صبح روز گذشته در بازدید فرماندهی معظم کل قوا از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه، موشک هایپرسونیک «فتاح ۲» رونمایی شد. نمایشگاه مذکور که نزدیک به ۱۰ سال پس از نمایشگاه بی‌نظیر اردیبهشت ۱۳۹۳ این نیرو برگزار شد، دارای چندین دستاورد جدید در حوزه موشکی، پهپادی و پدافند هوایی بود.

در این گزارش به ویژگی‌های عضو جدید خانواده موشکی سپاه در زمره تسلیحات اسرائیل‌زن می‌پردازیم.

* هایپرسونیک در دستان رزمندگان اسلام

چند ماه پیش بود که موشک هایپرسونیک یا ابرصوت «فتاح» با حضور ریاست جمهور رونمایی شد. این موشک که بر پایه موشکهای سطح به سطح نسل خیبرشکن توسعه یافته، در قسمت سرجنگی در واقع دارای یک موشک کامل دیگر است که در مجموع موشکی دو مرحله‌ای را شکل داده که به برد ۱۴۰۰ کیلومتر می‌رسد اما به واسطه داشتن موتور سوخت جامد کروی با قابلیت کنترل بردار رانش از نوع خروجی (نازل) متحرک، قابلیت مانور و تغییر مسیرهای آنی و مکرر را در داخل و خارج از جو ضمن حفظ سرعت در محدوده بالای عدد ماخ ۵ (پنج برابر سرعت صوت یا مرز سرعت هایپرسونیک) را داشت. به واسطه سرعت بالا و قابلیت مانور، فتاح توان غلبه بر سامانه‌های پدافند هوایی موشکی دشمن را چه در خارج و چه داخل جو دارد که قبلاً در گزارش‌هایی به آن پرداخته‌ایم.

اما «فتاح ۲» بر خلاف گونه اول فتاح که مرحله دوم آن به شکل مخروطی و مشابه انواع پرتابه‌های بالستیک طراحی شده بود، از طراحی متفاوتی بهره می‌برد. در فتاح ۲ مرحله دوم، شکلی شبیه به کروزهای هایپرسونیک دارد که البته مقداری قابلیت پرواز سرشی (گلایدری) هم به آن می‌دهد.

موشک فتاح ۲ با طراحی متفاوت از فتاح

فتاح ۲ بر خلاف فتاح که از موتور سوخت جامد کروی استفاده می‌کرد، از پیشران راکتی سوخت مایع با سوخت هیدرازین استفاده می‌کند. به نظر می‌رسد که این موتور سوخت مایع، طراحی جدیدی باشد که به طور اختصاصی برای فتاح ۲ ساخته شده است. به کمک این موتور، فتاح ۲ می‌تواند مسیرهای پیچیده و غیرقابل پیش بینی را در داخل جو طی کند ضمن اینکه موتور سوخت مایع امکان تنظیم نیروی رانش را هم دارد که به بهینه‌تر شدن مسیر پروازی و رسیدن به برد بیشتر و کنترل بهتر روی سرعت پروازی کمک شایانی می‌کند.

نازل موتور سوخت مایع در مرحله دوم فتاح ۲

اجزاء داخلی مرحله دوم فتاح ۲ که دو مخزن حمل سوخت و اکسید کننده مایع به رنگ طلایی قابل مشاهده هستند

* مشخصات فتاح ۲

فتاح ۲ همچون گونه قبلی دارای یک موتور شتاب دهنده اولیه مشابه موتور موشک خیبرشکن است که آن را از سطح زمین جدا کرده و تا مسافت چند صد کیلومتری و ارتفاع بالا انتقال می دهد. با پایان کار این موتور، مرحله دوم جدا شده و موتور سوخت مایع آن روشن و موشک برای اجرای فاز حمله آماده می‌شود.

بدیهی است با ورود مجدد به جو، فتاح ۲ هم می‌تواند شکل مسیر پروازی همانند موشکهای کروز را انتخاب کند و هم می‌تواند در هر زمان لازم با اجرای مانور، وارد مسیر جدیدی به سمت هدف یا برای گمراه کردن سامانه‌های پدافند موشکی دشمن شود.

طبق اطلاعات منتشر شده از برد فتاح ۲ در گزارش خبری رسانه ملی، برد این موشک به ۱۵۰۰ کیلومتر می‌رسد البته در توضیحات ارائه شده خدمت فرمانده معظم کل قوا، عدد برد ۱۸۰۰ کیلومتر هم شنیده شد که مشخص نیست مربوط به فتاح ۲ بوده یا سلاح دیگری. در هر صورت برد این موشک هم به واسطه موتور مرحله اول که پرتاب آن از سطح زمین را میسر می‌کند و هم به واسطه پیشران سوخت مایع تعبیه شده در داخل آن و هم به واسطه شکل ظاهری بدنه محقق می‌شود.

بالک کنترلی فوقانی در مرحله دوم فتاح ۲

ضخامت وجوه بالکها و همچنین نوک دماغه فتاح ۲ به خودی خود گویای آماده شدن این پرتابه برای پرواز و کنترل در سرعتهای بالای ۵ ماخ است که در گزارش خبری رسانه ملی سرعت این سلاح جدید ۱۰ ماخ اعلام شد. این سرعت به خودی خود مشکل بزرگی برای سامانه‌های پدافند هوایی ضدموشکی دشمن است چه رسد به اینکه با قابلیت مانورهای پیش بینی نشده ترکیب شده و الگوریتم‌های جستجو و ردیابی آن سامانه‌ها را ناکام بگذارد.

* ویژگی‌های طراحی فتاح ۲

با توجه به تصاویر منتشر شده به نظر می‌رسد که فتاح ۲ صرفاً با استفاده از بالکهای آیرودینامیکی قابلیت کنترل و تغییر مسیر دارد و از نازل متحرک در موتور آن استفاده نشده در نتیجه همانطور که فرمانده نیروی هوافضای سپاه در جریان توضیحات به فرماندهی کل قوا اشاره کرد، فتاح ۲ برای حمله به دشمن در داخل جو طراحی شده است.

همانطور که اشاره شد در طراحی شکل ظاهری فتاح ۲ متخصصان سپاه از شکل‌های مخروطی و مقاطع دایروی همچون فتاح اولیه عبور کرده و بدنه‌ای با ظاهر بسیار نزدیک به طراحی‌های مدرن موشکهای هایپرسونیک کشورهای پیشرو در علوم هوافضا را به مرحله بروز و ظهور رسانده‌اند.

در این شکلها فرم بدنه با الگوی گُوِه‌ای شکل، قابلیت تولید نیروی برآ یا لیفت بیشتری را در زوایای حمله کمتر در مقایسه با پرتابه‌های مخروطی دارد در نتیجه امکان رسیدن به بردهای بالاتر برای این نوع پرتابه‌ها راحت‌تر خواهد بود.

در کناره‌های پایینی بدنه زائده‌هایی از میانه تا انتهای بدنه قرار داده شده که طبعاً به افزایش نیروی برآ با وجود کمترین زاویه حمله منجر می‌شود. بدیهی است رسیدن به چنین شکلی نیاز به مطالعات و شبیه‌سازی‌های فراوانی در زمینه طراحی آیرودینامیکی دارد تا هم طرحی با بهینگی مناسب از نظر مشخصات پروازی حاصل شود و هم استحکام کافی سازه‌ای برای آن قابل حصول باشد.

مرحله دوم فتاح ۲ و موشک کامل آن

بالکهای کنترلی نصب شده در بیرون بدنه در فتاح ۲ به واسطه شکل پیچیده‌تر بدنه، دارای تقارن در موقعیت نصب نبوده که این امر سبب لزوم طی مراحل علمی و محاسباتی متفاوتی در مقایسه با بالکهای با چیدمان ضربدری در نمونه قبلی فتاح می‌شود؛ پیچیدگی‌هایی که گویا متخصصان نیروی هوافضای سپاه مشکلی در رفع آنها نداشته و به سراغ این طراحی رفته‌اند به این ترتیب که دو بالک پائینی در صفحه افقی قرار گرفته و کار elevator را به انجام می‌رسانند و دو بالک بالایی با ترکیب V شکل برای عملکرد شبیه سکان عمودی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

دو بالک کنترلی نصب شده در بالای بدنه مرحله دوم فتاح ۲

در یک ترکیب تاکتیکی با نمونه قبلی فتاح که وظیفه حمله از خارج از جو را به سمت سامانه‌های پدافند هوایی و تأسیسات حیاتی دشمن دارد، فتاح ۲ در داخل جو حرکت می‌کند تا خارج از حوزه رصد سامانه‌های هشدار زودهنگام دشمن به سمت هدف برود.

با توجه به قابلیت مانور و تغییر مسیر حرکت، فتاح ۲ در صورت دیده شدن توسط آواکسهای دشمن هم فرصت کافی برای مقابله به سامانه دفاعی طرف مقابل نمی‌دهد و آنها را دائماً نیازمند به روزرسانی موقعیت جدید خود برای طراحی شیوه مناسب دفع تهدید مهاجم می‌کند در حالی که مشخص نیست در لحظات آتی فتاح ۲ در کدام مسیر جدید حرکت خواهد کرد. در نتیجه دفاع در برابر چنین مهاجمی برای بهترین نیروهای هوایی دنیا هم عملاً ناممکن خواهد شد.

نمایش اجزاء داخلی فتاح ۲ یادآور نمایش کروز «یا علی» در نمایشگاه قبلی سپاه در حدود یک دهه پیش است در نتیجه می‌توان برداشت کرد که سپاه نمونه‌های پیشرفته‌تری را هم در خانواده موشکهای هایپرسونیک یا ابرصوت فتاح در دست توسعه دارد که در زمان مناسب از آنها رونمایی خواهد کرد.