پیاده‌روی روز اربعین به روایت تصویر/

 کنار گذاشتن نگاه سیاسی و کاسبکارانه به آثار مذهبی
در ابتدای این جلسه شیما عالی کارشناس و منتقد سینما گفت: به طور حتم درباره این فیلم صحبت کردن کار بسیار دشواری است چراکه با توجه به حال و هوای آشنای موضوع فیلم و همینطور تجربه حضور چند باره کارگردان در آن منطقه که به نوعی منحصر به فردترین کارناوال بشری است ساخت چنین فیلم هایی را با دشواری هایی همراه می کند که باید در مورد آن بیش از اینها تحقیق کرد.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود خاطرنشان کرد: در فیلم مستند آنچه مبنای تحلیل قرار می گیرد عنصر واقعیت است. ما در این فیلم نه با داستان و نه با کنش بیرونی مواجه هستیم چراکه اتفاقی که می افتد یک اتفاق خاص است. این در حالی است که به دلیل آشنایی مخاطب با این واقعه خاص که سرشار از نمادها و مصداق هاست کار را برای فیلمساز جهت نمایش دادن راه پیمایی روز اربعین دشوار می کند.
عالی افزود: متاسفانه قالب تجربه هایی که تاکنون پیرامون واقعه عاشورا در فیلم های مستند دیده شده معمولا تجربه هایی شکست‌خورده هستند. در این فیلم‌ها فضاهایی که از سوی فیلمساز ترسیم می شود در بسیاری از نقاط برای تماشاگر غیر قابل درک بوده اند و این نکته ای است که فلیمسازان مستند ما باید بیش از اینها به آن توجه کنند. با این شرایط فیلم ساختن درباره راهپیمایی روز اربعین کشور عراق کار بسیار سختی است که فیلمساز باید در آن بتواند روح معنا را پیدا کند.
پویان عسگری منتقد دیگر این جلسه نیز صحبتهای خود را با طرح چند سوال از فیلمساز آغاز کرد و گفت: آیا استراتژی که فیلمساز در این فیلم برای مخاطب تعیین کرده این است که تماشاگر را باید با معنای فیلم تنها گذاشت؟ آیا اصولا این معنا منتقل می شود؟ آیا سینمای این سالها قابلیت این را دارد که خود را در این فضای ذهنی کنار بزند؟ که به نظر من این امکان میسر نیست با اینکه باید یادمان باشد ساخت چنین فیلم هایی به مراتب دشوارتر از فیلم های دیگر است اما این را هم نباید فراموش کنیم که سینما به خودی خود یک رسانه تحلیل گر است بنابراین ما به عنوان یک فیلمساز باید با به کار بردن این تکنیک های سینما چگالی و چگونگی این تحلیل را افزایش دهیم.
وی ادامه داد: کارگردان فیلم متوجه این قضیه شده که نمادها می توانند در ساخت فیلم تبدیل به عنصری موفق باشند که مخاطب را به یاد روایت اصلی واقعه عاشورا می اندازد چرا که در غیر این صورت به کار بردن بدون فکر نمادها، محکوم به شکست است. از سوی دیگر تماشاگرانی که به هیچ عنوان با ماجرای اربعین و مراسم های این چنینی آشنا نیست در ابتدا با فیلمی موزیکال با آهنگسازی خوب آریا عظیمی نژاد مواجه می شوند که از نگاه آنها یک فیلم فرمالیستی است بنابراین همین نمادها هستند که می توانند فیلم را تبدیل به یک اثر بین المللی کند و این نکته ای است که فیلمسازان این حوزه باید به آن توجه کنند که فیلمشان مختص به دنیای اسلام و شیعه نباشد بلکه با نگاهی جهانی به ساخت چنین فیلم هایی اقدام کنند.
این منتقد در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه فیلم مستند “لبیک” تلاش کرده از مرز ساخت فیلم های تکراری با موضوع عاشورا و امام حسین (ع) عبور کند، خاطرنشان کرد: نمی‌دانم ما تا چه زمانی می خواهیم فیلم های مستند مذهبی با رویکردهای تکراری و از قبل تعیین شده بسازیم؟ دوستان فیلمساز حتم داشته باشند اگر فقط برای یکبار جور دیگری به سوژه ناب واقعه کربلا نگاه کنیم اتفاقات خوبی می افتد از سوی دیگر هرچه قدر با علاقه به این سوژه ها نگاه کنیم و از کاسب‌کاری و سیاسی کاری خارج شویم شاهد ساخت آثار ماندگاری خواهیم بود که به آنها می بالیم.
وحید امیر خانی کارگردان فیلم مستند “لبیک” هم در این نشست خاطرنشان کرد: من سفرهای زیادی را به نجف و کربلا داشتم اما پیاده‌روی روز اربعین مردم از نجف به سمت کربلا همواره برای من موضوعی عجیب بود که دوست داشتم تجربه ای را با این موضوع در قالب یک فیلم مستند داشته باشم که فیلم لبیک اولین فیلم من در قالب یک فیلم فرم گرایانه است که می خواستم با استفاده از تصویر و رنگ معنایی را به مخاطب القا کنم که امیدوارم مورد قبول آنها واقع شود.
این کارگردان تصریح کرد: در روایت فیلم لبیک تمام تلاش خود را کردم که از مخاطب آشنایی‌زدایی کنم و شما می‌بینید که در فیلم بسیار کم تلاش کردم تا صحنه های عزاداری وجود داشته باشد چراکه من به این موضوع فکر کردم که شاید مخاطب فیلم من یک غیر ایرانی غیر مسلمان باشد که آمده و پای فیلم نشسته که دریافت های معنایی خود را داشته باشد و این راهی بود که من از ابتدا تا انتهای فیلم آن را پیگیری می کردم.
وی ادامه داد: باز هم به این نکته اشاره می کنم که تاثیرات و نشان دادن عزاداری مردم برای من در این فیلم اولویت نبود. ضمن اینکه باید به این نکته هم اشاره کنم که امکاناتی که من در این فیلم در اختیار داشتم به هیچ عنوان قابل قیاس با ساخت فیلم های این چنینی نبود و من با مشکلات زیادی مواجه شدم که یکی از آنها مربوط به سکانس خوابیدن جمعی مردم با پتوهای رنگارنگ بود که بعد از فیلمبرداری من را گرفتند و ما را با مشکلات زیادی همراهی کردند.
امیرخانی خاطرنشان کرد: تا کنون سفرهای زیادی به کربلا داشتم اما این اولین سفری بود که پیاده روی روز اربعین را تجربه کردم بنابراین دکوپاژ از قبل تعیین شده ای را برای فیلم یادداشت نکرده بودم چرا که تلاش کردم با یک مفهوم کلی پلان های متفاوتی را ضبط کنم که برای همه مخاطبان قابل باور باشد و ما از مخاطب بین المللی فاصله نگیریم.