هشت هزار و ۴۲۳ گونه گیاهی در ایران شناسایی شده است که دو هزار و ۳۰۰ گونه به عنوان گونه‌های دارویی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و از این میزان بیش از ۱۰۰ گونه صنعتی سازی شده است.

نبود صنایع تبدیلی از یک سو، چرای بی رویه و وجود دام‌های مازاد در عرصه‌های مرتعی از سوی دیگر و سرمایه گذاری ضعیف در حوزه زیرساخت‌های فرآوری سبب شده که بسیاری از گونه‌های گیاهی و دارویی زیر سم دام‌ها و یا چرخ ماشین گردشگران و طبیعت گردان له شوند و این طلاهای سبز که ارزآوریی معادل نفت دارد در اقتصاد ایران و شمال نقش کمرنگی داشته باشد.

همچنین اوضاع نامناسب اقتصادی و گرانی اقلام دارویی و درمانی ضرورت استفاده و جایگزینی گیاهان دارویی به جای داروهای شیمیایی را بیش از گذشته الزامی می‌سازد، از این رو سرمایه گذاری در زمینه صنایع تبدیلی و فرآوری گیاهان دارویی در استان‌های شمالی و مازندران ضروری به نظر می‌رسد.

آویشن، نعنا، رزماری، گل محمدی، بابونه از جمله گیاهان دارویی است که در گوشه و کنار کشور از جمله طبیعت مازندران به صورت خودرو رویش دارد.

شش برابر ظرفیت مراتع دام حضور دارد

مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با بیان اینکه کشت علوفه، گونه‌های گیاهی، گردشگری، انرژی‌های نو، بومگردی، توسعه گیاهان دارویی و ترویج آن در مراتع در کاهش فشار دام بر عرصه‌های مرتعی تأثیرگذار است، افزود: طبق مطالعات صورت گرفته ۱۶۰ هزار خانوار می‌توانند از عرصه‌های مرتعی بهره برداری کنند ولی اکنون شش برابر جمعیت دامی در عرصه‌ها حضور دارند و تعلیف می‌کنند.

ترحم بهزاد با اظهار اینکه هر خانوار با ۲۳۰ واحد دامی و در سطح ۵۶۰ هکتار از عرصه‌ها باید حضور داشته باشند، گفت: اکنون بیش از ۶.۵ برابر جمعیت بهره بردار از عرصه‌های مرتعی استفاده می‌کنند که این مسئله تبعات و پیامدهایی نیز درپی دارد.

وی با تاکید بر ساماندهی دام و بهره داران مراتع گفت: می‌توان برای توسعه گیاهان دارویی اقدام کرد زیرا در ارزآوری و حفظ منابع پایه کمک کننده است و طبق قانون برنامه ششم توسعه ۲۵۰ هزار هکتار در برنامه پنج ساله برای گیاهان دارویی دیده شده بود اما ۳۶۳ هزار هکتار طی پنج سال با مشارکت مردم برای توسعه گیاهان دارویی اقدام کردیم.

بهزاد گفت: در این پنج ساله هشت هزار تن بهره برداری داشتیم و شش هزار تن صادرات صورت گرفته است و دو هزار ۴۲۳ گونه شناسایی شد که مصرف داخلی داشتیم و طبق مطالعات صورت گرفته هشت هزار و ۴۲۳ گونه شناسایی شد و دو هزار و ۳۰۰ گونه به عنوان گیاهان دارویی و صنعتی و خوراکی، عطری و لوازم بهداشتی و هزار و ۷۲۸ گونه اندیمیک و منحصربه فرد ایران شناسایی شد.

مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان جنگل‌ها گفت: هشت هزا رو ۴۲۳ گونه معادل بیش از دو سوم ۱۲ هزار گونه گیاهی قاره اروپا در ایران وجود دارد و این نشان از تنوع بالای گیاهی است.

بیش از دو سوم گونه گیاه‌ای قاره اروپا در ایران وجود دارد و از ۱۲ هزار گونه قاره اروپا هشت هزار و ۴۲۳ گونه در ایران وجود دارد

وی ادامه داد: طی چندسال کارهای خوبی برای گیاهان دارویی صورت گرفت اما یکسری محدودیت‌هایی وجود دارد و برنامه داریم در اراضی کم بازده و اراضی تخریب خلع ید شده و اراضی شیبدار توسعه کشت گیاهان دارویی صورت گیرد.

محمود محمدی کارشناس ارشد ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی وابسته به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز با اظهار اینکه برای کشت و توسعه گیاهان دارویی آب و خاک مورد نیاز است، افزود: گیاهان دارویی به دلیل نیاز و توقع کم در اکثر اراضی شامل شیبدار و شیب ملایم و حاصلخیزی کم رشد می‌کنند.

وی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر قانونی در سازمان جنگل‌ها تصویب شده که برای کشت و توسعه گیاهان دارویی واگذاری اراضی صورت می‌گیرد و زیرا در بهترین اراضی و زمین‌ها مردم به دلیل ویلاسازی فرصت کشت از دست رفته است.

محمدی با اظهار اینکه در اراضی مرغوب ویلاسازی صورت گرفته است، گفت: در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای کشت گیاهان دارویی به صورت دیم صورت گرفته است و برخی از گیاهان نظیر آویشن، رزماری و غیره در اراضی دیم با مطالعات قبلی کشت می‌شود.

این کارشناس ارشد یادآور شد: برای گیاهان دارویی محدودیتی نداریم زیرا ارزش افزوده بالایی دارند و بسیاری از کشاورزان در کنار کشت استراتژیک آمادگی دارند به کشت گیاهان دارویی اقدام کنند.

کشت و صنعت آشتی کنند

وی صنایع تبدیلی و میانی را از نیازهای کشت گیاهان دارویی ذکر کرد و گفت: گیاه دارویی پس از برداشت به سرعت باید به فرآورده تبدیل شود و برای مقاصد مختلف استفاده شود به عنوان نمونه نعناع فلفلی وقتی برداشت می‌شود حتی به دلیل داشتن اسانس دام نیز از آن استفاده نمی‌کند، بنابراین اگر تا ۴۸ مورد استفاده قرار نگیرد، خشک و یا تبدیل به فرآورده و یا سورت و بسته نشود نمی‌توان استفاده کرد.

محمدی با اظهار اینکه اسانس‌های نعناع فلفلی فرار هستند توصیه کرد تا کشت و صنعت در کنار هم باشند و به محض اینکه گیاه دارویی برداشت شد فرآوری صورت گیرد.

این کارشناس با بیان اینکه در ایجاد سوله و خرید دستگاه‌هایی نظیر سورتینگ و خشک کن‌ها، استانداردسازی را با کمبودهایی روبرو هستیم، گفت: شرکت‌هایی که برای سرمایه گذاری در گیاهان دارویی مراجعه می‌کنند برای فرآوری اولیه گیاهان دارویی تشویق می‌شوند.

وی با بین اینکه فرآوری گیاهان دارویی سبب می‌شود تا سال‌ها از آن استفاده کنیم، درباره ارزآوری گیاهان دارویی گفت: بسیاری از متخصصان عقیده دارند ارزآوری گیاهان دارویی مساوی با صنعت نفت است و اگر برنامه ریزی درستی انجام دهیم و هدایت صحیحی داشته باشیم می‌توانیم به اندازه اقتصاد نفت از آن متنفع شویم.

وی ادامه داد: گیاهان دارویی ارزش افزوده بالایی دارند و طی سال‌های اخیر تعداد شرکت‌های از ۱۵۰ شرکت به ۷۰۰ واحد رسیده است و همه به سمت گیاهان دارویی سوق پیدا کردند.

محمدی با اظهار اینکه بیش از هشت هزار گونه گیاهی در ایران شناسایی شده است، گفت: دو هزار و ۳۰۰ گیاه خاصیت دارویی و صنعتی دارند و ۱۰۰ تا ۱۵۰ گونه حالت اقتصادی و صنعتی پیدا کردند صنایع طعم، عطر و حشره کش استفاده می‌شوند.

۱۰۰ تا ۱۵۰ گونه حالت اقتصادی و صنعتی پیدا کردند صنایع طعم، عطر و حشره کش استفاده می‌شوند

ایران یکی از نقاط تنوع زیستی جهان به شمار می‌رود که بیشترین تراکم گونه‌های بومی و بیشترین تخریب زیستگاهی دارند و این نقاط ۳۵ منطقه هستند که ۳.۲ درصد سطح کره زمین را شامل می‌شوند و همین سطح کوچک نیمی از گونه‌های بومی گیاهی و تقریباً ۴۳ درصد در گونه‌های بومی پرندگان، پستانداران و خزندگان و دوزیستان را در خود جای داده است.

اسدالله تیموری رئیس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی مازندران نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اظهار اینکه بسیاری از گیاهان دارویی را کنار گذاشتیم در حالی که ماده مؤثر دارند، بر ضرورت جایگزین داروهای گیاهی به جای شیمیایی تاکید کرد.

وی افزود: تقریباً یک دهه است که طرز فکری و نگرشی در جامعه ریشه دوانده که به سمت بهره وری از گیاهان دارویی است و این نگاه باید تقویت شود.

وی ادامه داد: با توجه به گرانی دارو، نیاز به دارو از منشأ گیاهی برای ما حائز اهمیت است و در حال رسیدن به نقطه سرخط هستیم زیرا ما مجبوریم به تدریج داروهای شیمیایی را با داروهای گیاهی جایگزین کنیم.

ایران و مازندران با داشتن طبیعت و سطح بالای عرصه‌های طبیعی و ملی مهد گونه‌های گیاهی و دارویی به شمار می‌رود و ایجاد صنایع تبدیلی و بسته بندی برای فرآوری گیاهان دارویی و جلوگیری از خام فروشی و له شدن زیرپای گردشگران و دام‌ها نیازمند داشتن برنامه راهبردی و اساسی است تا این طلای سبز به ارز تبدیل شود