محمدرضا ابوالحسنی کارگردان مستند «دوئل بوکمال» که برنده جایزه بهترین نویسنده گفتار متن و بهترین تدوین از هفدهمین جشنواره مستند «سینماحقیقت» شده است، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر درباره شکل‌گیری این مستند گفت: بعد از پخش مستند «قاسم» در دومین سالگرد شهادت حاج قاسم سلیمانی که من نویسندگی اش را برعهده داشتم، تصمیم گرفته شد برای سال بعد و سومین سالگرد حاج قاسم، یک مستند آرشیوی کار شود از همین رو با جست‌وجو میان موضوعات مختلفی که امکان تولید دارند، موضوع عملیات آزادسازی بوکمال یا نبرد «بادیه» را پیشنهاد کردیم.

وی افزود: کل بازه این عملیات از فرودین تا آبان ۹۶ تقریباً به غیر از ۲ ماه در این بازه زمانی، توسط تصویربرداران مختلف ضبط و تصویربرداری شده است و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی از ابتدای این بحران و عملیات «بادیه» در منطقه حاضر بودند و اگر فردی حاضر نبود، نفر دیگری اتفاقات این عملیات را پوشش می‌داد. لذا تلاش کردیم تا با روایتی همچون نخ تسبیح این تصاویر مختلف را به هم وصل کنیم تا کار خوبی ارایه شود.

این کارگردان با اشاره به اهمیت این عملیات گفت: عملیات «بادیه»، عملیات بسیار مهمی است و در نتیجه آن، شهر مرزی بوکمال تصرف و گذرگاه قایم بوکمال به کنترل نیروهای مقاومت درآمد، همچنان که در گزارش‌های سنتکام اهمیت این گذرگاه با گذرگاهی مثل تنگه هرمز مقایسه می‌شود. ما در مستند «دوئل بوکمال» سعی کردیم این موضوع را از ابتدا تا انتها درک کنیم سپس آن را عمومی‌سازی کنیم.

ابوالحسنی با تاکید بر اینکه تعریف عملیات نظامی برای مخاطب چالش برانگیز است و نیاز است برای همراهی آنها ویژگی‌های دراماتیک هم به کار اضافه شود، گفت: راش ها را مفصل نگاه کردیم و در ادامه تحقیق‌ها آغاز شد. با ۵ نفر از افرادی که در آن عملیات حضور داشتند به صورت صوتی مصاحبه شد و داده‌ها و اطلاعات لازم را فراهم کردیم. متن را هم به صورت دانای کل تنظیم کردیم. در ادامه طرح کلی و نسخه اولیه سناریو شکل گرفت و براساس آن، تصویرها مرتب شد و نهایتاً کار به انجام رسید. همچنین به‌واسطه طولانی شدن کار یک تدوینگر راف کات کرد و ۲ تدوینگر دیگر پس از او تدوین کار را انجام دادند.

وی با توضیح این که در موضوع‌های تخصصی معمولاً توجه نمی‌شود که مخاطب عام نیازمند روایتی قابل درک از چماجرای مطرح شده است، ادامه داد: درباره برخی موضوعات که به نوعی تخصصی محسوب می‌شود مثلاً مسایل تخصصی اجتماعی یا سیاسی معمولاً متخصصان راجع به این موضوعات صحبت می‌کنند و یا مباحث به صورت کلان مورد گفت‌وگو قرار می‌گیرد و گزارش‌های منتشر شده برای مخاطب خاص قابل فهم است. از این رو معمولاً توجه نمی‌شود مخاطب عام نیازمند روایتی از این ماجرا است یا خیر.

این مستند ساز با اشاره به اینکه نیاز به واسطه‌ای است تا موضوع را درک کرده و بتواند آن را عمومی کند، گفت: مباحث تخصصی در دنیا متخصصانی دارد که به روایت مباحث پیچیده و تبدیل آن به روایت قابل فهم برای عموم می‌پردازند و برای آشنایی مردم با آن موضوع، روایت و جزییاتی ارایه می‌شود. از این رو از گذشته برای فهم اتفاقات نظامی یا سیاسی رخ داده در کشور به واسطه‌ای نیاز بود تا مباحث تخصصی سخت را برای عموم به صورت قابل فهم تبیین کند که این امر یکی از پاشنه آشیل‌های ما است.

ابوالحسنی با مرور فعالیت‌های نظامی که موفق بوده اما بهره برداری رسانه‌ای مناسبی از آنها صورت نگرفته است، بیان کرد: مردم نمی‌فهمند در سوریه چه شد و فقط می‌دانند عده‌ای هزینه معنوی و مادی و انسانی کردند و بعد برگشتند و گفتند پیروز شدیم و حالا که ما می‌خواهیم از آن اتفاق تعریف کنیم اطلس جنگ روی میز می‌آید و این برای مخاطب عام قابل درک نیست. از همین رو آدم‌هایی که موضوع را درک کنند و بعد این موضوع را با روایت‌های انسانی عمومی سازی کنند بسیار کم و گرانقدر هستند.

وی با اشاره به پخش تصاویر افرادی که چهره آن‌ها نباید معلوم باشد و چالش‌های استفاده از اینگونه تصاویر عنوان کرد: معمولاً عده‌ای در برابر این چالش‌ها منصرف می‌شوند اما در این مسیر باید به عوامل انسانی و اجتماعی توجه کنیم چون چهره برخی از افراد به‌واسطه شرکت در عملیات‌های برون مرزی قابل استفاده نیست، در این پروژه راش هایی داشتیم که به‌واسطه حضور بسیاری از چهره‌های ایرانی و لبنانی و رزمندگان زینبیون نمی‌توانستیم از آنها استفاده کنیم چرا که منجر به اعدام یا زندانی شدن این رزمندگان در کشورشان می‌شد.

وی افزود: به عنوان مثال هدف قرار دادن پایگاه آمریکایی «زرف» اقدام بسیار مهمی بود و آمریکایی‌ها در سطح سیاسی و دیپلماتیک اعتراض کردند و حتی مایک پومپئو وزیر خارجه آمریکا راجع به آن موضع گرفت، اما تصاویر پهبادی آن به دست ما نرسید یا در جلسه حاج قاسم با نظامیان روسی باید تمام چهره‌های آن جلسه محو می‌شد به همین دلیل ترجیح دادیم آن تصاویر را کنار بگذاریم.

این مستند ساز اضافه کرد: در این کار، راوی‌ها نمی‌توانند با صدای اصلی صحبت کنند و این امر دشواری‌هایی ایجاد می‌کند به همین دلیل ناچار شدیم از حداقل‌های روایت نظیر گفتار متن و آرشیو بهره ببریم.

ابوالحسنی با اشاره به دوئل ایران و آمریکا بر سر تصرف بوکمال تصریح کرد: اصل ماجرای این عملیات، مقابله بین ایران و آمریکا و دوئل بین این ۲ بود که این موضوع در کنار موضوعات دیگر شاید خیلی روشن نبود اما ما در روایت روی آن تاکید کردیم، شاید رزمندگان پیاده این شهر را به عنوان هدف در نظر نمی‌گرفتند اما این این شهر و موقعیت خاص آن در ذهن استراتژیک حاج قاسم وجود داشت.

مستند «دوئل بوکمال» به روایت عملیات نفس گیر، سخت، پیچیده و مهم آزادسازی بوکمال به عنوان یکی از شاهکارهای عملیات حاج قاسم سلیمانی می‌پردازد. در این مستند برای اولین بار از تصاویر و قسمت‌های دیده نشده این عملیات پرده برداری شده است.

سایر عوامل این مستند عبارتند از نویسنده، گوینده و کارگردان: محمدرضا ابوالحسنی، فیلم‌برداران: احمد عبدالرحیمی، محمد صدری و احمد بخشی، تدوینگر: ساسان فلاح‌فر، حسن وزیرزاده و عباس وهاج، گرافیک: مهدی محمودیان و تهیه شده در مرکز مستند حقیقت و بنیاد مکتب شهید سلیمانی