سبد کالایی، مُسکنی بی‌اثر

عصر خبر به نقل از همشهري: عرضه سبد برای برخی اقشار جامعه رویکردی است که دولت یازدهم در دستور کار قرارداده و اخباری مبنی بر تداوم عرضه این سبد در سال آینده نیز به گوش می رسد.
این شیوه حمایت از اقشار هدف بیش از آنکه رویکردی مبتنی بر علم اقتصاد برای بهبود وضعیت معیشتی جامعه هدف باشد می‌تواند به‌عنوان اقدامی تبلیغاتی، تسکینی یا مقدمه‌ای برای فشارهای بعدی تعبیر شود. تجربه نشان داده است که دولت‌ها هنگامی چنین رویکردی را مدنظر قرار می‌دهند که بخواهند پس از آن فشار اقتصادی بزرگ‌تری را به مردم وارد کنند.

در واقع به‌نظر می‌رسد دولت با مطرح‌کردن خبری که تا حدودی خوشحال‌کننده است، مردم را برای فشار بزرگ‌تر یعنی افزایش قیمت حامل‌های انرژی آماده کند. این شیوه توزیع کالا به اسم چندین میلیون نفر می‌تواند فرصت‌های سوءاستفاده گسترده‌ای را فراهم کند.

گرچه اینگونه اقدامات تأثیری در بهبود وضعیت معیشت مردم ندارد، در شرایطی که بسیاری از اقشار جامعه دچار محرومیت‌های جدی هستند ممکن است از اینگونه اقدامات استقبال کنند. از سوی دیگر مشخص نیست که افرادی که واقعا مستحق دریافت این سبد هستند آن را دریافت کنند و این احتمال وجود دارد تا گروه‌هایی که کمتر مستحق این شیوه حمایت هستند از سبد مذکور برخوردار شوند.

اینگونه اقدامات برای بهبود وضعیت معیشتی مردم چندان مؤثر نخواهد بود و امید می‌رود که دولت اقدامات جدی‌تری را برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور و وضعیت معیشتی مردم انجام دهد گرچه با برنامه‌های دولت برای افزایش قیمت حامل‌های انرژی آینده روشنی برای بهبود شرایط اقتصادی کشور قابل تصور نیست. با این شرایط به‌نظر می‌رسد شرایط اقتصادی کنونی روبه وخامت بیشتری گذاشته و در آینده رکود اقتصادی و تورم خیلی بیشتری را شاهد خواهیم بود که قربانیان اصلی آن همین گروه‌هایی خواهند بود که قرار است به اسم آنها کالا یا سبد کالایی عرضه شود.

نحوه پرداخت سبد کالایی و فهرست مشمولان آن نیز باعث تأسف بوده و موجب نگرانی بیشتر است؛ این شیوه حمایت از اقشار هدف چشم‌انداز روشنی را متصور‌نساخته و نشان می‌دهد که دولت حتی در حمایت از اقشار هدف سبد کالایی نیز برنامه‌ریزی درستی را در دستور کار قرار نداده است که این شیوه می‌تواند برای کشور آسیب زا باشد.

وقتی دولت توزیع سبد کالایی به این شیوه را در دستور کار قرار می‌دهد در واقع خود را در معرض انتقادات مردم قرار خواهد داد. دلیلی ندارد تا دولت با اجرای نادرست توزیع سبد کالایی انتظارات مردم را بالا ببرد و زمینه انتقاد از اقدامات دولت را فراهم سازد. حتی نمی‌توان عرضه سبد کالایی را نوعی بازگشت به اقتصاد کوپنی قلمداد کرد چرا که در توزیع سبد کالایی حتی نظمی که در اقتصاد کوپنی شاهد بودیم را نمی‌بینیم ضمن آنکه اقتصاد کوپنی مربوط به شرایط خاص اقتصادی و دوره زمانی کشور بوده است و درصورتی که این شیوه اتخاذ نمی‌شد آسیب‌های ناشی از آن بسیار جدی‌تر بود.

واقعیت آن است که توزیع سبد کالایی اقدامی تسکینی اما بی‌اثر خواهد بود و هدف اصلی دولت آماده‌سازی‌ افکار عمومی برای شوک اقتصادی ناشی از افزایش قیمت حامل‌های انرژی در سال آینده است. برخی این اقدام را مقدمه حذف یارانه نقدی تلقی کرده‌اند اما به‌نظر می‌رسد دولت در آینده نزدیک چنین هدفی را دنبال نمی‌کند و درصورتی که این موضوع نیز مدنظر باشد تنها برای گروه‌های درآمدی بالای جامعه مدنظر خواهد بود؛ هرچند به‌نظر می‌رسد دولت برای حذف یارانه نقدی نیز برنامه‌ای در دستور کار ندارد، زیرا دستاورد این شیوه عرضه سبد کالایی آسیب بیشتری به دولت خواهد زد.دکتر حسین راغفر