبه با شبکه خبری سی بی اس درباره توقف غنی سازی اورانیوم گفت: رئیس جمهوری چنین چیزی نگفت، این گفته مصاحبه کننده بود و او هیچ پاسخی به آن نداد. موضع رئیس جمهوری این است که اگر ایران به اجرای کامل تعهدات خود بازگردد، آمریکا هم همین کار را خواهد کرد و از آن به عنوان سکویی برای توافقی طولانی تر و محکم تر در توجه به سایر نگرانی‌ها استفاده خواهد کرد.
در همین حال، ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در مصاحبه با خبرنگاران از طرح “مسیر روشن دیپلماسی با ایران”سخن گفته وافزوده است: مسیر دیپلماسی این است که ما تعامل نزدیکی با متحدان، شرکا و اعضای کنگره داشته باشیم.
تحلیلگران مسایل بین المللی نیز معتقدند: وزیر امور خارجه آمریکا می‌داند که شرط وی مورد پذیرش ایران نیست. این مساله موجب خرید زمان از سوی کاخ سفید می‌شود تا درباره بازگشت واشنگتن به برجام، بتواند با کنگره و متحدان منطقه‌ای و شرکای آمریکا مشورت کند.
سیاست قطعی ایران: برداشتن عملی تمامی تحریم‌ها در قبال بازگشت ایران به تعهدات برجامی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب روز یکشنبه ۱۹ بهمن ماه در دیدار جمعی از فرماندهان نیروی هوایی و پدافند با اشاره به اظهارات مقام‌های آمریکایی و اروپایی در قضیه تحریم‌ها اظهار داشتند:” اولاً در جمهوری اسلامی هیچ‌کس گوشش بدهکار مهمل‌گویی‌های افراد بدون استحقاق در آمریکا و اروپا نیست. ثانیاً، بر اساس منطق و استدلال، آمریکا و سه کشور اروپایی که تعهدات برجامی خود را زیر پا گذاشته‌اند، حق تعیین شرط و شروط برای برجام ندارند.”
رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: آنها صرفاً در یک برهه بسیار کوتاه در اول کار، بعضی از تحریم‌ها را موقتاً تعطیل کردند اما بعداً تحریم‌ها را برگرداندند و حتی افزایش هم دادند، بنابراین حق گذاشتن شرط و شروط ندارند. طرفی که حق دارد برای ادامه کار برجام شرط بگذارد، جمهوری اسلامی ایران است چرا که از اول به همه تعهدات برجامی خود عمل کرد ولی آنها تعهدات خود را نقض کردند.
ایشان سیاست قطعی، غیرقابل بازگشت و عدول‌ناپذیر جمهوری اسلامی در خصوص برجام را که مورد اتفاق همه مسئولان کشور است، به این شکل بیان کردند:” اگر می‌خواهند ایران به تعهدات برجامی خود برگردد باید آمریکا تحریم‌ها را در عمل و نه با زبان و یا روی کاغذ، کلاً لغو کند، آن‌گاه پس از راستی‌آزماییِ صحت لغو تحریم‌ها، جمهوری اسلامی به تعهدات برجامی خود باز خواهد گشت.”
هر ساعتی ۱+۵ به تعهداتش عمل کند، ساعت بعد ما به تعهداتمان عمل خواهیم کرد
حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران نیز عصر سه شنبه در آستانه ۲۲ بهمن و جشن چهل و دومین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، در دیدار سفرای خارجی مقیم تهران گفت: امروز اعلام می کنیم هر ساعتی که اعضای ۱+۵ به کلیه تعهدات برجامی خود پایبند شوند و عمل کنند، بدانند در ساعت بعد ما هم به همه تعهداتمان عمل خواهیم کرد.
رئیس جمهوری در عین حال تصریح کرد: اما اجرای تعهدات ما در صورتی است که کاملا روشن و واضح باشد که ۶ کشور روبروی ما هم به همه تعهدات خود عمل کرده اند.
روحانی گفت: اینکه چه کسی باید آغازگر در این راه باشد و قدم پیش بگذارد، جای تردید وجود ندارد. ما از تعهد خارج نشده ایم تا گام اول را برداریم. آن کشوری که سه سال است از تعهد خارج شده و اینهمه ظلم بر ملت ما بر خلاف مقررات بین المللی و تعهداتش در قطعنامه ۲۲۳۱ روا داشته، امروز موظف است در بازگشت به برجام آغازگر باشد. نه تنها امروز بلکه هر ساعتی که تاخیر کند، پا روی توافق و مقررات بین المللی گذاشته است.
رئیس جمهور با تاکید بر اینکه ما آماده ایم هر روز که آمریکا به تعهدات کامل خود در برجام برگردد، ما هم تعهدات برجامی خود را اجرا و عمل کنیم، اظهار داشت: ایران ثابت کرده اگر چیزی را امضا و تعهدی را پذیرفت، با تمام وجود پای امضا، تعهد و پیمان خود می ماند و این از افتخار ملت ایران در تاریخ و بویژه طی ۴۲ سال گذشته است.
روش بازگشت به انطباق کامل از نظر ایران، بازگشت ایالات متحده به برجام است
محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران نیز در مصاحبه با سی ان ان پس از اظهارات رهبر معظم انقلاب و در پاسخ به سوال فرید زکریا مجری مشهور سی ان ان مبنی بر اینکه ” آیت‌الله علی خامنه‌ای اعلام کرد که اگر غرب می‌خواهد ایران بار دیگر به توافق هسته‌ای بپیوندد، تمام تحریم‌ها باید برداشته شوند. اما کاخ سفید گفته است که ایران باید به عنوان گام نخست به انطباق با توافق بازگردد.بنابراین هر دو طرف، برای از سرگیری گفت و گوها یا دست کم از سرگیری توافق، سطح توقع بالایی را در نظر گرفته‌اند. پس از این چه اتفاقی می‌افتد؟” گفت:
“کاملاً واضح است،این ایالات متحده بود که توافق را ترک کرد، این ایالات متحده بود که توافق را نقض کرد، این ایالات متحده بود که هر کشوری را که به توافق احترام می گذاشت و پایبند به آن بود، مجازات می کرد. بنابراین، این ایالات متحده است که باید برای اجرای تعهدات خود به توافق بازگردد. ایران هرگز از این توافق خارج نشد. ایران در این توافق حضور دارد. ایران در راستای توافق برخی تعهدات خود را کاهش داده است. روش بازگشت به انطباق کامل از نظر ایران، بازگشت ایالات متحده به توافق است که کاملاً از این توافق خارج شده بود و این آمریکا است که باید به تعهدات خود عمل کند. اکنون مساله روشن است: این که آیا آنها می خواهند از سیاست های شکست خورده رئیس جمهور ترامپ جدا شوند، یا اینکه می خواهند بر روی آن ها سیاست خود را بنا کنند، تصمیمی است که رئیس جمهور بایدن و مشاورانش باید اتخاذ کنند. اگر آنها بخواهند سیاست شان را بر شکست‌های ترامپ بنا کنند، نتیجه ای جز ناکامی برای آنها نخواهد داشت.”
ظریف پیش از این نیز در مصاحبه با سی ان ان گفته بود: ایالات متحده باید حسن نیت خود را برای بازگشت به توافق هسته‌ای ایجاد کند چرا که ایالات متحده به دلیل تصمیم خودشان برای خروج از توافق هسته‌ای بدون توجه به ریشه‌های موجود در داخل آن، خارج شد و ایران از سازوکارهای توافق برای محدود کردن همکاری خود استفاده می‌کند که کاملا مطابق توافق است. ایالات متحده باید دوباره به اجرای تعهداتش بازگردد که در آن صورت ایران بلافاصله برای پاسخ دادن آماده خواهد شد.
رفع موثر تحریم‌ها یعنی سرمایه ملت ایران قابل دسترسی باشد
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه نیز با تاکید بر بازگشت آمریکا به برجام درباره رفع تحریم ها چنین توضیح داده است:رفع تحریم موثر یعنی تحریم‌هایی که بعد از روی کار آمدن ترامپ با گردن کشی درخصوص معاهدات بین‌المللی از جمله قطعنامه ۲۲۳۱وبرجام رخ داد،به شکل موثر لغو شوند.به شکل موثر لغو شدن یعنی باید آثار رفع تحریم‌ها را مشاهده کنیم و یک امضا روی کاغذ کافی نیست. باید سرمایه این ملت قابل دسترس باشد، نفت به راحتی فروخته شود و پول آن برگشت داده شود و بیمه انجام شود. هر وقت آنها این کار را انجام دادند، ما هم پاسخ می‌دهیم. بازگشت آمریکا به برجام به شکل اتوماتیک و با یک امضا ممکن نیست. با یک امضا خارج شدند ولی با یک امضا نمی‌توانند بازگردند.
ملاک ارزیابی سیاست بایدن درباره ایران تحریم‌هاست
حسین موسویان دیپلمات پیشین ایران و پژوهشگر دانشگاه پرینستون آمریکا می گوید: ملاک ارزیابی سیاست بایدن در مورد ایران، موضوع تحریم‌هاست.
به گفته او، در دوران اوباما، ۶۵۵ تحریم اضافه شد که با اجرای برجام بیش از ۷۰۰ مورد از کل تحریم های آمریکا لغو شد. در دوره ترامپ،۹۶۲ مورد تحریم جدید اضافه شد و هیچ موردی هم لغو نشد و از کل تحریم‌های آمریکا در سال ۲۰۲۰، بیشترین تحریم‌ها یعنی ۴۳ درصد آنها علیه ایران بود.
موسویان می گوید: لذا آمار تعداد تحریم‌ها علیه ایران در پایان سال ۲۰۲۱، ملاک ارزیابی عملکرد سیاست بایدن در مورد ایران است
تشکیل گروه مذاکره کننده درباره ایران
به رغم مواضع اعلامی دولتمردان جدید آمریکا که شرط بازگشت خود به برجام را، بازگشت ایران به تعهدات برجامی مطرح کرده اند، دستور وزیر خارجه جدید آمریکا مبنی بر تشکیل گروه مذاکره کننده درباره ایران به “رابرت (راب) مالی” نماینده ویژه آمریکا در امور ایران متشکل از دیپلمات ها و کارشناسان با دیدگاه های متفاوت درباره ایران را می‌توان حائز اهمیت دانست.
تارنمای آکسیوس به نقل از یک منبع نزدیک به دولت بایدن نوشته است: بلینکن از مالی خواسته حتی افرادی را که دیدگاه‌های تندی درباره ایران دارند، در این گروه گردهم آورد.
“ند پرایس” سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در این زمینه گفته است بلینکن درحال تشکیل گروهی اختصاصی متشکل از کارشناسان با دیدگاه های متفاوت است. “رهبری این گروه برعهده راب مالی، نماینده ویژه ما در امور ایران، است که سابقه طولانی در زمینه مذاکرات موفق برای مهار برنامه هسته ای ایران دارد. وزیر امور خارجه اطمینان دارد که وی و گروهش قادر خواهند بود آن کار را بار دیگر انجام دهند.”
مالی از مدافعان بازگشت به برجام است که در مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ که منجر به توافق هسته ای ۲۰۱۵ (برجام) شد، کمک کرده است. وی پیش از این نیز به تارنمای آکسیوس گفته بود هر دو طرف برای اتمام روند پایبندی در ازای پایبندی تا پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران در ماه ژوئن، انگیزه هایی دارند.
اکنون راب مالی که از پیش از انتصاب نیز زیر تیغ منتقدان و جنگ طلبان قرار داشته، در آغاز راه تشکیل گروه جدید خود است تا تلاش برای توسعه راهبردی به منظور تعامل با ایران را آغاز کند و از همین رو، به گفته مقامات آمریکایی، با همتایان اروپایی خود و همچنین مقامات اسرائیل و کشورهای خلیج فارس در تماس است.
در واقع دولت بایدن در تلاش است زمانی که به تدوین سیاست هایش درباره ایران می پردازد، به منتقدان بفهماند که دامنه گسترده ای از دیدگاه‌ها را مدنظر داشته است.
اهمیت تشکیل این گروه و تاکید بر حضور دیدگاه های گسترده و حتی منتقد و تند در آن را، شاید بتوان با این اقدام جدید گروه فشار”متحد علیه ایران هسته ای” بیشتر درک کرد که در نامه ای به بایدن خواستار ادامه کارزار شکست خورده فشار حداکثری دولت ترامپ و انزوای اقتصادی و دیپلماتیک ایران شده اند.
به نوشته تارنمای ریسپانسیبل استیت کرفت، طرفداران تغییر نظام و جنگ با ایران و یک شاهزاده سعودی و یک رئیس اطلاعاتی این نامه ای را که گروه فشار “متحد علیه ایران هسته ای” تنظیم کرده، امضا کرده اند؛ گروهی که بودجه خود را از شلدون آدلسون بزرگ ترین حامی مالی حزب جمهوری خواه که به تازگی درگذشت و توماس کاپلان یک سرمایه گذار که شرکت های او به دنبال کسب منافع از ناآرامی های خاورمیانه بودند، دریافت می کرد و به عنوان آگهی تمام صفحه در نیویورک تایمز چاپ کرده اند.
متیو پتی در این تارنما نوشته است: بایدن وعده داده است که دیپلماسی با ایران را در تطابق با برنامه جامع اقدام مشترک ۲۰۱۵ احیا کند و این در حالی است که گروه فشار یاد شده با توافق هسته ای به شدت مخالف است.بر اساس برجام، ایران موافقت کرده فعالیت های هسته ای خود را در ازای لغو تحریم های اقتصادی جامعه بین المللی کنار بگذارد. دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸ برجام را ترک و کارزار “اعمال فشار حداکثری اقتصادی” را اعمال کرد. ایران هم در تلافی این فشارها فعالیت های هسته ای خود را از سر گرفت. در این فاصله زمانی ایالات متحده و ایران تقریبا دو مرتبه تا سر حد جنگ پیش رفتند.
دولت بایدن در حال بررسی ایده های گوناگون برای بازگشت به برجام
در همین حال، خبرگزاری رویترز در گزارشی جدید به نقل از سه منبع آگاه نوشت:دولت بایدن درحال بررسی ایده‌های گوناگون برای بازگشت به برجام است. آمریکا طیف وسیعی از ایده ها را در مورد چگونگی بازگشت به توافق هسته ای ایران مورد ارزیابی قرار می دهد، از جمله گزینه ای که هر دو طرف قدم های کوچکی را در کوتاه مدت برای بازگشت به تعهدات بردارند.
به نوشته رویترز، این امر می تواند مانع از تشدید مسایل میان تهران و واشگنتن شود؛ مسائلی که به ویژه از زمان خروج «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری سابق ایالات متحده از برجام در سال ۲۰۱۸ دچار تنش های بیشتری شده است.
این منابع تاکید کرده اند که «جو بایدن» رئیس جمهوری آمریکا هنوز در مورد سیاست خود تصمیم نگرفته و موضع اعلام شده وی همچنان بر این امر استوار است که ایران پیش از هرچیز به تعهدات کامل خود بازگردد.
یکی از این سه منبع آگاه به رویترز گفته است: ایده های مورد بررسی واشنگتن شامل بازگشت مستقیم به برجام به عنوان یک مرحله موقت است.
منبع دیگری هم گفته اگر دولت بایدن به این نتیجه برسد که مذاکره برای بازگشت کامل به توافق خیلی طولانی می شود، احتمالا رویکرد متواضع تری را اتخاذ کند.
یک دیپلمات غربی نیز اظهار داشته اعطای وام از طریق صندوق بین‌المللی پول یا تسهیلات اعتباری اروپا برای ایران نیز گزینه‌هایی است که میتواند در کوتاه‌مدت از سوی دولت جدید آمریکا اجرا شوند.
در همین حال،محمد مختار الشنقیطی، استاد علوم سیاسی در دانشگاه قطر به شبکه الجزیره گفته است:امور به سمت توافق تدریجی بین دو طرف در حال پیشروی است، که با رفع تدریجی تحریم‌های آمریکا در مقابل بازگشت تدریجی تهران به تعهداتش در برجام، شروع می‌شود.
گام‌های بایدن می تواند منطق اولیه برد- برد توافق را احیا کند؟
چند روز پیش نیز خبرگزاری بلومبرگ به نقل از چهار فرد مطلع نوشت: برخی از گزینه‌هایی که مقام‌های آمریکا در حال بحث بر سر آنها هستند عبارت است از حمایت از ارائه وام صندوق بین المللی پول به ایران برای مقابله با کرونا و کاهش تحریم‌هایی که مانع ارائه کمک‌های بین المللی برای مقابله با کرونا در ایران شده است.
به گفته این منابع، بایدن همچنین ممکن است فرمانی اجرایی امضا کند که طبق آن تصمیم دونالد ترامپ رئیس جمهوری سابق آمریکا برای خروج از برجام لغو شود و احتمال می رود وزارت خزانه داری آمریکا مجوزهایی در مورد تجارت محدود با ایران نیز صادر کند یا تضمین دهد که تجارت با ایران از طریق اینستکس تحت تاثیر تحریم‌ها قرار نخواهد گرفت.
الی گرانمایه پژوهشگر ارشد اندیشکده شورای روابط خارجی اروپا گفته است: در ماه‌های گذشته در اروپا و اردوگاه دموکرات‌های آمریکا بحث‌های زیادی در مورد اینکه آمریکا چه گام‌های فوری و واقع بینانه‌ای میتواند اتخاذ کند، وجود داشته است.
نشریه آمریکایی پولیتیکو نیز در تحلیلی با عنوان “سه راه حل برای برون رفت از بن بست هسته ای میان دولت بایدن و ایران”می نویسد: بایدن باید باب مذاکرات مستقیم را بگشاید. اولین گام وی باید به قدری کافی باشد تا اعتقاد به منطق اولیه «برد-برد» توافق را احیا کند و منطق معتبری پیش روی مقام های ایرانی برای تعامل با آمریکا قرار دهد.
به نوشته پولیتیکو، بایدن در این زمینه سه گزینه پیش رو دارد:
نخست، دولت وی می تواند معافیت های موقتی را که به ایران امکان فروش نفت در عین برقرار بودن تحریم های آمریکا را می دهد، مهیا کند.
دوم، دولت بایدن میتواند از درخواست وام ایران از صندوق بین المللی پول حمایت کند. دولت بایدن باید این وام را به عنوان بخشی از تعهدات خود به پرداختن به تاثیر انسانی تحریم ها و تلاشی گسترده تر برای ترغیب صندوق بین المللی پول جهت استفاده از ظرفیت های مالی اش به منظور توجه به بحران اقتصادی ناشی از همه گیری اعطا کند.
سوم اینکه میتواند دسترسی ایران به ذخایر ارزی موجودش را تسهیل کند.ایران اکنون به حدود ۱۰ درصد از ذخایرش دسترسی آزاد و آماده دارد، شرایطی که فشار زیادی بر پول رایج ایران وارد و تورم شدیدی را ایجاد کرده است که به مردم عادی آسیب می رساند.
ایران با کشورهای بسیاری برای دستیابی به دارایی های مسدود شده اش وارد مذاکره شده است، کشورهایی که به وزارت خزانه داری آمریکا به عنوان تصمیم گیرنده اصلی چشم دوخته اند.دولت بایدن می تواند موافقت و دستورالعمل های لازم را در اختیار این کشورها از جمله متحدانی چون آلمان و کره جنوبی قرار دهد تا بانک های مرکزی و تجاری را برای پرداخت وجوهات به نمایندگی از دارندگان حساب های ایرانی توانمند کند.
دولت بایدن ناگزیر به مذاکره با بازیگر مهم منطقه برای حل بحران‌های منطقه‌ای
شبکه خبری سی ان ان در گزارشی به نقل از “بن ودمن” خبرنگار منطقه ای خود با تاکید بر اینکه سیاست تقابلی آمریکا در دوره چهار ساله ترامپ و فشار حداکثری بر ایران موثر نبوده است، تاکید کرده است: دولت بایدن باید رفتار خود را در قبال تهران تغییر دهد.
بایدن در حالی وارد کاخ سفید شده که آمریکا با چالشی گسترده در سراسر منطقه خاورمیانه مواجه است.در یمن با بحران انسانی و کمک های اضطراری مواجه است، در سوریه با بحران پناهجویانی که در سرمای شدید دست به گریبان هستند و در عراق با وجود آنکه داعش از میان رفته اما همچنان خون ها بر زمین ریخته می شود.
خبرنگار منطقه ای سی ان ان می گوید: اکنون دولت بایدن نشان داده که سیاست متفاوتی را درمنطقه خاورمیانه در پیش گرفته است، آن چنان که آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه جدید آمریکا در روزهای آغازین کار خود به صراحت اعلام کرد “آمریکا به حمایت خود از سیاست کارزار نظامی به رهبری عربستان در یمن خاتمه خواهد داد”. ترامپ در دوره چهار ساله ریاست جمهوری، سیاست کامل تقابل با ایران را در پیش گرفت تا آنجا که واشنگتن را تا مرز رویارویی نظامی با تهران پیش برد و اکنون دولت بایدن گزینه مذاکره با تهران را مد نظر دارد چرا که تمامی بحران ها از لبنان، سوریه و عراق تحت تاثیر آن قرار دارند و در واقع، ایران بازیگر مهمی در منطقه خاورمیانه است.
ضرب الاجل ۲۱ فوریه و راههای پیش رو
اظهارات مقامات آمریکایی و تلاش ها در واشنگتن برای خرید زمان به منظور هماهنگی ها با شرکا، متحدان و کنگره در حالی است که مقامات ایرانی نیز از بسته شدن برخی پنجره ها و نزدیک شدن به ضرب الاجل ۲۱ فوریه (سوم اسفند ماه) سخن می گویند.
مجید تخت روانچی سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل در مصاحبه با یو اس ای تودی گفته است: دولت بایدن باید”سریعا اقدام کند” چرا که “پنجره” ضرب‌الاجل ایران به واشنگتن برای برداشتن تحریم های اقتصادی “در حال بسته شدن” است.
فرید زکریا مجری مشهور سی ان ان در مصاحبه با ظریف درباره معنی این اظهارات سفیر ایران سوال کرد که وزیر خارجه ایران چنین پاسخ داده است:
“ما یک الزام قانونی برای کاهش حضور بازرسان سازمان ملل متحد داریم. نه برای پایان بخشی کامل به حضور آنان، بلکه برای کاهش حضور بازرسان خارجی و بازرسان سازمان ملل متحد، حوالی ۲۱ فوریه (سوم اسفندماه). فکر می‌کنم اتفاقی که در این صورت خواهد افتاد این است که شاهد اجرای پروتکل الحاقی در ایران نخواهید بود.این بدان معنا نیست که پنجره کاملاً بسته شده است، زیرا اگر ایالات متحده و شرکای آن به توافق بازگردند و به انطباق کامل برگردند، ایران اقدامات خود را معکوس خواهد کرد و بازخواهد گشت. تمام اقداماتی که ما انجام می‌دهیم قابل برگشت بوده، اما بدیهی است که اگر ایالات متحده تصمیم بگیرد زودتر و نه با تأخیر به تعهدات خود عمل کند، بسیار ساده‌تر خواهد بود و این برای اعتبار ایالات متحده هم خوب است، زیرا رییس جمهور ترامپ نه تنها اعتبار ایالات متحده را در داخل کشور از بین برد، بلکه اعتبار بین‌المللی ایالات متحده را نیز زائل ساخت. بنابراین، هرچه زودتر دولت فعلی به تعهدات بین‌المللی بازگردد، زودتر میتواند اعتبار خود را در جهان بازسازی کند.”
در همین حال، علی واعظ مشاور ارشد رئیس گروه بین المللی بحران می‌گوید: فضای سیاسی در واشنگتن دشوار است و دولت بایدن منتظر است از مرحله انتصاب مسئولان بلندپایه خود عبور کند تا پس از آن درباره ایران با کنگره وارد بحث شود. در واقع دولت بایدن برخلاف ترامپ که شخصا تصمیم می‌گرفت و عمل می کرد در حال احیای شیوه متداول سیاست گذاری در ایالات متحده و به دنبال آن است که گام‌های مد نظر خود را در هماهنگی با کنگره و متحدان آمریکا در اروپا و منطقه بردارد.و به همین دلیل متاسفانه در دو هفته نخست، اقداماتش درباره ایران شدت زیادی نداشته است.
مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران در مصاحبه با ایرنا در عین حال ابراز امیدواری کرده است “تا پیش از ۲۱ فوریه که بر اساس قانونی که مجلس شورای اسلامی گذرانده است، ایران اجرای معاهده الحاقی را متوقف خواهد کرد، دست کم پیشرفت‌هایی نه اجبارا در رفع تحریم بلکه در روند احیای برجام صورت بگیرد.”
تهران همچنان که ظریف گفته است یک اسب را دو بار نمی‌خرد و “میخائیل اولیانوف” نماینده دائمی روسیه در سازمان های بین المللی در وین، با اشاره به اینکه ایران و آمریکا اعلام کرده اند که باید طرف مقابل گام نخست را بردارد،می گوید “آمریکا و ایران برای احیای کامل برجام آمادگی دارند و از این رو، تنها راه پیش رو، هماهنگ کردن و برداشتن همزمان گام‌های مربوطه ازسوی واشنگتن و تهران است.”
اولیانوف به خبرگزاری روسی اسپوتنیک نیز گفته است:”برای اینکه به جلو حرکت کنیم باید در وهله اول بین تهران و واشنگتن قراردادی شکل بگیرد. تا آنجایی که من می دانم ، فعلا آمادگی لازم برای چنین قرارداد دوجانبه ای وجود ندارد.”
وی در عین حال پیشنهاد داده است: “دیدار غیر رسمی چند جانبه با اعضای فعلی برجام و آمریکایی ها ممکن است برای همه قابل قبول باشد.”
با این روند، باید دید آیا طرح ها و ایده هایی که رسانه ها می گویند دولت بایدن در حال بررسی آنها است، و مسیر دیپلماسی‌ای که سیاستمداران جدید آمریکا درباره ایران پیش گرفته اند، میتواند تهران را راضی و ضرب الاجل ۲۱ فوریه را به تاخیر اندازد؟
