نهی قمه‌زنی درعزاداری‌ها توسط مراجع تقلید
فارس: با توجه به ایام ماه محرم و وجود شور و شعور حسینی
در هیئت‌ها و عزاداران اباعبدالله الحسین (ع) به بازبینی برخی نظرات مراجع
تقلید در مورد شیوع خرافاتی مانند قمه‌زنی پرداخته‌ایم که در ادامه این
نگارش می‌آید.
اصولاً قمه‌زنی مراسمى است که در بعضى شهرستان‌ها و بلاد شیعى و توسط
برخى از عزاداران امام حسین (ع) اجرا می‌شود و در تاسى به مجروح و شهید
شدن حضرت سیدالشهدا (ع) و شهیدان کربلا و به‌عنوان اظهار آمادگى براى خون
دادن و سر باختن در راه امام حسین (ع) انجام می‌دهند.
صبح روز عاشورا، با پوشیدن لباس سفید و بلندى همچون کفن، به‌صورت
دستهجمعى قمه بر سر مىزنند و خون از سر بر صورت و لباس سفید جارى
مىشود. بعضى هم براى قمه‌زنى نذر مىکنند، برخى هم چنین نذرى را
درباره کودکان خردسال انجام مىدهند و بر سر آنان تیغ مىزنند، در حدى
که از محل آن خون جارى شود.
امام خمینى (ره) در پاسخ به استفتایى که در سال‌هاى اول پیروزى انقلاب اسلامى در این زمینه از ایشان شده بود، فرمودند: «در وضع موجود، قمه نزنند …»
آیت‌الله خامنهاى
نیز در دیدار با روحانیون، در آستانه ایام عاشورا (سال 1373 شمسى) در ضمن
بیانات مبسوطى در خرافه‌زدایى از عزادارى حضرت سیدالشهدا (ع) فرمودند:
«قمه زدن هم از آن کارهاى خلاف است … این یک کار غلطى است که عدهاى
قمهها را بگیرند و بر سر خود بزنند و خون بریزند … کجاى این کار، حرکت
عزادارى است؟ این جعلى است. این‌ها چیزهایى است که از دین نیست … ».
معظم‌له آن را بدعت، خلاف و خرافه دانستند و در پاسخ به نامه امام جمعه
اردبیل، نوشتند: امروز این ضرر بسیار بزرگ و شکننده است و لذا قمه‌زدن علنى
و همراه با تظاهر، حرام و ممنوع است.
علماى دیگر نیز در تایید موضع و سخن رهبر انقلاب، آن را موجب وهن مذهب و نامشروع دانستند.
امام خامنه‌ای در پاسخ به سئوالی مبنی بر «در
روز عاشورا مراسمى مانند قمه‌زنى و پابرهنه وارد آتش و ذغال روشن شدن
برگزار مىشود که علاوه بر اینکه باعث بدنام شدن مذهب شیعه اثنى عشرى در
انظار علما و پیروان مذاهب اسلامى و مردم جهان مىشود، ضررهاى جسمى و روحى
هم به این اشخاص وارد مىکند و همچنین موجب توهین به مذهب مىگردد، نظر
شریف حضرتعالى در این‌باره چیست؟»
ایشان چنین پاسخ دادند:
هر کارى که براى انسان ضرر داشته و یا باعث وهن دین و مذهب گردد حرام است و
مؤمنین باید از آن اجتناب کنند و مخفى نیست که بیشتر این امور باعث بدنامى
و وهن مذهب اهل بیت علیهم‌السلام می‌شود و این از بزرگترین ضررها و
خسارت‌هاست.
ایشان در ادامه در پاسخ به سئوال «آیا قمه زدن به‌طور مخفى حلال است یا اینکه فتواى شریف حضرت عالى عمومیت دارد؟»
معظم‌له پاسخ دادند:
قمه‌زنى علاوه بر اینکه از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمىشود و
سابقهاى در عصر ائمه علیهم‌السلام و زمان‌هاى بعد از آن ندارد و تأییدى
هم به شکل خاص یا عام از معصوم علیه‌السلام در مورد آن نرسیده است، در زمان
حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب مىشود بنابراین در هیچ حالتى جایز نیست.
(رساله اجوبه، سوال 1461)
حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی
نیز در این باره می‌فرمایند: عزاداری خامس آل عبا از مهمترین شعائر دینی و
رمز بقای تشیع می‌باشد ولی بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایی که موجب
وهن مذهب می‌گردد و یا آسیبی به بدن آنها وارد می‌کند خودداری کنند. قمه‌زنی قطعاً حرام است.
ایشان همچنین در پاسخ به سئوالات مختلف مردم درباره وظائف مسلمانان در
ایام عاشورا و مراسم عزاداری جوابیه‌ای صادر کردند که در بخشی از این
جوابیه چنین آمده است:
« … در اینجا لازم می‌دانم همه برادران و خواهران ایمانی را به چند نکته توجه دهم:
1- همه باید بکوشند با خلوص نیت در این مراسم شرکت کنند.
2- برادران و خواهران ایمانی باید خلوص این مراسم را از اموری که مخالف
شرع اسلام و دستورهای پیشوایان بزرگ دین است حفظ کنند و از هر کاری که
بهانه به‌دست دشمنان می‌دهد پرهیز کنند، مانند قمه‌زدن و قفل در تن کردن و
امثال آن که مقام معظم رهبری به آن اشاره داشتند.
3- باید توجه داشت که هدف امام حسین (ع) امر به معروف و نهی از منکر بود و
بر همه عاشقان آن حضرت لازم است که این امر در فریضه الهی و قرآنی را زنده
نگهدارند.
حضرت آیت‌الله بهجت نیز چنین پاسخ می‌دهند: از هر عملی که باعث وهن به تشیع می‌شود باید پرهیز کرد.
حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی در پاسخ به استفتاء امام جمعه موقت ورامین فرمودند: در موردی که موجب وهن مذهب شود، از آن خودداری گردد. «مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، سید محسن محمودی، جلد 3، ص34 قمه‌زنی»
حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی: هر عملی که موجب وهن مذهب شود، جایز نیست.
ایشان همچنین در پاسخ به سئوال آیا قمه‌زنى جایز است؟ چنانچه در این مورد نذرى وجود داشته باشد، وظیفه چیست؟ چنین پاسخ می‌دهند:
با توجه به گرایشی که نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی
ایران در اکثر نقاط جهان پیدا شده، و ایران اسلامی به عنوان ام‌القرای جهان
اسلام شناخته می‌شود، و اعمال و رفتار ملت ایران به عنوان الگو و بیانگر
اسلام مطرح است، لازم است در رابطه با مسائل سوگواری و عزاداری سالار
شهیدان حضرت ابی عبدالله الحسین علیه‌السلام به‌گونه‌ای عمل شود که موجب
گرایش بیشتر و علاقمندی شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وی گردد. پیداست در
این شرایط، مساله قمه‌زدن نه تنها چنین نقشی ندارد، بلکه به علت عدم قابلیت
پذیرش و نداشتن هیچ‌گونه توجیه قابل فهم مخالفین، نتیجه سوء بر آن مترتب
خواهد شد. لذا لازم است شیعیان علاقمند به مکتب امام حسین علیه‌السلام از
آن خودداری کنند. و چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد، نذر، واجد
شرایط صحت و انعقاد نیست. «جامع‌المسائل، ج1، س 2173»
حضرت آیت‌الله سیستانی در پاسخ به استفتاء امام جمعه موقت ورامین فرمودند: باید از کارهایی که عزاداری را خدشه‌دار می‌کند، اجتناب شود. «مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، سید محسن محمودی، جلد 3، ص34»
[روشن است که قمه‌زنی در حال حاضر تبعات منفی فراوانی از جمله وهن دین را
در پی دارد. این فتوا وجه دیگری نیز دارد: اگر قمه زدن ضرر معتدٌ به و یا
تبعات منفی داشته باشد جایز نیست.]
حضرت آیت‌الله العظمی نوری همدانی:
از آنجا که مکتب سالار شهیدان حضرت ابی‌عبدالله (ع)، مکتب امر به معروف و
نهی از منکر و چشمه جوشان ارزش‌های اسلامی است و تاریخ خون‌بار عاشورا
همیشه با آفریدن حماسه‌ها و موج‌ها و با به حرکت درآوردن احساسات و عواطف،
الهام بخش کلیه نهضت‌ها و قیام‌هایی که علیه ظالمان و جباران روزگار صورت
گرفته، بوده است و همواره مجاهدین اسلام با قیام‌هایی که علیه ظلم و ستم
به‌جا آورده‌اند (که نمونه آن‌را در زمان خود دیدیم) نام حسین بر لب و اشک
حسینی بر چشم و هوای کربلا و عاشورا در سر داشتند تا موفق شدند که پیروزی
خون بر شمشیر ثابت و بیان بلند حضرت رسول اکرم (ص) «حسین منی و انا من حسین» را
معنا کنند و ایام محرم و عاشورا را همیشه زنده کنند، این خاطره به جوش
آورنده خون‌هایی است که در دل علاقمندان این مکتب موج می‌زند. لذا لازم است
مخصوصاً در جهان کنونی که دشمنان اسلام از اسلام سیلی خورده و منافع
نامشروع خود را از دست رفته می‌بینند، در فکر انتقام گرفتن از اسلام ناب
محمدی (ص) هستند، مراسم عزاداری کار زینبی می‌کند یعنی با منطق اسلام توام و
از هرگونه حرکتی که این دین مقدس را بی‌منطق قلمداد کند، منزه باشد و
عزاداران محترم و متعهد به جای اینکه قمه را بر فرق خود بکوبند در فکر آن
باشند، قمه را بر سر دشمنان اسلام که اراضی آنان را اشغال و در فکر تضعیف
آنان هستند و منابع آنان را غارت و بالاخره هر روز با ترفند جدیدی حیات
اسلامی آنان را به مخاطره می‌اندازند، بکوبند.
ایشان در پاسخ به سئوال آیا قمه زدن جایز است؟ چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد وظیفه چیست؟ پاسـخ می‌دهند: «اشکال دارد.»
حضرت آیت‌الله سبحانی نیز در پاسخ به سئوال آیا قمه‌زنى در زمان حاضر جایز است یا خیر؟ پاسـخ می‌دهند: «جایز نیست. والله العالم»
