تیل آرمسترانگ(Neil Armstrong) «یک گام کوچک» تاریخی در سال ۱۹۶۹ بر روی ماه برداشت و تنها سه سال بعد، آخرین فضانوردان سری ماموریت‌های آپولو همسایه آسمانی ما را ترک کردند. از آن زمان تاکنون، صدها فضانورد به فضا سفر کرده‌اند، اما عمده‌ی آنها به ایستگاه فضایی بین‌المللی در مدار زمین پا گذاشته‌اند و هیچ کدام بیش از چند صد کیلومتر از زمین دور نشده‌اند.

با این حال، برنامه آرتمیس به رهبری ایالات متحده آمریکا، با هدف بازگرداندن انسان‌ها به ماه در دهه جاری، فعالیت خود را با ماموریت آرتمیس ۱ آغاز کرده و کپسول فضایی این ماموریت آزمایشی اکنون در مدار ماه در حال گردش است.

مهم‌ترین تفاوت میان عصر آپولو و عصر کنونی در اواسط دهه ۲۰۲۰، پیشرفت شگفت‌انگیز رایانه‌ها و بخش رباتیک است. علاوه بر آن، رقابت ابرقدرت‌ها مانند آنچه در هنگام جنگ سرد با اتحاد جماهیر شوروی رخ داد، دیگر نمی‌تواند هزینه‌های کلان را توجیه کند.

در ماموریت آرتمیس از موشک سامانه پرتاب فضایی(SLS) کاملاً جدید ناسا استفاده می‌شود که قدرتمندترین موشکی است که تاکنون وجود داشته و از نظر طراحی شبیه به موشک‌های سترن ۵(Saturn V) است که دهها فضانورد آپولو را به ماه فرستادند. پیشران آرتمیس مانند همتایان پیشین خود برای ایجاد قدرت پرتاب از ترکیب هیدروژن مایع و اکسیژن استفاده می‌کند. این پیشران که پس از انجام پرتاب به آب‌های آزاد می‌افتد چند بار مصرف نیست و بنابراین هر پرتاب هزینه تخمینی بین دو تا چهار میلیارد دلار را به همراه خواهد داشت.

در مقابل آن، موشک استارشیپ شرکت فضایی خصوصی اسپیس‌ایکس که به نوعی رقیب ناسا به حساب می‌آید، در این مورد با موشک ناسا تفاوت دارد و این شرکت، موشک خود را به گونه‌ای ساخته که قابل استفاده مجدد باشد.

مزایای فناوری‌های رباتیک

نمونه‌ای از پیشرفت‌ها در زمینه اکتشافات رباتیک، مریخ‌نوردها هستند. مریخ‌نورد استقامت(Perseverance)، آخرین کاوشگر ناسا است که می‌تواند با بهره‌گیری از راهنمایی‌های محدود از سوی اپراتورهای زمینی، از سطوح صخره‌ای مریخ عبور کند. بهبود در حسگرها و هوش مصنوعی(AI) ربات‌ها را قادر می‌سازد تا به خودی خود نواحی جالبی را برای جمع‌آوری نمونه برای بازگرداندن به زمین شناسایی کنند.

طی یک یا دو دهه آینده، اکتشاف رباتیک در سطح مریخ می‌توانند کاملاً مستقل پیش بروند و حضور انسان مزیت چندانی به همراه نخواهد داشت. به طور مشابه، پروژه‌های مهندسی، مانند رویای ستاره‌شناسان برای ساخت یک تلسکوپ رادیویی بزرگ در نیمه پنهان ماه که عاری از تداخلات زمینی است دیگر نیازی به دخالت انسان نخواهد داشت. چنین پروژه‌هایی می‌توانند به طور کامل توسط ربات‌ها انجام شوند.

ربات‌ها می‌توانند به جای فضانوردان به فعالیت بپردازند و برخلاف انسان‌ها به یک مکان مجهز برای زندگی نیاز ندارند و می‌توانند به طور مستمر در محل کار خود باقی بمانند.

به همین ترتیب، اگر استخراج مواد کمیاب از خاک ماه یا سایر سیارک‌ها از نظر اقتصادی به امری مقرون‌به‌صرفه تبدیل شود، می‌توان این کار را با کمک ربات‌ها با روشی ارزان‌تر و ایمن‌تر انجام داد.

ربات‌ها همچنین می‌توانند سیارات مشتری، زحل و قمرهای متنوع و شگفت‌انگیز آنها را با هزینه‌های اضافی کمتر، کاوش کنند. برخی از این قمرها در واقع می توانند در اقیانوس‌های زیر سطح خود میزبان حیات باشند.

این در حالی است که حتی اگر ارسال انسان به این مکان‌ها امکان‌پذیر شود، احتمالا ایده خوبی نخواهد بود زیرا انسان‌ها می‌توانند این جهان‌ها را به میکروب‌های زمینی آلوده کنند.

مدیریت خطر

فضانوردان آپولو قهرمان بودند. آن‌ها خطرات زیادی را به جان خریدند و از فناوری‌ها حداکثر استفاده را کردند. این در حالی است که در مقایسه، سفرهای کوتاه به ماه در دهه ۲۰۲۰، به رغم هزینه ۹۰ میلیارد دلاری برنامه آرتمیس، کاری تقریباً معمولی به نظر می‌رسد.

برای برانگیختن اشتیاق عمومی در مقیاس آپولو، به چیزی جاه طلبانه‌تر، مانند فرود روی مریخ، نیاز داریم. اما چنین ماموریتی، با احتساب تدارکات و موشک برای سفر بازگشت، می‌تواند برای ناسا یک تریلیون دلار هزینه داشته باشد. هزینه‌هایی که وقتی با بحران آب و هوا و فقر روی زمین روبرو هستیم، جای بحث دارد.

این هزینه‌ی بالا نتیجه‌ی یک «فرهنگ ایمنی» است که توسط ناسا در سال‌های اخیر در پاسخ به نگرش‌های عمومی ایجاد شده است که نشان‌دهنده‌ی آسیب‌های روحی و تاخیر در برنامه‌ها پس از فاجعه‌های شاتل فضایی در سال‌های ۱۹۸۶ و ۲۰۰۳ است که در هر کدام هفت سرنشین غیرنظامی از بین رفتند. گفتنی است، شاتل که در مجموع ۱۳۵ پرتاب داشت، به نرخ شکست زیر دو درصد دست یافت. انتظار نرخی به این پایینی برای سفر به مریخ غیرواقعی است و این ماموریت دو سال تمام به طول خواهد انجامید.

فضانوردان به محافظت بسیار بیشتری نسبت به ربات‌ها نیاز دارند. آن‌ها در سفر و عملیات‌های خود به هوا، آب، غذا، فضایی برای زندگی نیاز دارند و باید از آنها در برابر تشعشعات مضر، به ویژه طوفان‌های خورشیدی محافظت شود.

تفاوت هزینه‌ی بین سفر انسان و ربات به ماه که در اقامت‌های طولانی بسیار بیشتر می‌شود. سفر به مریخ که صدها بار دورتر از ماه است، نه تنها فضانوردان را در معرض خطرات بسیار بزرگ‌تری قرار می‌دهد، بلکه پشتیبانی اضطراری از آنها را بسیار کمتر امکان‌پذیر می‌کند. حتی علاقه‌مندان به فضانوردی پذیرفته‌اند که تقریبا دو دهه تا اولین سفر انسان به مریخ فاصله داشته باشیم.

مطمئناً ماجراجویانی وجود خواهند داشت که با کمال میل خطرات بسیار بیشتری را می‌پذیرند. برخی از آنها حتی در گذشته برای انجام یک سفر یک طرفه به مریخ ثبت نام کرده‌اند.

این نشان دهنده‌ی یک تفاوت کلیدی بین عصر آپولو و عصر کنونی است:‌ ظهور یک بخش فناوری فضایی خصوصی و قوی که اکنون پروازهای فضایی انسان را در بر می‌گیرد. شرکت‌های بخش خصوصی اکنون با ناسا رقابت می‌کنند، بنابراین سفرهای پرخطر و کم‌هزینه به مریخ، که توسط میلیاردرها و حامیان مالی خصوصی تامین می‌شوند، توسط داوطلبان مشتاق انجام خواهند گرفت. در نهایت، مردم می‌توانند این ماجراجویان شجاع را بدون پرداخت هزینه برای آنها تشویق کنند.

با توجه به اینکه پرواز فضایی انسان فراتر از مدار پایین زمین به احتمال زیاد به طور کامل به شرکت‌هایی با بودجه خصوصی که آماده پذیرش خطرات بالا هستند واگذار خواهد شد، این سوال پیش می‌آید که آیا پروژه چند میلیارد دلاری آرتمیس ناسا راه خوبی برای خرج کردن پول دولت است یا خیر. در نهایت به نظر می‌رسد آرتمیس نمایش پایانی ناسا باشد تا آغاز عصر جدیدی از آپولو.