تک فرزندی و آسیب هایی که خانواده شاد را نشانه گرفته

عصر خبر: تک فرزندی در عصر جدید متاسفانه یک بحران جدی به شمار می رود. تک فرزندی خانواده های ایرانی را نشانه گرفته و خطری است که روان شناسان آن را آسیب شناسی کردند. تک فرزندی علاوه بر جامعه بر پیکره خانواده نیز آسیب وارد می کند. تک فرزندی آسیب های بی شماری به خود فرد نیز وارد می کند. در این مقاله به گوشه هایی از آسیب های پدیده تک فرزندی اشاره شده است.
به گزارش خبرنگار رکنا، در عصر جدید متناسب با زمینه های متنوع قومی- فرهنگی همراه با تحولات چشمگیر تکنولوژی و به تبع  آن تغییرات ساختاری در مدل های زیستی خانواده و تغییرات بین نسلی ، شاهد تفاوت های آشکار درمدل های خانواده و چیدمان فرزندان و انتخاب تک فرزندی یا دو فرزند وگاها بدون فرزند هستیم .
با صنعتی شدن بیشتر تمدن ها و فاصله گرفتن از جمعیت های خانوادگی جمع گرا (ترجیح منفعت جمع به فرد) شاهد رشد خانواده های فرد گرا (ترجیح تفرد و رشد شخصی )هستیم .از شاخصه های جوامع جمع گرا مراسم گروهی -آیین ها -پیر سالاری و در نهایت کسب هویت از منافع جمع و رفتار در گروه است در مقابل آن فردگرایی که بر فرد و خواسته های فرد و کسب هویت از انتظارات و دستاوردهای معنایی توسط فرد می باشد. تقابل این دو و ترجیح فردگرایی از عوامل اثرگذار ومهم  در کاهش تعدد فرزند به شمار می رود.
شروع سیاست تک فرزندی و برنامه کنترل جمعیت در چین  به دلیل تراکم زیاد از سال ۱۳۷۹ آغاز شد . با این سیاست از افزایش حدود ۴۰۰ میلیون نفر جلوگیری به عمل آمد و از سال ۲۰۱۶ به دلیل مواجهه با مشکلاتی از قبیل نبود نیروی کار جوان ،سالمند شدن جمعیت که با اهداف رشد و توسعه اقتصادی در جامعه مرفه جهان منافات دارد، این سیاست برچیده شد .
امروزه اثرات پایداری این تفکر بنا به دلایل بسیاری در جهان و از جمله کشور ایران  پا برجاست به دلایلی که به طور اختصار به آن می پردازیم :
۱ -عدم پذیرش مسئولیت سنگین وقت گیر در جهت فرزند پروری و بی علاقه گی به این مقوله
 ۲ -تغییر ساختار فردگرایی و منفعت هویت فردی نسبت به هویت جمع گرایانه
 ۳ -انتخاب فرزندپروری با کیفیت بالاتر و سالم تر با تعداد کمتر نسبت به تعدد فرزندان بدون کیفیت لازم تربیتی
 ۴ -تقسیم امکاناتبین فرزندان کمتر و منابع قابل دسترس تر در جمعیت کمتر
 ۵ -در کشورهایی با موقعیت های بحرانی و نبودن عدم امنیت مالی و اشتغال زایی این مقوله به شدت تاثیر گذار شده است .
در ایران بالا رفتن سن ازدواج به دلیل دشواری های اقتصادی ،ناامنی اجتماعی ،عدم اشتغال زایی مناسب ،ادامه تحصیل ،اشتغال بانوان ،بالا رفتن سن باروری و محدودیت های آن، تغییر تفکر مادران در خصوص مشکلات جسمانی و تغییرات فیزیولوژیک ،محدود شدن آزادی های فردی زوجین ،تمرکز روی مولفه های تربیتی رفاه فرزند و فرزند پروری با کیفیت سالم از عوامل بسیار مهم و اثرگذار در انتخاب تعداد پایین فرزند تک فرزندی و یا نداشتن فرزند است.
 به دلیل توجه به کیفیت حضور انسان در تعاملات و جایگاه ارتباطات که عامل بسیار مهمی در رشد بالندگی افراد  است ، پس نقش روابط داخل خانواده به عنوان اولین کانون های تعاملی بسیار مهم و مورد توجه است و مدل های انتخابی چیدمان خانواده ‌می تواند مزایا و معایبی نیز داشته باشد که در ادامه به اختصار به آن خواهیم پرداخت .
تک فرزندی چه مزایایی دارد؟مزایا طبق مطالعات انجام شده تک فرزندان معمولاً افرادی مرتب ،منظم ،با وجدان و وظیفه شناس هستند و اغلب اعتماد به نفس بیشتری دارند زیرا کانون توجه بوده اند به دلیل مورد توجه قرار گرفتن ،ناکامی های کمتری را تجربه ‌کنند .
امروزه افرادی که با مدل های درمانی پی به ریشه‌های تحولی مشکلات خود می برند که از کمبود تربیت سالم فرزند پروری ایجاد شده، سعی در جبران آن ها نموده با دقت بیشتر در جهت کم کردن تعداد فرزند و بیشتر کردن کیفیت وکمیت فرزندپروری ،اقدام به پرورش فرزند سالم تر می کنند.
 تفکر سنتی فرزند با هر شرایطی بزرگ میشود جای خود را به آموزه های فرزند پروری سالم و با کیفیت داده است است .در مدل های فرزند پروری سالم  تک فرزندان شاهد آسیب های ناشی از طرحواره های حوزه بریدگی و طرد کمتر خواهیم بود .
این کودکان معمولاً به دلیل گرفتن توجه و نیاز به امنیت کافی محرومیت هیجانی و طرد شدگی را کمتر خواهند داشت به دلیل در اختیار قرار گرفتن تمامی منابع موجود در خانواده و توجه کافی ،اعتماد به‌ نفس مناسبی را خواهند داشت که البته این مزایا در صورت داشتن فرزند پروری سالم است.
تک فرزندی چه معایبی دارد؟وابستگی فرزند به والدین ، ترس کودک از تنهایی، عدم استقلال و نداشتن مهارت لازم برای ایجاد روابط سازگارانه ،امکان ایجاد بستری برای انزوای اجتماعی ،احساس تنهایی ،لجبازی ،شکنندگی فرزند به دلیل نداشتن تجربه رقابت در فضای سالم خانواده ،کم تحملی ،پرتوقعی ،سرخوردگی در صورت اجابت نشدن خواسته ها ،اعتماد به نفس کاذب ،رواج فرهنگ فرزند سالاری و گاهی اوقات به دلیل روابط زیاد با افراد بزرگتر و والدین بلوغ زودرس اتفاق می افتد و گاه به دلیل توجه بیش از اندازه و نداشتن موقعیت رقابت طرحواره های ناسازگاری مانند استحقاق و یا وابستگی و یا خویشتن تحول نیافته می تواند ایجاد شود که به دلیل اتکا و حمایت بیش از حد والدین و عدم اتمام دوره تحولی کودک و بلوغ مناسب دوره تحولی بزرگسالی می تواند اتفاق بیفتد همچنین عدم یادگیری تعاملات مناسب باهم شیرها که به رشد مهارتهای اجتماعی سازگاری کودک در شرایط محیطی اجتماعی بازتر که  مهارت‌های سرسختی و تاب آوری بیشتری را می طلبد.
از نگاه سیستمی به روابط بین هم شیرها در موقعیت های خانواده ‌های تمایز نایافته فرزندان به ترتیب ۴ نقش هر ترتیب تولد را می گیرند که در تک فرزندان هر چهار نقش به یک فرزند داده می شود که این بار هیجانی و اضطراب بیشتری را برای تک فرزند درخانواده تمایز نایافته بیشتر می کند و این افراد در برابر تاثیرات اضطراب اجتماعی مقاومت کمتری دارند و در سازگاری اجتماعی آسیب پذیرترند.
همچنین نداشتن یک فرد پشتیبان خانوادگی و اطمینان از حضور همشیرهایی  که در زندگی فردی و اجتماعی در کنار مشکلات یاری گر باشند نیز از مشکلات تک فرزندان است.
از دیگر مشکلات می توان در بافت بزرگتر و جامعه اشاره‌ای داشت، رشد جمعیت سالمند ،نبود نیروی جوان و کافی برای مراقبت از سالمندان و همچنین نبود نیروی کار جوان برای نسل آتی .
راهکارهایی برای کم کردن آسیب های ناشی از انتخاب تک فرزندبرای کم کردن آسیب های تک فرزندی در خانواده هایی که تمایل به داشتن تک فرزند هستند نکاتی قابل توجه است:
 ۱ -یادگیری مهارت‌های ارتباطی مناسب بین والدین و فرزند.
-۲ ارتباط متناسب و سالم با دوستان و به خصوص گروه‌های همجنس فرزند .
۳ -بودن در ورزش های گروهی و داشتن فعالیت های ورزشی و اجتماعی متناسب با سن فرزند جهت پر کردن خلاء ناشی از کمبود فضای سالم رقابت در میان خانواده با حضور همشیرها.
٤-آموزش فرزند پروری سالم.
اکرم رمضان زاده / مشاور خانواده