یک پژوهشگر جمعیت:ایران تا سه دهه آینده به انفجار سالمندی می رسد

صالح قاسمی در نشست تبینی و توجیهی جمعیت که به همت سازمان تبلیغات اسلامی استان گیلان در سالن جلسات صدا و سیمای مرکز استان برگزار شد، با تاکید بر لزوم درک بحران جمعیت، عوامل شکل گیری این بحرام و نحوه مدیریت آن، اظهار کرد: جمعیت یکی از مهمترین مولفه های قدرت در دنیاست.
وی نیروی انسانی و جمعیت جوان را پایه قدرت اقتصادی، قدرت نظامی و قدرت ژئوپلیتیکی دانست و افزود: جوامع بشری برای رسیدن به هر نوع اقتداری نیازمند نیروی انسانی هستند.
این پژوهشگر جمعیت، با بیان اینکه رهبر انقلاب درک دقیق، جامع و درستی از ابربحران جمعیت در کشور دارند، تصریح کرد: معظم له ۵۵ بار درباره جمعیت سخن گفتند و به مسئولان تذکر دادند؛ این در حالی است که متاسفانه رسانه ها تحت تاثیر هژمونی خبری به مسئله جمعیت می پردازند و هنوز فهم درستی از این بحران ندارند.
قاسمی، جمعیت حال حاضر کشور را حدود ۸۵ میلیون نفر دانست و عنوان کرد: نرخ رشد جمعیت در سال ۶۵ معادل ۳.۹ درصد بود که در سال ۹۵ به ۱.۲ درصد رسید. برای نخستین بار در طول تاریخ ایران نرخ رشد جمعیت کمتر از یک را در سال ۹۸ تجربه کردیم که معادل ۰.۹۶ درصد بود.
وی نرخ رشد جمعیت ایران در سال ۱۴۰۰ را معادل ۰.۷ درصد دانست و گفت: تداوم این روند تا سال ۱۴۱۵ ما را  به نرخ رشد صفر درصد می رساند که نگران کننده است، یعنی افزایش جمعیت ما متوقف می شود، این در حالی است که از سال ۱۴۲۰ به بعد شاهد نرخ رشد منفی خواهیم بود که نشان دهنده کاهش جمعیت کل کشور است.
این جامعه شناس، با اشاره به تغییرات نرخ باروری در بازه زمانی ۱۴۰۰-۱۳۶۵، خاطرنشان کرد: در سال ۶۵ به ازای هر زن ۶.۵ فرزند متولد شده و لذا طی یک روند سقوط گونه در سال ۹۸ به ۱.۶ فرزند به ازای هر زن رسیدیم که کمتر از دو فرزند است. متاسفانه این نرخ برای گیلان ۱.۳ فرزند به ازای هر زن بوده، یعنی تجدید نسل به ازای هر دو نفر اتفاق نمی افتد.
وی با بیان اینکه ایران پایین ترین نرخ باروری را در دنیای اسلام دارد، متذکر شد: از نظر صندوق جمعیت سازمان ملل در غرب آسیا و شمال آفریقا نیز پایین ترین نرخ باروری برای ایران است.
قاسمی، فراز و فرود موالید از سال ۹۴ تاکنون را معنادار دانست و اظهار کرد: در سال ۹۴ یک میلیون و ۵۷۰ هزار تولد داشتیم که در سال ۱۴۰۰ به یک میلیون و ۱۰۶ هزار تولد رسیده، یعنی در یک بازه زمانی پنج ساله نیم میلیون تولد را از دست دادیم.
این پژوهشگر جمعیت، با اشاره به وضعیت سالمندی ایران در کنار بحران ولادت، بیان کرد: جمعیت مثبت ۶۰ سال جمعیت سالمند محسوب می شود که شامل سالمند جوان(۷۵-۶۰ سال)، سالمند(۹۰-۷۵ سال) و کهنسال(مثبت ۹۰) است لذا کشوری که هفت تا ۱۴ درصد سالمند داشته باشد، در حال گذار از جوانی به میانسالی و سالمندی است، اما اگر این نرخ بین ۱۴ تا ۲۱ درصد باشد، آن کشور سالمند شده؛ این در حالی است که نرخ بالای ۲۱ درصد در مرحله انفجار سالمندی قرار دارد.
وی با بیان اینکه ۱۱ درصد جمعیت ما سالمند بوده و لذا در مرحله گذار به میانسالی و سالمندی قرار داریم، گفت: در جمعیت شناسی ۳۰ سال بعد آینده نزدیک محسوب می شود و لذا تا سه دهه آینده ۱۱ درصد سالمندی به ۳۲ درصد خواهد رسید که ۱۱ درصد از انفجار سالمندی بیشتر است.
قاسمی، گیلان را دارای سالخورده ترین جمعیت کشور دانست و افزود: رسانه ها به ویژه صدا و سیما پیشران جوانی جمعیت باشند، زیرا سالمندی به کشور آسیب خواهد زد.
وی جمعیت سالمند را به معنی نیروی کار کم دانست و عنوان کرد: نیروی کار خارجی پیوست های فرهنگی و امنیتی ایجاد می کند و موجب خروج ارز می شود و تولید و درآمد ناخالص ملی را کاهش می دهد.
این جامعه شناس، با بیان اینکه جمعیت زیاد سالمند نظام های حمایتی اجتماعی و صندوق های بازنشستگی را دچار ورشکستگی می کند، ادامه داد: اکنون نسبت افرادی که بیمه دارند به افرادی که مستمری دریافت می کنند چهار به یک است و لذا با نزدیک شدن این نسبت به یک و نیم تا دو شاهد افزایش سن بازنشستگی خواهیم بود.
وی جمعیت را یک مقوله میان رشته ای و چندمولفه ای دانست و یادآور شد: ۴۷ متغیر در مقوله جمعیت ایفای نقش می کنند و فقط اقتصادی یا فقط فرهنگی نیست.
قاسمی، تغیر سبک زندگی، الگوی تغذیه و رواج محصولات اصلاح ژنتیک را از جمله عوامل ناباروری دانست و بیان کرد: امروز در ایران مرز علم درمان ناباروری را در اختیار داریم، اما متاسفانه زیرساخت ها فراهم نیست و شهرستان ها مرکز تخصصی درمان ناباروری ندارند.
این پژوهشگر جمعیت، سقط جنین اعم از خود به خودی و دارای مجوز را معادل یک سوم موالید دانست و خاطرنشان کرد: بارداری ناخواسته ناشی از موقعیت شغلی، تحصیلی، اقتصادی و اجتماعی اصلی ترین عامل سقط برنامه ریزی شده است.
وی با بیان اینکه انقلاب خانواده و انقلاب جنسی ساختار خانواده را در غرب دگرگون کرد، افزود: متاسفانه ایران در آستانه انقلاب خانواده بوده و خانوارهای تک نفره و دو نفره ما زیاد شده؛ امروز خانواده مبنای تمام برنامه های راهبردی در جوامع غربی است و لذا برای جوانی جمعیت باید نظام برنامه ریزی ما براساس خانواده باشد؛ نه فرد.
قاسمی، نفوذ سبک زندگی ناشی از صنعت توریسم، مهاجرت جوانان جویای کار به سایر استان ها و مهاجرت سالمندان سایر استان ها به گیلان را از عوامل مهم سالخوردگی جمعیت این استان دانست و تصریح کرد: متاسفانه مهاجرت داخلی کشور را مدیریت نکردیم.
وی متغیرهای جمعیتی را در دو بخش کلان متغیر اقتصاد و کلان متغیر فرهنگ تقسیم کرد و ادامه داد: اقتصاد و فرهنگ دو عامل اصلی در کاهش فرزندآوری است، اما غالب مردم فکر می کنند وزن اصلی با اقتصاد است، در حالی که ریشه در نگرش و سبک زندگی قرار دارد و اقتصاد مزید بر علت فرهنگ شده است.
این جامعه شناس، با بیان اینکه ۹۰ درصد قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بنا دارد در حوزه اقتصاد عمل کند، گفت: در حال حاضر تقدم زمانی با مشوق های اقتصادی است، اما وزن فرهنگ بیشتر بوده و باید برنامه های فرهنگی حمایت از خانواده داشته باشیم.
حجت الاسلام والمسلمین سعید مهدوی، مدیرکل تبلیغات اسلامی گیلان نیز، جمعیت را یک مسئله جهانی دانست و اظهار کرد: امروزه همه کشورها برای مقابله با بحران جمعیت برنامه ریزی می کنند.
وی تداوم کاهش جمعیت طی ۵۰ سال آینده را تهدیدی برای اقوام ایرانی از جمله گیلک دانست و بیان کرد: خانواده ها باید فرزندآوری را جدی بگیرند تا از آسیب های روحی و روانی و فرهنگی و اجتماعی در امان باشند.
مدیرکل تبلیغات اسلامی گیلان، با بیان اینکه رابطه مستقیمی بین فرزندآوری و سلامت زنان وجود دارد، گفت: باید برای افزایش نرخ باروری در کشور و استان گیلان برنامه ریزی کنیم تا آینده کشور و نظام به دست نیروی جوان رقم بخورد.