حکمرانی خوب در تامین اجتماعی

 عصر خبر؛ عزيز آذرخرداد – ایده حکمرانی خوب در تامین اجتماعی با گذار از سیطره نقش دولتی سازمان تامین اجتماعی و تلاش برای ظرفیت‌آفرینی و توانمندسازی خدمات متنوع آن در ابعاد مختلف عملکردی با تاکید بر فرهنگ سازی بوجود آمده است. این ایده نوین با انتقاد از مدل‌های سنتی رایج به دنبال رفع خلل ایجاد شده در اعتماد مردم ، افزایش سرمایه اجتماعی تامین اجتماعی و بهبود کیفیت و کمیت خدمات ارائه شده به ذینفعان است.

 مسئله حکمرانی خوب در سازمان تامین اجتماعی را باید از ابعاد مختلف مورد بررسی و واکاوی قرار داد. هیچ کشوری با وجود بهره‌مند بودن از شرایط مساعد اقتصادی و سیاسی نمی‌تواند ادعا کند که از پیامدهای مخرب نبود حکمرانی خوب در امان بوده است، نوع برخورد کشورهای موفق در مبارزه با انحرافات ساختاری و فرایندی که منجر به از دست رفتن سرمایه اجتماعی، اعتماد و اطمینان مخاطبان یک سازمان می شود به گونه‌ای است که انحطاط اعتماد فردی و تعمیم‌یافته، افول اقتصادی و کاهش محبوبیت و مشروعیت اجتماعی را در پی خواهد داشت. از جمله اثرات بنیادین حکمرانی بد یا نامطلوب در تامین اجتماعی تولید مکرر ناکارآمدی درمدیریت  و تامین منابع و ایجاد اختلال در درآمدها و هزینه هاست. 
ظهور و بروز حکمرانی نامطلوب در سازمان تامین اجتماعی و توجه نکردن به مقوله فرهنگ سازی و ترویج الگوهای پسندیده در عمل، پیش‌بینی رفتار درآینده را غیرممکن ساخته و مانع تحقق اهداف، راهبردها و برنامه‌ریزی‌ها در عرصه سیاست‌گذاری ها می شود.
بسیاری از جامعه شناسان سازمان ها را پدیده ای فرهنگی می دانند که  با فرو پاشی نظام های اجتماعی سنتی با بهره گیری از الگوهای فرهنگی، باورها و ارزش های حاکم و روش های مرسوم زندگی مردم یک جامعه در شکل جدید ایجاد شده اند. به همین دلیل در جوامع امروزی افراد دارای وجوه مشترک از نظر فرهنگ سازمانی هستند. در واقع کارکنان یک کارخانه یا کارمندان یک اداره باید دارای حدودی از دانش و شناخت فرهنگی باشند تا بتوانند به مانند عضوی از جامعه سازمانی رفتار کنند. درک ما از فرهنگ معمولا صوری و انتزاعی است. در واقع فرهنگ در جریان دوره هایی از تعامل اجتماعی ایجاد می شود، رشد می کند و تکامل می یابد. 
در بررسی گستره فعالیت های سازمان بزرگی مانند تامین اجتماعی به این واقعیت خواهیم رسید که حکمرانی مطلوب در این سازمان وابسته به ارجحیت و حاکمیت فرهنگ عمومی بر فرهنگ رسمی است. هر چند فرهنگ رسمی که اجبار فیزیکی آز آن حمایت می کند در پیاده سازی و خدمات دهی این سازمان نقش و کارکرد مهمی ایفا می کند اما پذیرش عمومی برخورداری از حق تامین آتیه و خدمات تامین اجتماعی که در فرهنگ عمومی از آن به نام بیمه شده و مستمری بگیر یاد می شود تنها در سایه پذیرش تاثیرات فراگیر و عام فرهنگ عمومی امکانپذیر شده است.
فرهنگ عمومی از شیوه های رفتارهای عمومی مردم، عرف، عادات و رسوم،ارزش ها، هنجارها، رفتارها و … ساخته شده است به همین جهت در سازمان تامین اجتماعی فعالان حوزه های فرهنگی و اجتماعی تلاش بی امانی برای نزدیک کردن و تطبیق هرچه بیشتر فرهنگ رسمی با فرهنگ عمومی و عام انجام می دهند تا از این طریق ضمن افزایش تاثیر گذاری مؤلفه های فرهنگی زمینه پذیرش فعالیت های قانونی تامین اجتماعی را تا حداکثر ممکن فراهم کنند. البته بدیهی است که در این مورد تلاش های فرهنگی، اجتماعی و ارتباطی معطوف به ترویج و تقویت ارزش هایی است که مختص تسهیل کارکردهای سازمانی است. دلیل این موضوع هم آن است که تقویت و ترویج ارزش ها، آیین ها و رفتارهای عمومی بر اساس قوانین جاری کشور توسط نهادهای متکثر فرهنگی، اجتماعی و ارتباطی وابسته به حاکمیت به شکل بسیار ملموس و فراگیر در حال انجام می باشد و این سازمان جز در موارد محدود و خاص نباید هزینه ای برای ترویج این امور از ذخایر متعلق به کارفرمایان و کارگران انجام دهد.
با توجه به آنچه گفته شد متولیان حوزه های فرهنگی، اجتماعی و ارتباطی سازمان تامین اجتماعی می توانند با تقویت فرهنگ عمومی و انطباق حداکثری آن با فرهنگ رسمی و سازمانی ضمن افزایش دایره تاثیر گذاری اقدامات فرهنگی فعالیت های فرهنگی و اجتماعی را معطوف به حکمرانی مطلوب در این سازمان نمایند . 

اتحادیه بین المللی تامین اجتماعی رهنمودهای ویژه ای را برای توسعه حکمرانی خوب در سازمان های بیمه گر اجتماعی تعیین نموده است که ارتباط نزدیکی با فاکتورهای فرهنگی دارد. توصیه به مشارکت ذینفعان و شرکای اجتماعی در تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها، تقویت پاسخگویی با رعایت موازین قانونی و زمانی، تلاش برای شفاف نمودن جریان آزاد اطلاعات و برخوردای آحاد مردم از اطلاعات و داده های مورد نیاز آنها، ترویج خلاقیت و نوآوری به منظور ایجاد تحول مثبت، برنامه ریزی استراتژیک، مدیریت ریسک، صحت در محاسبات اکچوئرال، پیشگیری و کنترل فساد، اختلاس و تقلب، سرمایه گذاری در زیر ساخت های فن آوری اطلاعات و ارتباطات و خدمات غیر حضوری، رعایت حقوق شهروندی،گسترش پوشش بیمه ای به همه اقشار مردم،بازگشت به  کارشایسته و به کارگیری مجدد بیمه شدگان ازکار افتاده در محیط های کاری و توجه به حسابرسی داخلی سازمان های بیمه گر از جمله مهمترین توصیه های کاربردی اتحادیه بین المللی تامین اجتماعی برای تحقق حکمرانی مطلوب در سازمان های بیمه گری مانند تامین اجتماعی است. 
از منظر اندیشمندان حوزه فرهنگی سازمان هایی مانند تامین اجتماعی یک موجود زنده است که افراد،گروه ها، جمعیت ها و نظایر آن مانند مولکول ها و سلول های زنده یک بدن مداوما با یکدیگر درحال تعامل و فعالیت هستند. بر این اساس تامین نیازهای حیاتی کارکنان این سازمان و برآوردن خواسته ذینفعان و شرکای اجتماعی این سازمان از طرق مختلف می تواند ضمن افزایش کارآمدی حکمرانی مطلوب ، پذیرش عموم مخاطبان و مردم را به ارمغان آورد. 
با توجه به آن که هر گونه اختلال در فرهنگ عمومی حاکم بر سازمان تامین اجتماعی می تواند ذینفعان سازمان را دچار بحران روانی، روحی و ساختاری کند متولیان حوزه های فرهنگی ، اجتماعی و ارتباطی می توانند با تدوین برنامه ریزی های جامع و مدون و استفاده از ظرفیت بسیار بالای رسانه های جمعی و فن آوری های ارتباطی نوین بویژه در فضای مجازی با کنترل افکار عمومی به ترویج و تقویت فرهنگ عمومی کمک نموده و گام در مسیر حکمرانی مطلوب بگذارند. 
از سوی دیگر با توجه به اینکه جامعه ایرانی دارای هویتی دینی است و نقش مذهب در فرهنگ عمومی جامعه ایرانی پررنگ است، دست اندرکاران حوزه های فرهنگی و اجتماعی می توانند با استفاده از ابزارهای رسانه ای ضمن تقویت نقش دین در باز تولید فرهنگ عمومی جامعه ایرانی به فرا گیری حکمرانی مطلوب سازمان تامین اجتماعی از طریق تقویت فرهنگ دستگیری ، هبه کردن، کمک و تکافل اجتماعی با تاکید بر نقش تامین اجتماعی در تامین آتیه تک تک افراد جامعه کمک نمایند.
بر اساس آنچه گفته شد می توان نتیجه گرفت سازمان ها در محیط و جو فرهنگی متولد می شوند، شکل می گیرند، رشد می کنند و تکامل می یابند. رفتار و عملکرد های چنین سازمان هایی هرچه با مؤلفه های فرهنگ عمومی بیشتر انطباق پیدا کنند عملکردشان به سمت حکمرانی مطلوب تغییر جهت می دهند. 
بر این اساس افزایش اعتماد و اطمینان ذینفعان و فزونی یافتن سرمایه اجتماعی سازمانی مانند تامین اجتماعی که بیش از 45 میلیون نفر از جمعیت کشور تحت پوشش خدمات آن هستند تنها در سایه تقویت بخش هایی از فرهنگ عمومی و عام که از طرفی رابطه تنگاتنگی با زندگی مرسوم مردم دارد و از آن طرف باعث استمرار حیات این سازمان می شود محقق خواهد شد.