«سنگ بزرگ» مجلس برای «شفافیت» نشانه «زدن» است یا «نزدن»؟

شفافیت مسئولان و دستگاه‌ها در کشور از مسائل ضروری است که بر آن تاکید شده و محدوده آن نیز به غیر از موارد نظامی و امنیتی، شامل همه مسائل مرتبط با مردم می‌شود. این مساله که بیانگر جایگاه مردم در نظام اسلامی و نوع رابطه مسوولان با مردم است، مطالبه عمومی بوده که بارها بر آن تاکید شده است.

فضایی را تصور کنید که غبارآلود و مه‌آلود است و چیزی قابل مشاهده و شفاف نیست. در فقدان شفافیت، منابع و سرمایه‌ها بر اثر گسترش فساد هدر رفته و اعتماد مردم و سرمایه اجتماعی تحلیل می‌رود، علاوه بر آن گسترش انواع فساد به تعامل مدنی و سازنده جامعه با حاکمیت آسیب رسانده و آزادی‌های بنیادین مردم نقض شده و مورد تعرض قرار می‌گیرد.

در راستای همین امر هم «ماجرای شفافیت» از روزی شروع شد که در زمان مجلس گذشته برخی از افراد خارج مجلس بر شفافیت رای نمایندگان مجلس تاکید داشتند و گفتند باید این امر هرچه سریعتر انجام شود و عدم شفافیت رای نمایندگان را بهانه‌ای برای حمله به نمایندگان مجلس قرار دادند.

از زمان آغاز به فعالیت مجلس فعلی و از روز نخست اجرای اصل شفافیت بارها بر زبان نمایندگان مختلف جاری شد و برای اجرای آن پیشنهادات مختلفی مطرح کردند. حال امر تصویب همین امر ساده و همان پیشنهاد «شفاف شدن رای نمایندگان» آنقدر توسعه یافته که در این روزها مجلس به دنبال تهیه قانونی برای شفاف شدن امور همه قوای سه گانه از شورای روستاها گرفته تا محاکم قضایی و دستگاه‌های اجرایی.

مجلس یازدهم هم جهت اجرای این امور به دنبال جاری و ساری شدن اصل شفافیت تصمیمات و عملکردها در قوای سه گانه بوده و به دنبال این است که نهادها و دستگاه‌های اجرایی مثل هیئت دولت، وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و مؤسسات دولتی، بانک‌ها و … و هم نهادهای شورایی شامل مجلس، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی و شوراهای شهر و روستا تحت اصل شفافیت قرار گیرند.

شفافیت پیشنهادی در طرح برای دستگاه‌های اجرایی شامل داده‌ها، تصمیمات و اطلاعات عمومی مثل آئین نامه‌ها، اسناد و مکاتبات اداری است. برای نهادهای شورایی مثل مجلس و مجمع تشخیص مصلحت و … انتشار مشروح مذاکرات صحن، کمیسیون‌ها و آرای افراد، پیشنهاد شده است، یعنی همان چیزی که پیش از این در طرح شفافیت آرای نمایندگان به دنبال آن بود؛ اما با ابعاد وسیع‌تر و برای همه نهادهای شورایی.

نکته مهم این است که در طرح فعلی برخلاف طرح پیشین که «طرح شفافیت آرای نمایندگان «نام داشت تعیین محرمانه بودن آرا به عهده نمایندگان بود، اما در طرح جدید این اختیار به شورای عالی امنیت ملی سپرده شده است. اما در جریان تصویب این طرح که این روزها در صحن مجلس شاهد آن هستیم سخنان و پیشنهادتی بیان و طرح می‌شود که این گمان را مطرح می‌کند که این گویا برخی از نمایندگان بیشتر به دنبال رد نشدن این طرح از فیلتر شورای شورای نگهبان هستند تا به سرانجام رساندن آن.

پیشنهاداتی که این روزها طرح می‌شود به این گونه است که مثلا نماینده‌ای با فلان دستگاه یا نهاد یا سازمان در این دوره مشکلاتی داشته و بارها از آن‌ها سوال کرده، اما این سوالات به نتیجه نرسیده لذا به دنبال این است که هنگام تصویب این طرح این نقیصه را جبران نماید.یا مثلا پیشنهاداتی مطرح می‌شود که پر از واژه‌های «مگر» و «اگر» است که مثلا تصمیمات فلان دستگاه باید شفاف شود «مگر» بهمان مرجع یا مقام مخالفت نماید. یا پیشنهادی مطرح می‌شود که همه تصمیمات و اقدامات دستگاه‌ها و نهادها یا شوراها، از شورای روستاها گرفته تا شورای امنیت کشور باید گزارش عملکرد شش ماهه به کمیسیون شورای‌های مجلس بدهند که اگر واقعا تصوری از حجم این مصوبات وجود داشته باشد و اینکه چگونه یک کمیسیون مجلس می‌تواند به همه این امور نظارت کرده و بررسی نماید واقعا قابل تصور نیست.یا پیشنهاد می شود که حتی برخی از آرای محاکم قبل از قطعی شدن هم مشمول اصل شفافیت شود.

برخی از نمایندگان مجلس پیش از این نسبت به این روند تذکراتی را مطرح کرده بودند و این طرح را به نوعی «فرار» از مطالبه به حق مردم برای شفافیت آراء ارزیابی می‌کردند؛ بیژن نوباوه نماینده تهران گفته بود: باید ابتدا طرح شفافیت آراء نمایندگان تعیین تکلیف و در مجلس به رای گذاشته شود و سپس طرح جدیدی که تحت عنوان شفافیت قوای سه گانه، نهادها و سازمان‌ها در جلسه بررسی می‌شد. در ابتدا طرح اولیه یعنی طرح شفافیت آراء نمایندگان باید تعیین تکلیف و در صحن مجلس درباره آن رای گیری می‌شد و در صورتی که رای نیاورد طرح بعدی مورد رسیدگی قرار می‌گرفت.

محمود احمدی بیغش نماینده شازند نیز در زمان بررسی کلیات این طرح در مقام مخالف به نوعی با تکرار صحبت‌های نوباوه بیان کرد: ما یک طرح شفافیت دیگر داشتیم و حدود دو سال به مردم با آن طرح وعده شفافیت را دادیم. چرا یک باره آن طرح شفافیت آراء نمایندگان کنار رفت و دو فوریت طرحی روی میز آمد؟ ما ۲۵ طرح دو فوریتی دیگر در نوبت داریم چه شد که به یک باره این طرح در دستور قرار گرفت. این طرح باید پخته‌تر شود، اما سوال اصلی این است که طرح قبلی چه شد؟ باید با مردم صداقت داشته باشیم. ما دو سال به آن‌ها شعار شفافیت را دادیم. شفافیت فقط این نیست که مردم بدانند که نماینده به یک طرح چه رأیی داده است بلکه مردم باید در جریان مسائل پشت پرده قرار بگیرند.

خلاصه اینکه همانگونه که پیشتر گفته شد ایکاش نمایندگان مجلس اول به همین امر ساده و بسیار معمولی شفافیت آرای نمایندگان عمل میکردند و بعد به دنیال این بودن که اصل شفافیت را در همه دستگاه‌های کشور جاری و ساری نمایند.و بهتر است که حداقل در جریان تصویب فعلی به دنبال این نباشند که موسع کردن این طرح آن را در معرض خطر رد نشدن از فیلتر شورای نگهبان قرار دهند