فرهنگ و ارشاد و این 10 وزیر
شمارش معکوس برای استقرار رییس جمهورجدید آغاز شده است و حسن روحانی پس از
دو آیین تنفیذ (امضای حکم ریاست جمهوری توسط رهبری) و تحلیف (سوگند در صحن
علنی مجلس شورای اسلامی) رسما رییس جمهوری ایران خوانده خواهد شد. با این
که او دو هفته فرصت دارد فهرست وزیران پیشنهادی را ارایه کند اما شنیده شده
لیست را نهایی کرده واحتمال دارد زودتر از این موعد، فهرست را به مجلس
ارائه کند.
از
این رو می توان عمر وزیران کنونی را تقریبا تمام شده دانست و به این بهانه
پیشینه وزارتخانه ها را در تاریخ 34 ساله جمهوری اسلامی کاوید.
نخستین گفتار را با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آغاز می کنیم:
از ابتدای پیروزی انقلاب تا کنون 10 نفر عهده دار وزارت ارشاد بوده اند؛ به ترتیب:
ناصر میناچی( دولت موقت)
عباس دوزدوزانی( دولت های شورای انقلاب و شهید رجایی)
عبدالمجید معادیخواه( دولت های شهید باهنر، مهدوی کنی و سال اول میر حسین موسوی)
سید محمد خاتمی( دولت های اول و دوم موسوی و دولت اول هاشمی تا سال 71)
علی لاریجانی( سال پایانی دولت اول هاشمی)
مصطفی میرسلیم( دولت دوم هاشمی)
سیدعطاء الله مهاجرانی ( سه سال اول دولت خاتمی)
احمد مسجد جامعی( سال آخر دولت اول و دولت دوم خاتمی )
محمد حسین صفار هرندی( دولت اول احمدی نژاد)
سید محمد حسینی ( دولت دوم احمدی نژاد).
نکات خواندنی و تاریخی درباره هر یک از 10 وزیر را از این قرار می توان برشمرد:
1- در
دوران وزارت ناصر میناچی تغییر نام وزارت «تبلیغات و جهانگردی» به وزارت
«ارشاد ملی» صورت پذیرفت. میناچی که عضو هیات امنای حسینیه ارشاد بود ،
برای ماندگاری واژه «ارشاد» این ایده را به شورای انقلاب برد و مورد
استقبال قرار گرفت. «ارشاد ملی» البته بعدتر به «ارشاد اسلامی» تغییر یافت.
با
این که میناچیِ حقوقدان از یاران نزدیک و حامیان دکتر علی شریعتی بود اما
دانشجویان پیرو خط امام که غالبا تحت تاثیر اندیشه های شریعتی نیز بودند
دست به افشاگری علیه دکتر میناچی زدند و حتی او در همان مسند وزارت ارشاد
24 ساعت به زندان افتاد که با دخالت ابوالحسن بنی صدر آزاد شد. شماری از
دانشجویان بعدتر از نوع رفتار خود با ناصر میناچی عذر خواهی کردند.
میناچی در حال حاضر همچنان به فعالیت حقوقی و امور عام المنفعه و فرهنگی در حسینیه ارشاد مشغول است.
2- نکته
جالب درباره عباس دوزدوزانی – دومین وزیر ارشاد جمهوری اسلامی – این است
که وزارت ارشاد را مدتی تعطیل کرد! گویا پاکسازی ها و تصفیه ها کافی نبود و
به این نتیجه رسید که وزارتخانه را باید رسما تعطیل کند.
این اتفاق در هیچ وزارتخانه دیگری رخ نداد و از این حیث آقای دوزدوزدانی منحصر به فرد است.
او اکنون با عنوان کارشناس ارشد ریاست جمهوری بازنشسته شده است.
3- در دوران وزارت معادیخواه ، فیلم «برزخی ها» با موضوع آغاز جنگ ایران و عراق و بازی برخی چهره های فیلمفارسی بحث انگیز شد.
او از ادامه اکران فیلم با قوت دفاع کرد هر چند که خود به دلایلی ناگزیر از ترک وزارت ارشاد شد.
جالب
است بدانید اصطلاح «دهه فجر» از ابداعات اوست. در دو سال قبل از آن سالگرد
پیروزی انقلاب تنهادر یک هفته جشن گرفته می شد و معادیخواه بود که به
این صرافت افتاد که فاصله 10 روزه 12 تا 22 بهمن با عنوان دهه فجر گرامی
داشته شود.
این پیشنهاد که با الهام از سوره مبارکه فجر و شروع آن
با آیه «سوگند به فجر و شب های دهگانه» مطرح شد به کام امام خمینی بسیار
شیرین نشست و معادیخواه را به این خاطرستود. معادیخواه اکنون دست در کار
نشر و فعالیت های پژوهشی تاریخی است.
4-
طولانی ترین دوران وزارت ارشاد در جمهوری اسلامی با مسوولیت سید محمد
خاتمی بوده است. فرزند آیت الله روح الله خاتمی که امام از او با عنوان
“روشنفکر متدین” یاد می کرد.
از اقدامات خاتمی در آغاز مسوولیت خود
ممنوع کردن فعالیت ویدیو کلوپ ها با هدف بها دادن به سینمای ملی بود.
شهرت خاتمی به سهل گیری و آزاد اندیشی موجب فراموشی این دستور او در سال 61
شده است. برپایی نمایشگاه کتاب از مهم ترین اقدامات دوران وزارت خاتمی
است.
متن استعفانامه او که در اعتراض به فشارهای محافظه کاران در سال 71 رخ داد از اسناد تاریخی به حساب می آید.
خاتمی
،5 سال پس از آن رییس جمهور شد و اکنون محوری ترین چهره یک جناح سیاسی به
حساب می آید که تا پیش از ریاست جمهوری حسن روحانی تا آستانه حذف از جمهوری
اسلامی تهدید شده بود.
5- مهم ترین اقدام علی لاریجانی در دوران وزارت یک ساله او برگزاری جشنواره مطبوعات است.
پنجمین وزیر ارشاد پس از آن 10 سال رییس سازمان صدا و سیما بود و اکنون رییس مجلس شورای اسلامی است.
6- انتخاب “مهندس احتراق موتور” با پیشینه فرماندهی شهربانی و بی ذوق فرهنگی و هنری به وزارت ارشاد از خطاهای هاشمی در دولت دوم بود.
مصطفی
میرسلیم فرهنگ را همان ایدئولوژی می پنداشت. او بعدتر در مصاحبه ای گفت از
فردای وزارت ارشاد دیگر ناچار به تماشای هیچ فیلمی نیست. او به سینما
علاقه نداشت و احساس می شد وزارت ارشاد را از سر اکراه پذیرفته است.
البته
نویسندگان و تولید کنندگان آثار خلاقه که دوران میر سلیم را بدترین دوره
می دانستند هنوز فضای پس از سال 84 را تجربه نکرده بودند و تردید نباید
داشت که اکنون از نگاه منفی به دوران وزارت میرسلیم فاصله گرفته اند.
او
اکنون مدیریت پروژه موتور ملی در شرکت ایران خودرو را بر عهده دارد و در
زمینه تخصص خود – احتراق موتورهای درون سوز – فعالیت می کند.
7- سیدعطاءالله
مهاجرانی ، نماینده شیراز در مجلس اول و معاون حقوقی دولت های موسوی و
هاشمی به عنوان وزیر ارشاد دولت اول اصلاحات معرفی شد . قدرت بیان او و
مجاب ساختن منتقدان به رای اعتماد از “جلسه رای اعتماد” به سید عطاءالله
مهاجرانی یک روز تاریخی ساخت. جالب تر این که دو سال بعد و در بهار 78 نیز
با همان بیان و استدلال ، از کمند استیضاح گریخت و در سال 79 خود کناره
گرفت.
مهم ترین اتفاق دوران وزارت مهاجرانی حساسیت های سیاسی و
مذهبی درباره مندرجات مطبوعات تازه انتشار یافته بود که اوج آن در بهمن 78
با تحصن طلاب در قم خود را نشان داد. یک بار هم در پایان نماز جمعه تهران ،
به همراه عبدالله نوری، مورد ضرب و شتم مخالفانش قرار گرفت و انگشتش شکست.
مهاجرانی
در آذر 79 کناره گرفت و پس از مدیریت موسسه بین المللی گفت و گوی تمدن ها و
پاره ای مشکلات خانوادگی رهسپار انگلستان شد و اکنون در آن کشور زندگی می
کند.
8- احمد
مسجد جامعی پس از عطاءالله مهاجرانی وزیر ارشاد شد و یک دوره پر تنش را با
آرامش مدیریت کرد . ایجاد توازن و تعادل میان توقعات جامعه مدنی و فعالان
فرهنگی و هنری با انتظارات حاکمیت ، هنر مسجد جامعی در این دوره بود.
او اکنون عضو شورای شهر تهران است و به عنوان یکی از کاندیداهای وزارت ارشاد در دولت جدید نیز مطرح است.
9- محمود
احمدی نژاد ، وزارت ارشاد دولت اول خود را به محمدحسین صفار هرندی ،
سردبیر روزنامه کیهان سپرد و عملا خود دیگر دخالتی نداشت و به شعارهای
اقتصادی سرگرم بود. حتی این اصطلاح بین فعالین رسانه رایج شد که کیهان
عملا پیمانکار وزارت ارشاد شده است و دولت دخالتی ندارد!
با این حال در
روزهای پایانی دولت ، حکم عزل صفار هرندی را صادر کرد هر چند که چون دولت
را از رسمیت می انداخت پس گرفت و صفار هم پذیرفت و به طعنه گفت به اعتبار
عدد باقی می ماند اما در جلسات دولت شرکت نمی کند.
او بعد از آن به کیهان بازنگشت و مشاور فرهنگی فرمانده کل سپاه شد.
10- مهم ترین اتفاق دوران وزارت سید محمد حسینی حکم تعطیلی خانه سینما و جبهه گیری علنی در قبال سینماگران است.
از
نکات عجیب در کارنامه 4 ساله وزیر کنونی دو موضع متفاوت و متناقض در قبال
مطبوعات است. چرا که در سال اول با انتصاب محمد علی رامین به معاونت
مطبوعاتی نشریات متعدد به محاق توقیف افتادند و پس از موج انتقادات به
گفتارها و رفتارهای خارج از عرف او برکنار شد و معاونت مطبوعاتی بعدی رویه
متفاوتی در پیش گرفت و اوضاع مطبوعات بهتر از قبل شد.
این که یک
وزیر یک چند معاونی با مشخصات محمد علی رامین داشته باشد و پس از آن از
این فضا فاصله بگیرد موجب احتیاط روزنامه نگاران در داوری منفی نسبت به کل
عملکرد سید محمد حسینی شده هر چند که منتظر نگاه داشتن نویسندگان در صف
انتظار مجوز و اتفاقات خانه سینما از نقاط ضعف او بوده است.
جالب این که وزیر ارشاد احمدی نژاد ، از استیضاح کنندگان مهاجرانی در سال 78 بود. در آن زمام ، حسینی ، نماینده رفسنجان در مجلس بود.
وزارت ارشاد دست گشاده ای در عرصه فرهنگ ندارد اما وزیر ارشاد یکی از وزیران کلیدی یا اصلی دولت به حساب می آید.
یازدهمین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی چه کسی خواهد بود؟ پاسخ این سوال ، به زودی مشخص خواهد شد.
