فصل مشترک کشورهای شرکت‌کننده در اجلاس تهران درباره افغانستان چه بود؟

ابوالفضل خدائی: دومین نشست وزیران خارجه کشورهای همسایه افغانستان روز چهارشنبه با حضور وزیران خارجه ۶ کشور همسایه افغانستان به اضافه روسیه و به میزبانی «حسین امیر عبداللهیان» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در محل وزارت امور خارجه برگزار شد. «عبدالعزیز کاملوف» وزیر خارجه ازبکستان، «شاه محمود قریشی» وزیر خارجه پاکستان، «رشید مردوف» وزیر خارجه ترکمنستان و «سراج الدین مهرالدین» وزیر خارجه تاجیکستان در این نشست یک روزه حضور داشتند. وزیران خارجه روسیه و چین هم به صورت مجازی در اجلاس تهران شرکت می‌کنند. سفیران روسیه و چین به عنوان نمایندگان ویژه این کشورها در این نشست حضور دارند.

سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه روز گذشته در تشریح اهداف این نشست در توئیتی نوشت که پیام نشست تهران رد دخالت خارجی، همکاری و همگرایی همسایگان به جای رقابت، و مشارکت همه گروههای مردمی در ساختار سیاسی آتی افغانستان است. ‌موضوعی که محمد مخبر معاون اول رئیس جمهور نیز که به نیابت از رئیس جمهور در این نشست شرکت داشت بدان اشاره کرد  وبا تاکید بر اینکه اتکا به دولت‌های بیگانه نمی‌تواند هیچ دولتی را سر پا نگه دارد، گفت: آمریکا با فرار از افغانستان نتیجه دو دهه ناکارآمدی و اشغالگری را روی دوش مردم افغانستان و همسایگان انداخته است.

در همین راستا حسین امیرعبداللهیان نیز طی سخنرانی در این اجلاس گفت: بحرانی که امروز همه ما را نگران کرده است میراث دخالت‌های نابجای قدرت‌های زورگو در منطقه ماست. آمریکا بیست سال پیش با دستاویز قرار دادن مبارزه با تروریسم، به افغانستان حمله کرد و با ادامه حضور نظامی خود موجب استمرار و بازتولید بی‌ثباتی، جنگ و ناامنی در آن کشور شد. امیرعبداللهیان در این نشست همچنین به ارائه شش راهکار به منظور مبارزه با تهدیدات علیه افغانستان پرداخت. وزیرخارجه کشورمان تشکیل دولت فراگیر با حضور و مشارکت مؤثر و پایدار همه گروه‌های قومی و مذهبی افغانستان از مسیر گفتگوهای بین الافغانی با پشتیبانی و بدون مداخله بازیگران خارجی، تعهد طالبان برای تأمین امنیت و مبارزه با تروریسم، رعایت حقوق گروه‌های مختلف از جمله زنان، تأمین ضروریات زندگی برای شهروندان افغانستان و همینطور اتخاذ رویکرد دوستانه در قبال همسایگان و اطمینان بخشیدن نسبت عدم استفاده دشمنان از خاک افغانستان برای حمله به کشورهای همسایه، توزیع کمک ها بین مردم افغانستان از طریق اکو، مبارزه با تروریسم و در آخر درخواست ایران از دبیرکل آن سازمان برای بذل مساعی جمیله و در صورت لزوم میانجیگری میان طرف‌های افغان برای رسیدن به توافق در خصوص ساختار سیاسی آینده را از جمله موارد مورد تاکید ایران اعلام کرد.

مواضع کشورهای شرکت کننده در این نشست نیز قابل توجه بود و علی رغم منافع مختلف بازیگران منطقه ای، به مواضع ایران نزدیک بود. «وانگ یی» وزیر امور خارجه چین در این نشست، زمان برگزاری آن را مناسب دانست و تاکید کرد که این موضوع سبب تقویت کانال های دیپلماتیک بین اعضا تقویت شود.

 «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه نیز در سخنرانی مجازی خود با اعلام اینکه کشورش از تشکیل دولت فراگیر در افغانستان حمایت می‌کند، گفت: موضع شرکت‌کنندگان در نشست تهران به هم نزدیک است و این می‌تواند به تحقق صلح در افغانستان کمک کند. مقام ارشد روسیه تاکید کرد که باید از همه امکانات منطقه‌ای و بین‌المللی برای بهبود وضعیت افغانستان استفاده شود و نزدیکی مواضع شرکت کننده در این اجلاس می تواند به تحقق صلح در افغانستان کمک کند.

در ادامه نشست «شاه محمود قریشی» وزیر امور خارجه پاکستان از جامعه جهانی خواست با توجه به وضعیت اقتصادی مردم افغانستان از وقوع یک فاجعه انسانی جلوگیری کند و بر آزادسازی پول‌های این کشور نیز تاکید کرد. قریشی موضوع مهم دیگر در افغانستان را مبارزه با تروریسم و افراطی‌گری دانست و گفت: باید در این زمینه برای ثبات در منطقه همکاری کنیم زیرا فعالیت تروریست‌ها تهدیدی برای منطقه است. قریشی با بیان اینکه باید از وقوع منازعات جدید در منطقه جلوگیری کنیم، افزود: در حال حاضر مردم افغانستان دارای مشکلات اقتصادی جدی هستند و بسیار مهم است که کمک‌های انسان دوستانه به این کشور ارسال شود. بسیاری از مردم پایین‌تر از خط فقر هستند و با توجه به فصول سرما، وضعیت وخیم‌تر شود.

وزیر خارجه ترکمنستان با بیان این که شرایط کنونی در افغانستان سخت و دشوار است، اظهار کرد: برای عبور از بحران کنونی در افغانستان نیازمند یک نقشه راه و ارزیابی صحیح از تحولات در این کشور هستیم. «رشید مردف» تاکید کرد: افغانستان دارای  ظرفیت های بسیار خوب اقتصادی برای مشارکت در پروژه های زیر ساختی منطقه ای و بین المللی به خصوص در حوزه حمل و نقل و ترانزیت است و باید به این ظرفیت ها توجه جدی شود.

در ادامه عبدالعزیز کاملف، وزیر خارجه ازبکستان نیز گفت: افغانستان در کنار چالش هایی که دارد فرصت هایی را نیز پیش رو دارد و از ظرفیت های این کشور می توان برای انجام پروژه های اقتصادی و تجاری استفاده کرد. ما به دنبال توسعه افغانستان در عرصه های مختلف از جمله اقتصادی هستیم و از این ظرفیت ها می توانیم به خوبی استفاده کنیم.

در ادامه نشست آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل نیز به طور مجازی سخنرانی کرد. وی ضمن هشدار نسبت به بروز بحران انسانی در این کشور بر لزوم مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر در افغانستان تاکید کرد. گوترش همچنین هشدار داد که افغانستان با یک “بحران فزاینده انسانی” مواجه است که نیاز به اقدام فوری دارد. وی سپس نسبت به موارد نقض حقوق بشر و حملات در افغانستان از زمان تسلط طالبان بر این کشور به شدت ابراز نگرانی کرد و خواستار تلاش برای مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر در افغانستان شد.

اراده کشورهای همسایه برای خروج افغانستان از بحران

محسن روحی صفت کارشناس مسائل افغانستان در خصوص اهمیت نشست به خبرآنلاین گفت: هدف مهم و اصلی شنیده شدن مواضع کشورهای همسایه نسبت به بحران افغانستان شنیده شود و پس از مورد بحث قرار گرفتن اولویت بندی شود و در نهایت صدایی واحد و فصلی مشترکی شکل گیرد تا به طالبان نیز منتقل شود. مساله ای که می تواند افغانستان را از این مرحله بحران عبور دهد.

وی افزود: با خروج آمریکا و برهم خوردن امنیت، یک خلا در افغانستان ایجاد شد که وجود چنین وضعیتی اهمیت نزدیکی و همکاری کشورهای منطقه را بیشتر می کند. از همین رو برگزاری این جلسات و پیگیری موضوعات مورد همکاری برای تحقق اهداف از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

این کارشناس وجود منافع و تهدیدات مشترک در افغانستان را از موضوعات مهم کشورهای همسایه دانست و گفت: رسیدگی به حقوق اقوام و مبارزه با گروه های افراطی در افغانستان از جمله خواسته های کشورهای همسایه است که باید با طالبان مطرح کنند. حتی طالبان همه گروه های پشتون را شامل نمی شود و از همین رو ضروری است که در افغانستان دولتی فراگیر داشته باشد.

روحی صفت موضوع مشروعیت طالبان را از موضوعات مهم این نشست مطرح کرد که به سایر عوامل حیاتی دیگر برای برقراری صلح و ثبات افغانستان گره خورده است.

کارشناس مسائل افغانستان در پاسخ به اینکه مواضع کشورهای شرکت کننده در این اجلاس نسبت به مواضع ایران چه بود گفت: فصل مشترکی بین همه کشورهای شرکت کننده در اجلاس تهران وجود دارد و آن وجود منافع مشروعی است که همه کشورها در این راستا علاقمند هستند تا افغانستان بتواند سریعتر به رشد و توسعه اقتصادی دست یابد. مساله  ای که تحقق آن برای همسایگان منافع امنیتی و اجتماعی خواهد داشت و از همه مهمتر با کمک به مردم افغانستان، جلوی سیل مهاجرین را نیز خواهد گرفت