باقری لنکرانی: آمارهای تلخی از تجمع پزشکان و متخصصان در پنج شهر بزرگ کشور وجود دارد

دکتر کامران باقری لنکرانی استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی شیراز و عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی در نامه ای به موضوع افزایش ظرفیت پزشکی طرح شده در شورای عالی انقلاب فرهنگی پرداخت.

در این نامه آمده است: «این روزها نقل بسیاری از محافل افزایش ظرفیت رشته پزشکی

شده است،برخی آن را مطالبه و برخی آن را محکوم می کنند.

مثل همه جا وقتی احساسات بر عقل غلبه می‌یابد امکان خطا زیاد می شود و م یشود که تصمیمی گرفته شود که به نتایجی بر خلاف نیت تصمیم گیرنده منجر شود. برای پرهیز از چنین خطایی باید اندیشید، مشورت گرفت و از تجربه سایرین درس آموخت.

حافظ علیه الرحمه می فرماید: هر چند کازمودم از وی نبود سودم / من جرب المجرب حلت به الندامه

تجربه چین در افزایش تعداد پزشکان و شکست راهبرد نظام سلامت در برابر بیماری سارس

چین یکی ازکشورهایی است که برای اصلاح نظام سلامت خود و دسترسی مردم به خدمات یایه سلامت تلاش بسیاری کرده است. در حدود ربع قرن پیش تر، دور جدیدی از اصلاحات نظام سلامت چین، بر پایه افزایش تعداد پزشکان و جایگزینی نیروهای چندکاره بهداشتی درمانی به ویژه در روستاها با آنها شکل گرفت.

هفت سال بعد در زمان همه گیری سارس، ضرر این اقدام به وضوح معلوم شد. این آسیب پذیری فقط در برابر همه گیری سارس نبود، بلکه به فاصله کوتاهی مشخص شد که دستاوردهای مهم نظام سلامت چین، نظیر کاهش مرگ و میر مادران به ویژه در مناطق محروم نیز از دست رفته اند.

دولت چین ۱۰ سال بعد از آغاز این اصلاحات، با اعلام شکست این راهبرد، راهبرد جامعی را برگزید که در آن به مطالب اساسی چون مراقبت اولیه بهداشتی، پوشش بیمه ای واقعی و تجمیع منابع در کنار توزیع عادلانه خدمات و نسبت مناسب بین پزشک و پرستار که با اقدامات قبلی وارونه شده بود و تعداد پزشکان از پرستاران پیشی گرفته بود، مبنا قرار گرفته بودند.

اکنون تاثیر این راهبرد در بهبود شاخصهای سلامت در چین نمایان شده است و نه تنها شاخص های مهم سلامت چون امید به زندگی و مرگ مادران و کودکان بهبود یافته بلکه تاب آوری و سرعت عمل نظام سلامت چین در برابر همه گیری کووید ۱۹ به عنوان یک الگو مطرح شده است.»

ایجاد موج‌ها و گرداب‌های تنش آفرین با عدم پایبندی به اسناد بالاد ستی در تصمیم گیری‌ها

لنکرانی در بخش دیگری از این نامه خاطرنشان کرده است: «واقعیت این است در مطالعات جهانی تعداد پزشکان و سرانه پزشک به جمعیت با سلامت جامعه ارتباط مستقیمی ندارد. کشورهایی هستند که در آنها این نسبت بالاست ولی شاخص های بهداشتی خوبی ندارند و برعکس. آنچه مهم است رویکرد منظومه ای به سلامت و اصلاحات آن است.

سلامت در کشور ما با وضع مطلوب فاصله دارد. این فاصله با افزایش پزشکان حل نمی شود. برای بهبود شاخص های سلامت در ایران باید نظام ارایه خدمات اصلاح شود تا پایداری خدمات در همه جای کشور صرف نظر از بعد جغرافیایی فراهم شود. این اصلاح باید بر مسایل اساسی نه احساسی تمرکز یابد.

به همین دلیل در نقشه جامع علمی کشور مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی اولویت اول علم و فناوری در حوزه سلامت، سیاستگذاری و اقتصاد سلامت – دانش پیشگیری و ارتقای سلامت با تأکید بر بیماری های دارای بار بالا و معضلات بومی- الگوهای شیوه زند گی سالم منطبق با آموزه های اسلامی- استفاده از الگوهای تغذیه بومی اعلام شده است.

در بند سیزدهم سیاست های کلی سلامت بر توسعه کیفی و کمی نظام آموزش علوم پزشکی به صورت هدفمند، سلامت محور، مبتنی بر نیازهای جامعه، پاسخگو و عادلانه و با تربیت نیروی انسانی کارآمد، متعهد به اخلاق اسلامی حرفه‌ای و دارای مهارت و شایستگی‌های متناسب با نیازهای مناطق مختلف کشور تاکید شده است.

اگر در تربیت نیروی انسانی چنین شاخص هایی ملاک قرار گیرند، امکانات کشور در مسیر درست به کار گرفته خواهند شد.

پایبندی به اسناد بالاد ستی یکی از مهمترین راهکارها در استحکام سیاستگذاری‌هاست. متاسفانه این سند مهم و همچنین سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری ادام الله ظله در سلامت آن چنان که باید محور تصمیمات نیستند و همین باعث می شود که در تصمیم گیری‌ها شاهد فراز و نشیب و موج‌ها و گرداب‌های تنش آفرین باشیم.»

افزایش ظرفیت ها به کشور کمکی نخواهد کرد

وزیر بهداشت دولت نهم با اشاره به موضوع طرح، اشتغال نامناسب پزشکان و مهاجرت این گروه یادآور شده است: «آمارهای تلخی از تجمیع پزشکان و متخصصان در پنج شهر بزرگ کشور یعنی تهران، شیراز، اصفهان، تبریز و مشهد وجود دارد. این در حالی است که در رشته‌های علوم پزشکی برخلاف همه مقاطع دیگر تحصیلی ما طرح اجباری داریم و پزشکان باید سالیانی از عمر خود را در مناطق محروم خدمت کنند.

طبق اعلام سازمان نظام پزشکی، حدود ۳۰ هزار نفر از پزشکان عمومی کشور یا به شغل دیگری مشغولند و یا در مراکز زیبایی و اعتیاد شاغل هستند و در چرخه نظام سلامت حاضر نیستند. تعداد مهاجرین پزشک روبه فزونی گذارده و کشورهای همسایه و دورتر با حقوق های نجومی در مقیاس دریافتی‌ها در داخل کشور، در حال جذب آنها هستند.

چرایی از دست دادن این نیروها و عدم ماندگاری نیروهای سلامت در مناطق مورد نیاز اگر پاسخی در خور نیابند، افزایش ظرفیت ها به کشور کمکی نخواهد کرد بلکه شرایط را پیچیده تر خواهد کرد.»

لنکرانی در این نامه تاکید کرده است: «اگر از من بپرسند ظرفیت های پزشکی باید زیاد شوند یا کم، خواهم گفت اول مسایل اساسی نظام سلامت را باید حل کرد و از میانه ماجرا به مشکلات نگاه نکرد. اگر نظام ارایه خدمات بر اساس آنچه که در قانون اساسی و سیاست‌های کلی سلامت آمده با هماهنگی همه بخشها اصلاح نشود، تغییر ظرفیت چه کم شدن یا زیاد شدن ، فقط کار را دشوار می کند.

امیدوارم در تصمیم گیری‌ها مصداق این حدیث شریف باشیم که فرمود: رحِمَ اللَّهُ اِمرَأً عَمِلَ عَمَلاً فَاَتقَنَه.

ما برای مردم عزیزمان ارتقای سلامت می خواهیم و راه آن تدبیر امور مهم است نه پرداختن به امور جزیی که به خودی خود تاثیری ندارد، عدالت واقعی اینجاست نه در اقدامات احساسی و بی استناد.»