تشنگی در راه است

 عصرایران ؛ سعید افشار – همانگونه که از یک
دهه پیش دانشمندان و همچنین منابع ناسا رسما اعلام کرده بودند، تغییرات آب و
هوا و همچنین خشکسالی در بیشتر مناطق کره زمین و به خصوص خاورمیانه چهره
خود را نشان می دهد.

 دلیل عمده این وضعیت، استفاده بیش از حد از
سوخت های فسیلی و انتشار گازهای گلخانه ای ای است (این گازها عامل اصلی گرم
شدن کره زمین هستند و طبق پیش بینی دانشمندان تا سال 2050 میلادی دو درجه
دیگر گرم تر خواهد شد).
 پی آمد تغییرات آب و هوایی سیاره زمین، خشکسالی
های طولانی، باران های اسیدی و سیل های ویرانگر در مناطق مختلف زمینی
خواهد بود که شرح دلایل آن مبحث دیگری می طلبد.

درحال حاضر به
دلیلی کمبود نزولات آسمانی که از چند سال شروع شده، منابع آب شیرین به شدت
محدود شده است. البته ممکن است برخی تصور کنند چون چهار پنجم کره زمین را
آب فرا گرفته پس جای نگرانی نیست.
اما واقعیت این است که حدود 97درصد کل
آب های سیاره ما شور و فقط 3درصد آن شیرین است که سه چهارم آن هم در مناطق
دور از دسترس نظیر مناطق قطبی و یخبندان ها قرار دارد.

امروزه
داشتن آب مطمئن به یکی از عوامل تعیین کننده بقای ملی تبدیل شده است و دور
نیست که نفتکش ها جای خود را به کشتی های آب کش دهند و کشورهای نزدیک قطب
مانند کانادا و روسیه در آینده آب مورد نیاز کشورهای دیگر را از این طریق
تامین کنند. آب مسئله اصلی و بسیار گران و امنیتی سال های آینده خواهد
بود. 

در حال حاضر بیش از 50 کشور جهان دچار کمبود جدی آب هستند و
حتی در مناطقی که آب وجود دارد، مسئله مهم قابل آشامیدن بودن یا نبودن آن
است ؛ لازم است بدانیم اغلب رودخانه ها، تالاب ها و دریاچه ها با سموم دفع
آفات کشاورزی، ضایعات صنعتی و مدفوع انسانی آلوده شده اند و مصرف آن بیماری
های حادی را به دنبال دارد و طبق آمار روزانه حدود 30000نفر در جهان در
اثر مصرف آب آلوده می میرند.

در کشور خودمان ، به جز  استان های شمالی تقریبا تمامی مناطق ایران از چند سال گذشته گرفتار خشکسالی و در نتیجه کمبود آب هستند.
اخیراً شرکت آب و فاضلاب طی اخطاریه هایی به تمامی شهروندان تهرانی اعلام
کرده که 20درصد مصرف را کاهش دهند. از همین الان می توان حدس زد که با
موعظه کار به جایی نخواهیم برد و از سال 1393 بحران آب مسائل حادی را به
دنبال خواهد آورد. 

لذا راهکارهایی که برای حل کوتاه مدت و دراز مدت به نظر می رسد بصه ورت پیشنهاد بشرح زیر طرح می شود:

1-
مسئله کمبود آب مسئله جهانی و تا حدودی امنیتی است. حل این مشکل نیازمند
تعامل با همه کشورهای جهان و سازمان ملل متحد است. “حق آب” کشورها باید از
طریق همسایه های بالادستی تعیین و تحویل شود. در حال حاضر کشور عراق به
دلیل بستن سد در ترکیه بر روی رودخانه های دجله و فرات دچار مشکل کمبود آب
شده یا احداث سد روی سرشاخه های هیرمند باعث قطع “حق آب” ایران گردیده،
طوری که هامون و سیستان تبدیل به برهوت گشته است. ضروری است همکاری و
همگامی بین المللی و منطقه ای هرچه سریع تر صورت گیرد.

2-
وزارت نیرو در اسرع وقت از طریق شرکت های آب منطقه ای اقدام به تعویض لوله
های اصلی انتقال آب نموده، تا از نشت آب به دلیلی پوسیدگی جلوگیری شود.
لوله کشی اصلی برخی شهرها مانند تهران به پنج دهه پیش برمی گردد و مقادیر چشمگیری آب تصفیه شده هدر میرود.

3- شبکه صنعتی جمع آوری و تصفیه فاضلاب های خانگی و غیره تاسیس شده و ضمن تصفیه، بخشی از آن به چرخه مصرف برگردد.

در
حال حاضر در کشور آلمان حدود 60درصد فاضلاب پس از تصفیه به چرخه مصرف وارد
می شود. در تمامی کشورهای کم آب و مدرن این عمل انجام می شود و حتی این آب
تصفیه شده می تواند به مصرف شستشو و استحمام برسد.

حسن دیگر این
کار اینست که  رویه موجود در ایران که هر کسی در منزل برای خود یک چاه
فاضلاب و مدفوع انسانی حفر می کند -و نتیجه آن آلوده شدن منابع آب های
زیرزمینی است- از میان می رود. آب تصفیه شده حاصل از فاضلاب در حال حاضر
یکی از منابع مهم تامین آب مصرفی مردم در دنیا بشمار می رود.

4- آب
مصرفی در ایران بسیار ارزان است و بنابراین لازم است تعدیل جدی در قیمت آن
صورت گیرد و قیمت تمام شده آب تصفیه شده از مردم اخذ شود تا مدیریت مصرف
را خود مردم انجام دهند.
این پیشنهاد هر چند به مذاق مصرف کننده خوش
نمی آید ولی در شرایطی که منابع بسیار محدود است و مردم هم رعایت نمی کنند،
می تواند انگیزه ای برای مدیریت مصرف باشد.

5- تغییر روش کشت و نوع آبیاری کشاورزی از روش غرقابی به روش قطره ای یا موضعی یکی دیگر از راه های مقابله با بحران کم آبی است.
حتی می توان برخی کشت ها را که نیاز به آب زیاد دارند از رده خارج
کرد.گروه تحقیقات دانشکده های کشاورزی می توانند با بهره گیری از کمک
سازمان های جهانی، گیاهانی را کشت کنند که نیاز به آب کمتری داشته باشد.

6- تعطیلی برخی صنایع آب بر از الزامات حیاتی در این زمینه است. صنایع فولاد یکی از “آب بَر”ترین صنایع است.
هم اکنون
میزان زیادی از آب سرچشمه های زاینده رود را برای مجتمع فولاد مبارکه و
ذوب آهن استفاده می کنند، دقیقا بهمین دلیل است که صنایع فولاد در کشورهای
مختلف در کنار دریا تاسیس می شوند. تعطیل و انتقال صنایع فولاد به شهرهای
ساحلی جنوبی می تواند یکی از راهها باشد.

7-
با توجه به تغییر بافت جمعیتی از روستایی به شهرنشینی جمعیت شهرها به شدت
افزایش یافته و خدمات شهری از جمله آبرسانی با مشکلات جدی روبروست. ساخت
شهرها در سطح، در آینده مشکل ساز خواهد بود و بهتر است فرهنگ مرتفع سازی
جابیفتد تا خدمات شهری بهتر به دست مردم برسد. 

8-
در حال حاضر در شهرهای بزرگی مانند تهران، حجم زیادی از آب های زیرزمینی
صرف آبیاری سطح چمن ها می شود، با توجه به تحلیل رفتن منابع آبهای زیرزمینی
موجود، به مدیریت شهری و شوراهای شهر پیشنهاد می شود برنامه فضای سبزسازی
را با توجه به بحران اخیر تغییر دهند و برای رنگ دهی مثلا می توانند از چمن
مصنوعی استفاده کنند یا ساخت دریاچه هایی را که مدتی بعد به محل تجمع پشه
ها تبدیل می شوند را کلا تعطیل نمایند. در کشوری که بحران آب دارد، کاشت
چمن غیرمنطقی ترین کار است. 

در سالهای اخیر به دلیل کاهش باران در انگلستان گشت هوایی پلیس، کسانی را که
چمن سبز داشتند، جریمه کردند چراکه صرفه جویی در مصرف آب وظیفه همگانی است.

9- جای تعجب است که این
روزها تلویزیون ایران در این سالهای خشکسالی و بی آبی به جای آموزش به مردم
در جهت صرفه جویی، مدام از خبر هواشناسی برای بارش ها می دهند و تصویر
برفهای خلخال را بارها پخش می کند. بهتر است از رادیو و تلویزیون واقعیت
های خشکسالی را به مردم اعلام کند و در مورد صرفه جویی ها و نوع آن صریحا و
صادقانه سخن بگوید.
مردم باید بدانند که نباید در حیاط منزلشان چمن یا
گل کاری کنند، مشکل کمبود آب جدی است. ساخت استخر شنا در اماکن مسکونی
باید مطلقا ممنوع شود. چاه های موجود در منازل باید تعطیل شوند. در حال
حاضر عمق منابع آبی ایران در برخی مناطق به بیش از 400متری زیر زمین رسیده
است و دیگر آب شیرینی بعد از آن وجود نخواهد داشت و چند سال دیگر در صورت
ادامه خشکسالی منابع آبی کشور شور خواهد شد.

رادیو و تلویزیون و
وسایل ارتباطی با تهیه فیلمهای آموزشی و کارتون های ویژه کودکان مشکل آب را
که جهانی است به مردم اطلاع و آموزش کافی برای مصرف بدهد.

10-
میران هدردهی آب از طریق کولرهای آبی و سیفون های دستشویی فاجعه است. حدود
دوازده میلیون کولر آبی در کشور وجود دارد، اگر  هر ده ساعت 240لیتر آب
توسط هر کولر آبی مصرف شود  می توانید تصور کنید که چه حجمی از آب هدر می
رود.
  سیفون های دستشویی هم روزانه صدها لیتر آب را هدر می دهند در
صورتیکه می توان با سیستم “هوای فشرده و آب” یا راههای دیگر صرفه جویی را
به حداکثر رساند. 

بدیهی که کارشناسان مربوطه پیشنهادات عملی تری در جهت صرفه جویی در مصرف آب ارائه خواهند کرد.
زمین
هشدارهای لازم را داده است. فردا دیر است. مسئله کمبود آب مسئله ای جدی
است. با به فراموشی سپردن وقایعی که اجتناب ناپذیر هستند، امکان وقوع آن از
بین نمی رود.