هشدار استاد دانشگاه تهران: رشد جمعیت ایران از سال ۱۴۲۵ منفی می شود

عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: با کاهش نرخ باروری فرزندآوری در ایران کاهش یافته و در صورت استمرار وضعیت موجود رشد جمعیت کشور از سال ۱۴۲۵ منفی می شود.

به گزارش ایسنا، دکتر شهلا کاظمی پور در دهمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مقاله ای با عنوان تبیین لزوم بازنگری در سیاستهای جمعیتی و بایسته های اجرای سیاستهای افزایش نرخ باروی در بیش از سطح جایگزینی ارائه کرد.

وی که این مقاله را در سالن شماره یک کنفرانس ارائه کرد، گفت: به موازات تحولات جمعیت شناختی در دنیا ایران نیز تغییرات جمعیت شناختی گسترده ای را تجربه کرده است. همزمان با این تغییرات و تحولات، رفتار باروری و فرزندآوری نیز تغییر یافته و در چند دهه ی اخیر افت شدیدی را در نرخ های باروری خود داشته است به طوری که فرزندآوری در ایران از باروری طبیعی به یک باروری ارادی رسیده و موجب کاهش نرخ باروری کل شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران ادامه داد: منظور از نرخ باروری کل تعداد فرزندانی است که جانشین والدین می شوند. اگر این شاخص کمتر از ۱ / ۲ فرزند باشد، به معنی کاهش تدریجی جمعیت و در نهایت انقراض نسلی است. بر اساس نتایج مرکز آمار ایران و سازمان ملل متحد، در سال ۱۳۸۵ این رقم برای کل کشور ۸ / ۱ فرزند بود به این معنا، ۱۸ فرزند با ۲۰ نفر از والدین جایگزین می‌شد که ۲ نفر کمتر از حد جانشینی است. این میزان در سال ۱۳۹۸ به حدود ۷ / ۱ فرزند برای هر مادر رسید و همچنان در حال کاهش است. در نتیجه رشد جمعیت کشور نیز طی ۳۰ سال گذشته سیر نزولی داشته و پیش بینی می شود که اگر این روند ادامه داشته باشد در سال ۱۴۲۵ رشد جمعیت کشور به صفر رسیده و پس از آن منفی شود.

کاظمی پور یادآور شد: گذار باروری در ایران متناسب با تحولاتی بوده است که در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و برخی ابعاد سنتی خانواده به وقوع پیوسته و به تغییراتی در نگرشها و ایده آلی های مرتبط با ازدواج و باروری و همچنین رفتارهای باروری منجر شده است. با توجه به مباحث فوق افزایش زاد و ولد در ایران به یک دغدغۀ سیاستی مهم تبدیل شده است. دلیل این توجه و حساسیت به چالش احتمالی ناشی از کاهش رشد جمعیت در آینده و کمبود نیروی انسانی کافی و به خصوص نیروی جوان در حوزۀ اقتصاد مربوط می شود به گونه ای که انتظار می رود در دهه های آتی، معضل پیری جمعیت و تمام مشکلات مترتب با آن مانند فشار مالی بر دولت برای تأمین حقوق، بیمه های بازنشستگی و تأمین هزینه های بهداشت و درمان سالمندان فزونی می یابد.

وی تاکید کرد: لذا باید برنامه ریزی جامعی در سیاست‌های جمعیتی کشور صورت گیرد. از این رو، گرایش به سمت اعمال سیاستهای مشوق رشد جمعیت و ترغیب مردم به افزایش باروری از طریق بزرگتر کردن بعد خانواده موجه به نظر می رسد و می توان در قالب یک برنامه ریزی جامع و کامل به اهداف تعریف شده دست یافت و جامعه را از معضلات احتمالی آتی دور نگه داشت.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران ادامه داد: براساس نتایج به دست آمده از این پژوهش اگر مداخلات و برنامه ریزیهای جمعیتی موثر واقع شود و رشد جمعیت کشور از آهنگ رشد آهسته پیروی کند و از وقوع رشد منفی جمعیتی پیشگیری شود در نهایت به یک رشد متعادل جمعیتی دست خواهیم یافت. در صورت جلوگیری از کاهش بیشتر باروری و ارتقاء متناسب آن به کمی بیش از حد جانشینی، هرگز با رشد بی رویه جمعیت مواجه نخواهیم شد در این صورت است که می توان از به هم خوردن موازنه ساختار سنی جمعیت جلوگیری کرد.

کاظمی پور یادآور شد: صاحبنظران جمعیتی کشور معتقدند که زمان عملیاتی کردن بحث تجدید نظر در سیاستهای جمعیتی فرا رسیده و راهکارهای متعددی نیز ارائه شده است که به برخی از مهمترین آنها اشاره می کنم. یکی از نخستین و مهمترین گامهایی که دولت و برنامه ریزان برای اجرای سیاستهای افزایش میزان باروری باید مدنظر قرار دهند اجماع و توافق بین مقامات سیاسی، مسئولین، برنامه ریزان، و رسانه هاست. نیل به چنین اجماع و توافق بدان سبب اهمیت دارد که باعث می شود اعتماد و مشارکت تمامی گروههای موثر و تعیین کننده در تنظیم و اجرای این قبیل راهکارها و سیاستها جلب گردد. به این فهرست می توان گروههای دیگری مانند جمعیت شناسان، متخصصان علوم سیاسی و سایر اندیشمندان را نیز اضافه کرد. چون دانش و تخصص آنها می تواند در افزایش کیفیت مباحثات و گفتگوهای عمومی و نهایتا تنظیم سیاستها و راهکارهای مناسب و حتی برای نظارت و پیگیری چگونگی اجرای سیاستها، نقش بسیار مهم و مفیدی ایفا کند.

وی ادامه داد: افزون بر آن دفاع و گفتگو در باره سیاستهای جمعیتی نیز از مهمترین گامهای آغازین برای خلق و طراحی این سیاستها است. دفاع و جانبداری، معطوف به مجموعه فعالیتهای افراد و گروههایی است که بر روی سیاستگزاران کلیدی نفوذ دارند و قادرند منابع مالی مورد نیاز برای اجرای سیاستهای جمعیتی را نیز تأمین کنند. این فعالیتها مشتمل بر طیف متنوع اقدامات شامل سخنرانی های عمومی، کمپین های رسانه ای، لابی کردن، بررسیهای تحلیلی و متقاعد کردن سیاستگزاران و مقامات مردد.

به گزارش روابط عمومی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، عضو هیات علمی دانشگاه تهران در پایان خاطرنشان کرد: دفاع و گفتگو درباره سیاستهای جمعیتی مبتنی بر طیف متنوعی از موضوعات مهم است. مانند تحلیل داده ها، برنامه ریزی استراتژیک، برآورد هزینه ها، تولید دانش از طریق تحقیقات عملیاتی. و گام های اصلی در فرایند سیاستگزاری که عبارتند از تعیین چارچوب مسئله و مرتب کردن دستورهای کار به ترتیب اولویت و اهمیت آنها، تعیین چارچوب مسئله، معطوف به این پرسش اصلی است که چه نوع راه حلهایی پیشنهاد می شود؟ لازم است که این موضوع با همه مقامات و کارگزاران در میان گذاشته شود، که در مراحل بعدی، اجرای موفقیت آمیز سیاستهای جمعیتی افزایش باروری نیازمند حمایت و پشتبانی آنهاست