«رجل سیاسی» باید حتما مرد باشد؟
اصل 115 قانون اساسی یکی از اصول پرحاشیه‌یی است که هر 4 سال یک‌بار سیاستمداران را وا می‌دارد تا درباره آن صحبت کنند. تعریف رجل سیاسی و مذهبی از جمله شرایطی است که رئیس‌جمهور باید مشمول آن باشد اما درباره اینکه چه تعابیری درباره آن وجود دارد و چگونه می‌توان آن را تفسیر کرد، همیشه جای سوال بوده است. در همین زمینه روزنامه اعتماد میزگردی با حضور دکتر محمد هاشمی و دکتر محمدجواد حق شناس هر دو از اساتید برجسته حقوق دانشگاه برگزار کرده است.
به گزارش ایسنا، چکیده اظهارات دکتر هاشمی این است که: «از نظر اصطلاحی و اجتماعی رجل سیاسی یعنی شخصیت سیاسی. شخصیتی که قابل توجه است. در این زمینه آنچه مسلم است از نظر لغوی رجل به معنی مرد در مقابل زن تلقی می‌شود اما در واقع یک جریانی اتفاق افتاده تا رجل از نظر قانونی، مفهومی شود و آن این است که شرطی گذاشته بودند در اصل 88 بند یک گروه بررسی قانون اساسی که رییس جمهور باید ایرانی‌الاصل، تابع ایران، دارای مذهب رسمی، مومن و پایبند به مبانی جمهوری اسلامی، مرد و دارای حسن سابقه و تقوا و … باشد طبق مشروح مذاکرات. در اینجا کلمه مرد به کار برده شده که در این بین بعضی گفتند ذکر کلمه مرد بودن ضرورتی ندارد ولی بعضی گفتند که ریاست جمهوری امر ولایی است پس باید حتما مرد باشد. در مباحث فقهی هم موضوع ولایت از آن مردان است. پس از بحث هایی که انجام شد، در رای‌گیری مفهوم مرد بودن از لغت رجل رای نیاورد و اصرار کردند و به رجل سیاسی تبدیل شد و رای آورد. رجل به معنای شخصیت. بنابراین بین رجل و مرد تفاوت مفهومی ایجاد شد. پس رجال جایگزین مرد در قانون اساسی قرار گرفت. با این تعبیر اگر رجل را به عنوان شخصیت سیاسی تلقی کنیم شاید بتوانیم این فکر را در ذهنمان بپرورانیم که گذشت زمان و فراهم شدن جامعه در پذیرش این قضیه رجل به عنوان شخصیت سیاسی باشد و زن هم در آن به عنوان رجل سیاسی مورد توجه قرار بگیرد.
در این خصوص زنانی هم بودند که کاندیدای ریاست جمهوری شدند. مثلا خانم طالقانی که صلاحیتش رد شد اما نه به عنوان زن بودن. از طرف دیگر اگر ما جریان سیاسی جامعه را نگاه کنیم می‌بینیم که به تدریج زن‌ها در مقام تصدی امور سیاسی در راس امور قرار گرفتند. معاونان رئیس‌جمهور زن بودند و وزیر زن داشتیم و به این ترتیب شاید رجل همان مفهوم شخصیت را القا کند، با وجود این آنچه که مسلم است هنوز درباره اینکه زن می‌تواند یا نمی‌تواند رئیس جمهور شود نظر صریح حقوقی نداریم.»
دکتر حق‌شناس نیز می‌گوید: «استدلالی که آقای دکتر هاشمی فرمودند کاملا روشن و واضح است که وقتی در پیش‌نویس آمده یکی از ویژگی‌های رئیس‌جمهور، مرد بودن است که دارای چنین ویژگی‌هایی باشد و این عنوان رای نمی‌آورد نشان می‌دهد که قانونگذار هیچ علاقه‌یی و همراهی با این پیش‌نویسی که رای نیاورده، ندارد.
با توجه به اینکه رییس جلسه مرحوم شهید بهشتی بودند، ایشان از یک تیزهوشی سیاسی برخوردار بودند و در اداره آن مجلس به سمتی رفتند که هم به آن قاعده‌یی که مورد نظر جامعه است به‌ویژه نقشی که زنان در انقلاب و در راهپیمایی‌ها در حمایت از سقوط رژیم پهلوی داشته، بروند چرا که منع این طبقه ممکن بود در آن مقطع از فضای سیاسی به شدت ترویج می‌کند که جمهوری اسلامی، جمهوری است که می‌خواهد ارتجاع را حاکم کند و حقوق زنان را زیر پا بگذارد. این مساله ممکن بود فضای جدی علیه جمهوری اسلامی ایجاد کند. از طرفی اگر این را نمی‌گذاشتند از آن سمت ممکن بود یک فضای جدی توسط مذهبیون و قشریون و برخی از آقایان صاحبان فتوا علیه این انقلاب نوپا ایجاد کند. شاید بهترین شکل ماجرا همین اتفاقی است که وقتی رای نمی‌آورد اصرار نمی‌کنند که دوباره موارد جابه جا شود و ماجرا را تمام می‌کنند و فردا بدون هیچ بحث و مذاکره‌یی به رای گذاشته می‌شود. به نظر می‌رسد که بین تعطیلی یک‌روزه (جلسه امروز تا جلسه فردا) لابی‌هایی صورت گرفته و دو طرف را مرحوم شهید بهشتی با زبان خاص خود قانع کرده است. به آقایانی که دنبال این بودند که حتما باید مرد باشد و بحث ولایت مردان را مطرح کرده، کلمه رجال را. آقایانی را (اعضا) که پیگیر بودند که زنان هم می‌توانند رئیس‌جمهور شوند می‌گوید که رجال سیاسی، رجال به معنی شخصیت است که همان رجال یک مفهوم عمومی است و طبیعتا به شخصیت‌هایی که در حوزه سیاست صاحب نظر و توانا هستند اطلاق می‌شود با این ماجرا دو طرف را راضی کردند که فردا بدون هیچ بحث و گفت وگویی این مساله تایید می‌شد و این ماجرا می‌گذرد. در مرحله قانون و تصویب و در مرحله عمل هم ما دقیقا شاهد این هستیم که 10 انتخابات ریاست جمهوری داشتیم که این مساله اصلا ابهام ندارد. گرچه در روال و در عمل دچار مشکل هستیم.»
