در درام جنگ جهانی دوم و ایتالیایی «فرمانده» به کارگردان «ادواردو دی آنجلیس» که امسال جشنواره فیلم ونیز را افتتاح کرد، کاپیتان یک زیردریایی با بازی «پیرفرانچسکو فاوینو» از دستورات مافوق فاشیست خود سرپیچی می‌کند تا چندین ملوان بلژیکی را از تلف شدن در دریا نجات دهد.

پیام این فیلم چندان ظریف نیست که مخاطبان متوجه نکته کارگردان نشوند، این فیلم تضاد شدیدی را بین این قهرمان جنگ سپری شده ایتالیا و دولت راست افراطی فعلی کشور با برنامه‌های شدید ضد مهاجران به تصویر می‌کشد.

«ساندرو ورونزی» که نگارش فیلمنامه «فرمانده» را به همراه «دی آنجلیس» بر عهده داشته می‌گوید که این فیلم پاسخی مستقیم به سیاست‌های دولت ایتالیاست که در سال ۲۰۱۹ آغاز شد، زمانی که «ماتئو سالوینی» وزیر کشور وقت، اساساً علیه سازمان‌های غیر دولتی که تلاش می‌کنند مهاجران را از غرق شدن در دریا نجات دهند، اعلام جنگ کرد و اقدام به بستن بنادر ایتالیا به روی کشتی‌های نجات مهاجران و تهدید امدادگران به جریمه و اتهامات کیفری کرد.

«ورونزی» می‌گوید: «شرم‌آور بود، بی‌توجهی به ابتدایی‌ترین قوانین دریا: کمک به نیازمندان… من نمی‌خواستم بخشی از آن باشم. فیلم فرمانده تلاش برای بازیابی حیثیتی است که در میان شعارهای سیاسی و رسانه‌های اجتماعی مملو از چیزهای پوچ در حال از دست دادن بودیم».

حضور «ماتئو سالوینی» که در حال حاضر وزیر زیرساخت‌های ایتالیاست در مراسم نمایش فیلم «فرمانده» در جشنواره ونیز، بر پیوند میان سیاست و سینما بار دیگر تاکید کرد.

در دو فیلم دیگر بخش مسابقه ونیز نیز پیوند سیاست و سینما حتی پررنگ‌تر نیز هست: «من کاپیتان هستم» ساخته «متئو گارونه» که سفر دو نوجوان سنگالی را دنبال می‌کند که سعی می‌کنند از دریای مدیترانه به ایتالیا بروند و «مرز سبز» ساخته سینماگر لهستانی «آگنیشکا هولاند» که وضعیت اسفناک مهاجران از شمال آفریقا و خاورمیانه را به تصویر می‌کشد که فریفته تبلیغاتی شده‌اند که وعده عبور آسان به اتحادیه اروپا از طریق مرز بلاروس و لهستان را می‌دهند. این مهاجران بازیچه دولت لهستان می‌شوند و در جنگل‌های باتلاقی و خطرناک میان لهستان و بلاروس، با گرسنگی رها می‌شوند.

«هولاند» در این باره می گوید: «این یک منطقه ممنوعه، یک منطقه ترس و یک منطقه مردگان است. وضعیت برای آینده اروپا بسیار خطرناک است، زیرا اگر این خشونت را به عنوان پاسخی به مشکلات سیاسی بپذیریم، اگر حقوق انسان‌ها را فقط به خاطر غیرقانونی یا سیاه بودن یا هر چیز دیگری فراموش کنیم، قدم بعدی برای کشتن آنها خواهد بود. من سه فیلم درباره هولوکاست ساختم (اروپا اروپا، در تاریکی، آقای جونز) و می‌دانم چقدر آسان است که از نقطه‌ای بی‌بازگشت عبور کنیم، جایی که خشونت فقط چند برابر می‌شود».

در مجموع، این فیلم‌ها نشان می‌دهند که تمرکز فیلمسازان اروپایی که به بحران مهاجرت می‌پردازند، از نگاه کردن به وضعیت اسفناک مهاجران در داخل اروپا (مانند فیلم بلوط پیر ساخته کن لوچ یا توری و لوکیتا به کارگردانی برادران داردن) به تمرکز بر کسانی که در این وضعیت گرفتار شده‌اند و نامیدانه برای ورود تلاش می‌کنند، تغییرکرده است.از آنجایی که اخبار مربوط به بحران مهاجران از تیتر اصلی اخبار حذف شده است، این فیلم‌های جدید یادآور هزاران نفری هستند که هنوز در مرزهای قلعه اروپا در رنج هستند و جان خود را از دست می‌دهند.

«آگنیشکا هولاند» می‌گوید: «من هیچ راه‌حلی برای مشکلات مهاجرت جهانی ندارم، اما فکر می‌کنم باید با مشکل روبرو شویم و درباره آن بحث کنیم، تا به دنبال راه‌حل‌های واقعی باشیم و سرمان را مثل کبک در برف نکنیم با تصور این که با جلوگیری از آمدن قایق ها یا مردم به سواحل ما، مشکل را حل کرده‌ایم».

هشتادمین جشنواره فیلم‌ ونیز از ۳۰ آگوست تا ۹ سپتامبر (۸ تا ۱۸ شهریور) در ایتالیا در حال برگزاری است