درمان اختلالات روانی، مهمترین راه پیشگیری از خودکشی

حمید محمدبیگی در وبینار «چراغی از امید، در لحظات تاریک زندگی» با موضوع بررسی باورهای غلط در مورد خودکشی و نحوه انتشار اخبار آن که امشب(پنجشنبه، ۱۹ اسفند) برگزار شد، اظهار کرد: سالانه بیش از ۸۰۰ هزار نفر و به عبارتی یک نفر در هر ۴۰ ثانیه در جهان بر اثر خودکشی جان خود را از دست می‌دهند و نرخ خودکشی ۱۱.۴ در هر ۱۰۰ هزار نفر است.
وی با اشاره به اینکه خودکشی نخستین علت مرگ در سنین ۱۵ تا ۲۴ سال در بیشتر کشورهای اروپایی است، گفت: کشور ما براساس آماری که دقیق و کامل نیست، در رتبه بندی جهانی، جزو کشورهای با درصد پایین خودکشی است، با این وجود براساس آمار کشور خودمان از سال ۹۶، روند خودکشی افزایش یافته و زنگ خطر را به صدا درآورده است.
این متخصص روانپزشکی با بیان اینکه هر فوت ناشی از خودکشی ۱۳۵ نفر را تحت تاثیر خود می‌دهد، افزود: وقتی فردی مشهوری اقدام به خودکشی می‌کند، این تاثیر بیشتر می‌شود. از طرف دیگر، در مقابل هر خودکشی منجر به فوت، ۲۵ اقدام به خودکشی صورت می‌گیرد، یعنی هر آمار خودکشی که داریم باید در ۲۵ ضرب کنیم و سپس در ۱۳۵ ضرب کنیم تا ببینیم چه میزان در جامعه تاثیرگذار است.
وی با تاکید بر اینکه خودکشی بیماری نیست، تصریح کرد: خودکشی مثل تب، یک علامت و نشانه است. وقتی فردی اقدام به خودکشی می‌کند، دنبال علت می‌گردیم، درحالی که اگر مثل بیماری نگاه کنیم، مثل این است که تب را با مسکن قطع کنیم، اما علت ایجاد تب باقی می‌ماند.
محمدبیگی با بیان اینکه خودکشی ناشی از یک اختلال روانپزشکی است، تصریح کرد: ۹۰ درصد از افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند از یک اختلال روانی رنج می‌برند که یکی از عمده‌ترین این اختلالات، افسردگی است.
وی در مورد نحوه انعکاس خودکشی، توضیح داد: اینکه خودکشی را به‌عنوان یک عمل قهرمانانه مطرح کنیم، تبعات منفی زیادی دارد. به‌عنوان مثال خودکشی دختر هوادار استقلال که نتوانست وارد ورزشگاه شود، واکنش‌های زیادی به دنبال داشت و این دختر نوجوان به قهرمانی تبدیل شد که محدودیت‌های اجتماع مانع رسیدن او به خواسته و در نهایت خودکشی او شد، اما انعکاس این اتفاق، خودکشی‌های مشابه دیگری رقم زد.
وی با بیان اینکه ممکن است اخبار و آمارهای مختلفی از خودکشی بشنویم، اما وقتی در مورد خودکشی صحبت می‌کنیم باید اطلاعات ما از منابع معتبر باشد، تصریح کرد: در مورد خودکشی از اظهارنظرهای خلق‌الساعه بپرهیزیم، چون خودکشی یک پدیده تک عاملی نیست و فرد صرفا به دلیلی مثل عدم ورود به ورزشگاه یا نداشتن تبلت خودکشی نمی‌کند، زیرا این نوع بیان خودکشی جامعه را گمراه خواهد کرد.
این روانپزشک با بیان اینکه هدف ما باید آگاه‌سازی اجتماع باشد، ادامه داد: باید به علائم هشدار دهنده‌ای توجه کنیم که ممکن است فرد را در معرض خودکشی قرار دهد و در مورد درمان‌های خودکشی صحبت کنیم. صرف بیان خبر خودکشی، نه تنها کمکی به جامعه نمی‌کند، بلکه به‌طور غیرمستقیم ممکن است باعث گسترش خودکشی شود.
وی خاطرنشان کرد: عکس فرد، روش خودکشی، مکان ارتکاب خودکشی نباید مطرح شود. به‌عنوان مثال بعد از خودکشی دو دختر نوجوان از روی پل چمران اصفهان، این محل به‌عنوان یکی از مکان‌های ارتکاب خودکشی در اصفهان مطرح و این اتفاق تکرار شد.
محمدبیگی با بیان اینکه خودکشی را نباید به‌عنوان یک رفتار ساده تعبیر کرد، اظهار کرد: نباید علت‌های ساده برای خودکشی بیان کرد، چون خودکشی یک علت ندارد. همچنین باید در مورد عواقب جسمی خودکشی توضیح داد. به‌عنوان نمونه یکی از دخترانی که از پل چمران خود را پایین انداخت  دچار ضایعه نخاعی شده و مدت‌ها است روی تخت دراز کشیده، به طوری که حتی دیگر نمی‌تواند اقدام به خودکشی کند.
وی عنوان «خودکشی موفق» را اشتباه دانست و گفت: نحوه انعکاس اخبار خودکشی اهمیت زیادی دارد. اگر بخواهیم خبر خودکشی را منعکس کنیم، باید دقت زیادی به خرج دهیم.
این متخصص روانپزشکی در مورد باورهای نادرست و واقعیت‌ها در مورد خودکشی، گفت: یکی از این باورها این است که اگر کسی در مورد خودکشی صحبت و تهدید کرد، قصد خودکشی ندارد، اما این باور غلط است، چون فردی که می‌خواهد اقدام به خودکش بکند به تمام چیزهایی که در دسترس دارد چنگ می‌زند، شاید بتواند از این کار برگردد و به همین خاطر ممکن است از فردی کمک بخواهد اگر در این لحظات به فرد مناسبی مراجعه کند، شاید از این تصمیم منصرف شود.
وی خودکشی به‌عنوان یک عمل تکانه‌ای و بدون هشدار قبلی را نیز یک باور غلط برشمرد و گفت: این افراد قبل از خودکشی حتما به نوعی راجع به آن حرف زده‌اند و یا نوشته‌اند و از رفتارهای آنها می‌توان متوجه شد. البته خودکشی تکانه‌ای و ناگهانی نیز داریم، اما زیاد نیست و بیشتر افراد قبل از اقدام به خودکشی، دیگران را در جریان قرار می‌دهند.
وی ادامه داد: یک باور نادرست دیگر درباره خودکشی این است که افرادی که در خطر خودکشی هستند تصمیم خود را گرفته و هیچ تردیدی ندارند، درحالی که این افکار مربوط به خودکشی سیال و دارای نوسان است.
محمدبیگی با اشاره به اینکه افرادی که خودکشی می‌کنند خودخواه و ضعیف هستند، تصریح کرد: یک باور اشتباه این است که افراد باهوش و موفق خودکشی نمی‌کنند، درحالی که این باور نیز اشتباه است و افراد موفقی نیز اقدام به خودکشی می‌کنند، درحالی که علت این کار آنها، چالش بزرگی برای ما است.
وی گفت: یکی دیگر از باورهای نادرست در مورد خودکشی این است که اگر در مورد خودکشی از فردی سوال کردیم ممکن است او را به خودکشی تشویق کند، به همین خاطر خیلی مواقع از مراجع درباره افکار خودکشی می‌پرسیم و گفته می‌شود چرا این سوال را می‌پرسی!؟ اما مطالعات نشان می‌دهد بررسی افکار خودکشی در یک فرد نمی‌تواند زمینه‌ساز اقدام به خودکشی باشد. اگر کسی به خودکشی نکرده باشد، سوال در مورد خودکشی و ارزیابی درباره آن نمی‌تواند فرد را به سمت خودکشی سوق دهد، اما سوال کردن درباره خودکشی نیاز به مهارت و رعایت اصولی دارد.
وی اضافه کرد: اینکه افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند دنبال جلب توجه هستند  درست نیست. در برخی افراد خودکشی یک فریاد نومیدانه و درخواست کمک است و به معنای جلب توجه نیست.
این روانپزشک با بیان اینکه وقتی کسی اقدام به خودکشی می‌کند، اما منجر به فوت نمی‌شود و دوباره این کار را انجام می‌دهد، گفت: اگر بخواهیم اقدام موثری در مورد خودکشی انجام دهیم یکی از موثرترین اقدامات، شناسایی افرادی است که یک بار اقدام به خودکشی کرده‌اند، اما خودکشی آنها منجر به فوت نشده است. مطالعات نشان می‌دهد ۵۰ درصد از افرادی که اقدام به خودکشی منجر به فوت کرده‌اند، قبلا حداقل یک بار اقدام به خودکشی کرده بودند، پس لازم است این افراد باید شناسایی و درمان شوند.
وی جدی نگرفتن ژست خودکشی را نیز یکی دیگر از باورهای اشتباه عنوان کرد و افزود: اگر فرض کنیم فردی صرفا ژست خودکشی گرفته، همین که برای رسیده به خواسته‌اش از روش خودکشی استفاده می‌کند یک اختلال است. گاهی فرد فقط از خودکشی به‌عنوان یک تهدید استفاده کرده، اما متاسفانه جان خود را از دست داده است. یکی از تلخ‌ترین تصویر دوران حرفه‌ای من مربوط به جوان ۱۸ ساله ای است که سمی برای تهدید پدرش مصرف کرده بود، اما سم اثر کرده بود و در بخش اورژانس فریاد می‌زد من نمی‌خواستم خودم را بکشم. وقتی فرد ژست خودکشی می‌گیرد و به خواسته‌اش نمی‌رسد ممکن است دست به اقدام بدتری بزند و جان خود را از دست دهد.
محمدبیگی با تاکید بر اینکه خودکشی یک مشکل پیچیده است و علل متفاوتی دارد، تصریح کرد: در مطالعات مشخص شده ژنتیک نیز در خودکشی نقش دارد. خودکشی می‌تواند یک پدیده روان‌شناختی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی باشد. توضیح اینکه چرا برخی از افراد تصمیم به خودکشی می‌کنند، درحالی که در شرایط یکسان و یا حتی بهتری نسبت به افراد دیگر قرار دارند، سخت است، با این وجود بیشتر خودکشی‌ها قابل پیشگیری است. نباید از نمای نزدیک به خودکشی نگاه کرد، بلکه باید به جوانب مختلف آن نگاه کرد.
وی در مورد اختلالاتی که می‌تواند فرد را در معرض خودکشی قرار دهد، توضیح داد: در ۹۰ درصد موارد، افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند یک یک اختلال روانی دارند که عمدتا افسردگی است. درمان این اختلالات روانی یکی از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از خودکشی است و اگر می‌خواهیم با خودکشی مبارزه و از آن جلوگیری کنیم، باید افراد مبتلا به اختلالات روانپزشکی را به درمان تشویق کنیم، در این صورت تا ۶۰ درصد از موارد خودکشی پیشگیری می‌شود.
این متخصص روانپزشکی خواستار انگ‌زدایی از اختلالات روانپزشکی شد و گفت: ما با برچسب ننگینی که به فرد افسرده می‌زنیم او را از مراجعه به روانپزشک باز می‌داریم و مشکل بزرگی در فرهنگ ما است. نوع برخورد ما گاهی افراد را به این سمت سوق می‌دهد که مشکلات روانی خود را به مشکلات جسمی تغییر دهند، اما همان‌طور که فردی ممکن است به فشار خون مبتلا شود ممکن است به اختلال روانی مبتلا شود. فردی که دچار افسردگی و اضطراب و هر اختلال روانی می‌شود گناهی نکرده و نباید این انگ را به آنها زد تا برای مراجعه به روانپزشک و درمان جرأت نداشته باشند.
وی با بیان اینکه خودکشی را به عنوان یک رفتار پرخاشگرانه می‌بینیم، گفت: رفتار پرخاشگرانه ممکن است نسبت به دیگران و یا خود فرد باشد، در عین حال که مهم‌ترین دلیل پرخاشگری ناکامی است.
محمدبیگی در پاسخ به ایسنا در مورد نحوه انتشار اخبار خبرخودکشی نیز گفت: عدم انتشار اخبار خودکشی راه درستی نیست، چون ممکن است این خبر به هر طریقی منتشر شود و وقتی پخش می‌شود ناخودآگاه فکر خودکشی هم پخش می‌شود، اما آنچه مشکل ایجاد می‌کند واکنش‌های بعدی است. به‌عنوان مثال سلبریتی خودکشی و سلبریتی دیگری هم آرزوی خودکشی می‌کند، درحالی که این موضوع باید به درستی تبیین و تفسیر شود.
وی با بیان اینکه انعکاس خبر خودکشی باید جامع باشد، گفت: نباید یک علت خاص برای خودکشی فرد بیان نشود، در واقع نباید با خبر خودکشی سطحی برخورد کنیم.
این روانپزشک توصیه کرد با همدیگر صحبت کنیم و احساساتمان را در میان بگذاریم و افزود: اگر کسی از مشکلات و سختی‌های خود گفت باید مهارت همدلی را داشته باشیم. در دوران کنونی یک‌سری شرایط دست ما نیست، اما نحوه تعامل و ارتباط ما با همدیگر می‌تواند نقش پررنگی در امید آفرینی داشته باشد.